Tại Hội nghị “Tổng kết công tác năm 2023 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2024 lĩnh vực tài nguyên nước” do Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa tổ chức, vấn đề chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ, quản lý thông minh tài nguyên nước được đặt ra như là giải pháp quan trọng để sớm đưa luật vào đời sống.
Nhiều bước tiến quan trọng
Luật Tài nguyên nước số 28/2023/QH15 sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024 và được kỳ vọng góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước, bảo đảm an ninh tài nguyên nước quốc gia.
Đáng chú ý, trong năm 2023, bên cạnh dấu mốc quan trọng là Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) được thông qua, các đơn vị lĩnh vực nước đã hoàn thành việc thực hiện dự án số 1 “Điều tra tìm kiếm nguồn nước dưới đất tại các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước” thuộc Chương trình “Điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất để cung cấp nước sinh hoạt ở các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước”. Ngoài ra, lĩnh vực nước cũng đã hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đánh giá tổng thể tác động và giải pháp ứng phó đối với việc các nước phát triển thủy điện trên dòng chính, chuyển nước sông Mekong”.
Thời gian qua, khung pháp lý về tài nguyên nước ngày càng được hoàn thiện, giúp công tác quản lý tài nguyên nước dần đi vào nền nếp, tạo nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước. Quan trọng hơn, dựa trên “đòn bẩy” pháp luật, cộng đồng người dân và doanh nghiệp có thể “chung tay” góp sức cùng với các cơ quan chức năng bảo vệ tài nguyên nước, thông qua việc tuân thủ các quy định pháp luật, hướng tới những thói quen tốt như sử dụng nước trách nhiệm, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả và bền vững về lâu dài.
Tuy vậy, công tác quản lý và bảo vệ tài nguyên nước vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn, vướng mắc trên thực tế. Về công tác quản lý, một số bất cập còn tồn tại như thông tin, dữ liệu, số liệu điều tra, đánh giá, quan trắc tài nguyên nước hiện còn phân tán và chưa đầy đủ. Mạng lưới quan trắc chất lượng nước còn mỏng và chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được diễn biến tài nguyên nước. Hoạt động quản lý, kiểm soát ô nhiễm nguồn nước mới tập trung chủ yếu ở khu vực đô thị, việc kiểm soát chất lượng nước và ô nhiễm nước ở các vùng nông thôn chưa được quan tâm thoả đáng. Việc phối hợp giữa các sở, ngành, giữa các cấp và ngành chưa thực sự chặt chẽ ở nhiều nơi. Trong khi đó, lực lượng thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực tài nguyên nước còn mỏng, trang thiết bị phục vụ công tác còn thiếu, kinh phí cấp cho công tác thanh tra, kiểm tra lĩnh vực tài nguyên nước còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc phát hiện và xử lý các vi phạm chưa kịp thời.
Bên cạnh đó, nhận thức của một bộ phận người dân, doanh nghiệp về bảo vệ, khai thác, sử dụng tài nguyên nước còn chưa cao. Việc xả nước thải vào nguồn nước của các tổ chức, doanh nghiệp thường thực hiện lén lút, các đường ống xả nước thải thường được ngụy trang xây dựng ngầm dưới lòng đất gây khó khăn cho việc kiểm tra, phát hiện.
Thúc đẩy chuyển đổi số
Tại Hội nghị “Tổng kết công tác năm 2023 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2024 lĩnh vực tài nguyên nước” vừa qua, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh yêu cầu các đơn vị trong lĩnh vực tài nguyên nước cần tăng cường công tác giám sát, bảo đảm vấn đề “đạo đức” khi đưa ra kết quả đánh giá, không để xảy ra tình trạng phát hiện ô nhiễm mà lại cấp “giấy phép xanh”. Nhấn mạnh yếu tố công nghệ, Bộ trưởng yêu cầu các đơn vị trong lĩnh vực tài nguyên nước cần tập trung nghiên cứu, xây dựng cơ sở dữ liệu sạch; tận dụng “cánh tay nối dài” ở các địa phương, để nâng cao công tác quản lý trên cơ sở quản trị thông minh tài nguyên nước.
Theo đó, trong năm nay, các đơn vị thuộc lĩnh vực tài nguyên nước đặt mục tiêu sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số, thông qua duy trì vận hành hệ thống giám sát trực tuyến khai thác sử dụng nước đối với khoảng 600 công trình đã được Bộ cấp phép. Lĩnh vực nước cũng sẽ thúc đẩy việc xây dựng bản đồ số dự báo, cảnh báo hạn hán, thiếu nước, kết nối với hệ thống công cụ hỗ trợ ra quyết định trong điều hoà, công bố kịch bản nguồn nước.
Các giải pháp khoa học công nghệ có ý nghĩa quan trọng giúp các đơn vị trong lĩnh vực tài nguyên nước sẽ tập trung nguồn lực để triển khai các nhiệm vụ chính sách, để sớm đưa Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) đi vào đời sống. Bên cạnh hoạt động giám sát, các giải pháp này còn góp phần nâng cao hiệu quả trong các công tác bảo đảm an ninh nguồn nước; hạch toán tài nguyên nước; sử dụng nước tuần hoàn, tiết kiệm và hiệu quả; cải tạo, phục hồi nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm; công tác hậu kiểm, thanh tra, kiểm tra đối với các công trình khai thác sử dụng nước.
