Quản lý lễ hội cần gắn liền quản lý di tích

UBND thành phố vừa có Chỉ thị số 06 ngày 9-3 về việc tăng cường công tác quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn Hải Phòng. Theo tinh thần chỉ thị này, Thanh tra Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang lập chương trình thanh tra việc tu bổ di tích ở những di tích sử dụng nguồn kinh phí xã hội hóa; đồng thời tiếp tục kiểm tra xử lý nghiêm các vi phạm quy định về lễ hội.

Nhân dân tham dự lễ hội Từ Lương Xâm Ảnh: Đỗ Thu

Tuy nhiên, thực tế lễ hội ở Hải Phòng cho thấy: sự phức tạp của lễ hội chính là những việc “di ra cái tích” của nhân vật được thờ phụng để lập thêm các ban thờ. Đây là điều kiện làm nảy sinh hành vi đặt lễ khắp nơi. Như ở đền Bà Đế (Đồ Sơn) bên cạnh ban thờ Bà, cũng có cả ban thờ song thân Bà, rồi Cô bé, Cậu bé… Nơi khác chỉ một không gian ngoài trời mà có đến hai, ba ban thờ Trung thiên. Tâm lý người Việt Nam “để là hòn đất, cất thành ông Bụt” mà Bụt đặt ở đâu thì có lễ bái ở đó. Vậy là thay vì thắp hương ở một ban chính, người dân thắp hương, đặt lễ ở tất cả các ban thờ nếu còn lễ, còn tiền, kể cả gốc cây, hòn đá. Ông Phạm Văn Ơn, Chánh Thanh tra chuyên ngành văn hóa nhận định: Các lễ hội ở Hải Phòng đầu Xuân Tân Mão này nhìn chung đều diễn biến theo hướng “gạn đục, khơi trong”. Một số vi phạm như sử dụng ấn phẩm chưa được phép lưu hành đã bị thanh tra thu giữ (như trường hợp ấn phẩm Song Mai tự) ở lễ hội Đền Trạng Trình (Vĩnh Bảo). Nhưng hành vi  đặt lễ tùm lum, đốt đồ mã ngựa to như ngựa thật, xe lớn như xe thật tại đền, phủ, móc túi, tự ý nâng giá các dịch vụ lễ hội … thì không chỉ là việc của thanh tra chuyên ngành. Tại cuộc họp về Thanh tra của Bộ Văn hóa- Thể thao và Du lịch, cũng đưa ra những dự báo về diễn biến của lễ hội nói chung khi lực lượng thanh tra chuyên ngành còn mỏng. Bởi vậy, cũng theo ông Ơn, muốn thanh tra có hiệu quả, phải tăng cường lực lượng chuyên môn từ chính các Ban quản lý di tích quận, huyện. Một khi tổ chức nhân sự cũng như năng lực chuyên môn của các Ban quản lý di tích quận huyện, cơ sở còn mỏng và yếu thì không làm tốt các nhiệm vụ tổ chức lễ hội, hướng dẫn người dân trong việc tham gia lễ hội. Vì hơn ai hết, đây là lực lượng bám sát lễ hội và cũng nắm bắt được nhiều nhất các diễn biến của lễ hội. Riêng tình trạng nhiều nhà ở nội thành đốt đồ mã dưới lòng đường, vỉa hè gây ô nhiễm môi trường cần có sự thanh tra, kiểm tra, xử phạt nghiêm. 

Quản lý tổ chức lễ hội cần có sự vào cuộc của các cấp, các ngành mà mấu chốt là gắn liền với quản lý di tích từ khâu quy hoạch không gian tu bổ di tích, đặc biệt là di tích có tổ chức lễ hội, không nên thêm thắt, thêu dệt các giai thoại, tiểu sử của nhân vật thờ phụng để bao biện cho việc xây cất, cơi nới di tích một cách tùy tiện. Ở tầm vĩ mô, các cấp lãnh đạo quan tâm giải quyết tốt hơn mối quan hệ giữa lễ hội và di tích nhằm tạo ra một không gian lễ hội  mà ở đó, người dân tham gia lễ hội được hưởng các giá trị văn hóa, không phải lo âu, khư khư giữ  đồ vì nạn móc túi cũng như bị chèo kéo về sắp lễ thuê, khấn  thuê, hóa vàng thuê, đốt mã thuê… Bên cạnh đó, cần tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân nâng cao ý thức văn hóa khi tham gia lễ hội, xóa bỏ những hủ tục lai căng trong tín ngưỡng thờ phụng cũng như có chọn lọc các tư liệu hướng dẫn tìm hiểu về thờ cúng. Việc một số  sách về Văn khấn nhưng lại hướng dẫn đốt mã cả đêm Giao thừa, ngày Rằm tháng Giêng mà nhiều người đang làm theo cho thấy công tác thanh tra, kiểm tra cũng cần tập trung nhiều hơn nữa vào lĩnh vực in ấn, phát hành nhằm hạn chế những ấn phẩm gây nhiễu về tín ngưỡng và lễ hội.

Song Nguyên