Hơn 50% dân số sẽ mua hàng trực tuyến
Số liệu dự báo cho thấy, thương mại điện tử (TMĐT) là hoạt động trực tuyến phổ biến nhất và đã phát triển theo cấp số nhân. Vì thế, bán hàng trực tuyến được dự đoán sẽ đạt 4,5 nghìn tỷ đô la vào năm 2021. Trong đó, sự gia tăng trong mua sắm qua điện thoại di động là một xu hướng TMĐT. Doanh số bán hàng qua điện thoại di động dự báo sẽ chiếm 73% tổng doanh số của TMĐT.
Số liệu từ Hiệp hội TMĐT Việt Nam cho thấy, năm 2019, cả nước có 39,9 triệu người tham gia mua sắm trực tuyến, tăng 11,8% so với năm 2018 và tăng gần gấp đôi chỉ sau 3 năm. Giá trị mua sắm trực tuyến bình quân đầu người đạt 202 USD. Shopee Việt Nam tiếp tục dẫn đầu trong cả năm 2019 về lượng truy cập website, đạt trung bình 33,6 triệu lượt/tháng. Theo sau lần lượt là Thegioididong, Sendo, Tiki và Lazada.
Xếp hạng các ứng dụng TMĐT được sử dụng nhiều nhất năm 2019, trong đó, top 4 là Shopee, Lazada, Tiki và Sendo được giữ nguyên trong suốt cả năm, mặc cho sự cạnh tranh từ các ứng dụng ngoại mới xuất hiện và được tải xuống nhiều.
Mới đây, kế hoạch phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021-2025 có mục tiêu đưa TMĐT trở thành một trong các lĩnh vực tiên phong của nền kinh tế số, góp phần hiện đại hóa hệ thống phân phối, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đẩy mạnh phát triển thị trường trong nước và xuất khẩu. Kế hoạch này gắn kết chặt chẽ với các chiến lược, chính sách về chủ động tham gia Cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0, định hướng phát triển kinh tế số và chuyển đổi số quốc gia.
Kế hoạch đặt ra các mục tiêu cụ thể cần đạt được vào năm 2025. Theo đó, về quy mô thị trường TMĐT, 55% dân số tham gia mua sắm trực tuyến, với giá trị mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến đạt trung bình 600 USD/người/năm; doanh số TMĐT của mô hình TMĐT doanh nghiệp - người tiêu dùng (tính cho cả hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng trực tuyến) tăng 25%/năm, đạt 35 tỷ USD.
Do đó, theo đại diện Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT), để đáp ứng được những kế hoạch này, ngoài việc nâng cấp hạ tầng TMĐT, lực lượng QLTT cũng phải tiến hành nhiều biện pháp để tăng cường quản lý được thị trường hàng hóa trên không gian mạng, bởi TMĐT vẫn được nhận diện là một môi trường lý tưởng để hàng giả, hàng nhái, hàng gian lận thương mại “núp bóng”.
Quản lý thị trường đối mặt nhiều khó khăn
Việc hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển TMĐT trong bối cảnh CMCN 4.0; nâng cao năng lực quản lý và đấu tranh chống các hành vi gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và cạnh tranh không lành mạnh trong TMĐT là việc đầu tiên được đại diện Tổng cục QLTT nhắc đến khi đề cập đến nhiệm vụ, vai trò của lực lượng QLTT trong thời đại kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ.
“TMĐT Việt Nam đã phát triển với tốc độ nhanh nhưng đồng thời bộc lộ nhiều điểm tiêu cực trong kinh doanh, bên cạnh đó, TMĐT xuyên biên giới và bán hàng đa kênh trên các website, sàn TMĐT đang nổi lên nhanh chóng tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn về việc quản lý kinh doanh hàng hóa qua mạng” - đại diện Vụ Thanh tra, Pháp chế (Tổng cục QLTT) nhận định.
Thực tế này cũng cho thấy, nhiều mặt hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ được chào bán công khai qua các mạng xã hội như Facebook, Youtube..., ứng dụng OTT như Zalo, Viber… Đây cũng là các kênh phân phối nhiều mặt hàng không được nhập khẩu chính ngạch, không có hóa đơn chứng từ, hàng hóa giả mạo các thương hiệu lớn được đặt mua chủ yếu từ Trung Quốc dựa trên nhu cầu của thị trường.
Ngoài ra, việc người bán hàng qua mạng không cần phải có kho chứa trữ hàng hóa mà chỉ khi nhận được đơn đặt hàng từ người tiêu dùng mới bắt đầu tiến hành lấy hàng từ nhiều nơi khác nhau cũng gây khó khăn cho công tác trinh sát đối tượng. Hình thức kinh doanh này cũng tạo cơ hội cho hàng kém chất lượng được dễ dàng tung ra thị trường.
Bên cạnh đó, nhiều địa chỉ bán hàng online nhưng thông tin khai báo, đăng ký hoạt động kinh doanh không chính xác về nhân thân và địa chỉ; thường xuyên thay đổi địa điểm, không theo trình tự thời gian cụ thể nên gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát của lực lượng chức năng.
Nguyên nhân là do công tác kiểm tra, kiểm soát qua các trang mạng điện tử chưa đi vào chiều sâu, chỉ mới xử lý phần lớn các trường hợp thiết lập website TMĐT bán hàng mà không thông báo với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định; chưa khai thác thông tin nguồn gốc, nơi cất giấu và chứa trữ hay đầu mối cung cấp hàng hóa cho các đối tượng kinh doanh.
