Một mặt không “bỏ lọt”các trường hợp mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh trong thực tế, một mặt cũng không nhằm lợi dụng hoạt động hòa giải để trốn tránh trách nhiệm hình sự hoặc trách nhiệm hành chính - đó là nhiệm vụ đặt ra đối với Dự thảo Luật Hòa giải ở cơ sở (HGOCS)…
 |
| Một tiểu phẩm tại Hội thi Hòa giải viên giỏi huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng năm 2013 |
Mở rộng và nỗi lo khả năng…
Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành phạm vi HGOCS là các vụ việc, mâu thuẫn, tranh chấp, ngoài các “tội phạm hình sự, hành vi vi phạm pháp luật bị xử lý hành chính và quan hệ hôn nhân trái pháp luật và các giao dịch dân sự xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng”.
Về cơ bản, như vậy sẽ mở rộng phạm vi hòa giải, tạo điều kiện cho các hình thức hòa giải khác phát triển và khuyến khích giải quyết một số tranh chấp thông qua thương lượng hòa giải, trọng tài.
ĐB Nguyễn Thị Bích Nhiệm (tỉnh Yên Bái) tán thành với cách xác định phạm vi HGOCS như vậy để không vụ, việc, mâu thuẫn, tranh chấp nào ở cơ sở không “vào tầm phủ sóng” của HGOCS và cũng ngăn chặn việc lợi dụng hoạt động hòa giải để trốn tránh trách nhiệm hình sự hoặc trách nhiệm hành chính vì “các vụ việc HGOCS rất đa dạng, rất linh hoạt thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau liên quan đến cuộc sống hàng ngày của người dân”.
Và ĐB Lưu Thị Huyền (tỉnh Ninh Bình) đánh giá, “việc không bó hẹp phạm vi hoạt động của tổ chức hòa giải, có thể hòa giải tất cả những vụ việc trừ những vụ việc pháp luật cấm không được hòa giải” là phù hợp với Hiến pháp năm 1992 và điều kiện, khả năng, trình độ của hòa giải viên cũng như tổ HGOCS, nhất là các vụ việc HGOCS liên quan đến cuộc sống hàng ngày của người dân, của cá nhân, gia đình và cộng đồng.
Tuy nhiên, ĐB Lâm Lệ Hà (tỉnh Kiên Giang) lo ngại “nhiều vụ việc sẽ vượt quá khả năng HGOCS” vì “vụ, việc thuộc phạm vi HGOCS là rất lớn, kể cả các mâu thuẫn tranh chấp có giá trị lớn” trong khi trình độ, khả năng và điều kiện của hòa giải viên ở cơ sở vẫn còn hạn chế nếu không được tăng cường bồi dưỡng kiến thức pháp luật.
Có nên “tước” cơ hội được hòa giải?
Dẫn ra ví dụ Điều 69 Bộ luật Hình sự năm 1999 quy định nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội “chủ yếu nhằm giáo dục giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội”, hay đối với một số hành vi vi phạm hành chính về an ninh trật tự, người vi phạm, người bị thiệt hại đều có lỗi, lỗi hỗn hợp và họ tự nguyện hoà giải…
ĐB Trần Thị Hiền (tỉnh Hà Nam) bày tỏ băn khoăn khi một số hành vi vi phạm pháp luật về hình sự, hành chính mà người vi phạm phạm tội lần đầu thành khẩn khai báo tốt, tài sản vi phạm có giá trị thấp, lỗi hỗn hợp và các bên tự nguyện hoà giải, đặc biệt là những người chưa thành niên vi phạm “nếu không cho phép hoà giải là chưa thuyết phục khả thi và giải quyết tận gốc mâu thuẫn". ĐB đề nghị cân nhắc và cho phép những trường hợp như trên được tiến hành hoà giải để gìn giữ sự bình yên của làng xóm, cộng đồng dân cư.
Mặc dù thống nhất các hành vi phạm tội nói chung không được hòa giải, ĐB Hoàng Thanh Tùng (tỉnh Sóc Trăng) đề nghị “cân nhắc cho phép hòa giải 10 trường hợp vi phạm pháp luật hình sự theo quy định tại Điều 105 Bộ luật Tố tụng hình sự chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của người bị hại mà người bị hại không yêu cầu hoặc đã rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự”.
Theo lý giải của ĐB, “đây chủ yếu là những hành vi phạm tội mà người bị hại vì những lý do khác nhau thấy không cần thiết hoặc không muốn đưa vụ việc ra tòa án để xử lý theo pháp luật hình sự, mà thay vào đó dàn xếp để giải quyết hậu quả theo cách khác”. Vì thế, “nếu pháp luật HGOCS không cho phép hòa giải những vụ việc như vậy thì vô hình chung đã tước mất của họ một kênh giải quyết hiệu quả ngoài tòa án mà họ có thể mong muốn, nhất là thực tế Pháp lệnh tổ chức HGOCS cho thấy không có vướng mắc khi những vụ việc này thuộc phạm vi HGOCS” – ĐB Hoàng Thanh Tùng nhận định.
Dự thảo Luật HGOCS sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp này. Với những qui định mới sẽ “nâng tầm” cho hoạt động HGOCS, song, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng cho rằng, Chính phủ, Bộ Tư pháp cũng như chính quyền các địa phương sau này phải chú ý công tác tập huấn, nâng cao kỹ năng cho cán bộ HGOCS và đặc biệt là phải dựa vào những người có uy tín và có năng lực, có khả năng làm công tác hoà giải.
Huy Anh
