Quan cứ “ăn”, hậu quả… dân lo

Ảnh minh họa. Nguồn Internet
Ảnh minh họa. Nguồn Internet
(PLO) - Từ vụ doanh nghiệp Nhật tự thú đã lo tiền bôi trơn các quan chức ngành đường sắt để thắng thầu tư vấn công trình, Bộ Giao thông Vận tải và các cơ quan chức năng Việt Nam đã vào cuộc điều tra. Đó là dấu hiệu tích cực để làm trong sạch bộ máy, chống tham nhũng đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, dư luận vẫn còn băn khoăn về những nguyên nhân và hệ quả của tình trạng này.
Các nghi án về phí “bôi trơn” hay hối lộ gần đây trong các công trình đầu tư không còn là mới. Thậm chí, cái mô hình “bị phanh phui chỉ khi nước ngoài phát hiện trước” vẫn lặp lại. Nếu kết quả điều tra tại Việt Nam đúng như những gì cơ quan Nhật Bản điều tra và luận tội lãnh đạo doanh nghiệp tại Nhật, thì lại một kịch bản nữa mang tên “Huỳnh Ngọc Sỹ”.
Nợ công sẽ còn nặng hơn
Về mặt lí thuyết, hành vi hối lộ hay bôi trơn các quan chức dường như không dính líu gì đến nợ công. Nhưng trong trường hợp của Việt Nam, mọi chuyện sẽ không đơn thuần là “quan dám làm dám chịu”. Rất nhiều các công trình nghiên cứu chỉ ra sự “ma mãnh” trong việc gian lận, “ăn chia” lợi ích của công trình, mà hậu quả là “túi tiền quốc gia” phải chịu.
Câu hỏi đầu tiên đặt ra để làm rõ quan hệ “bôi trơn” và “nợ công”, chính là “tiền bôi trơn ai chịu?”. Trong mối quan hệ mua bán, tiền thuế giá trị gia tăng (là tiền phát sinh) có khi do người bán chịu (hàng cạnh tranh cao), có khi do người mua phải chịu (hàng độc quyền), có khi cả hai cùng chia nhau theo một tỉ lệ giúp cân bằng cung cầu trong thị trường. 
Đối với phí “bôi trơn” cũng tương tự, khi người bán (là doanh nghiệp xây dựng, là quan chức nhận hối lộ) nắm giữ luật chơi, thậm chí là độc quyền về luật chơi (bao gồm việc nắm giữ kế hoạch, đấu thầu, dự toán kinh phí, mua nguyên liệu, xây dựng, giám sát, thẩm định, quản lí…) thì không dại gì mà doanh nghiệp chịu lỗ, càng không phải quan chức tự bỏ tiền túi mà hối lộ cho mình. Thay vào đó, họ “có quyền” áp đặt cái “thuế” mang tên “bôi trơn” ấy cho phía người mua – chính là dân.
Vậy họ sẽ áp đặt việc “chịu phí bôi trơn” lên vai người dân bằng cách nào? Trong kinh doanh, người bán độc quyền có sức mạnh “anh phải mua, anh không mua thì còn người khác, nhưng anh sẽ không có lựa chọn số 2”. Trong vụ “bôi trơn” cũng không khác gì cho lắm, cả phía doanh nghiệp lẫn quan chức lãnh đạo “nhận hối lộ” sẽ ngầm đưa ra các động thái mà dân dù có thấy thì “cũng chịu”. Bởi lẽ, thông tin về dự án chỉ có quan và doanh nghiệp biết, chứ dân thì chỉ đi làm ngoài đồng để… đóng thuế. 
Ví dụ, nếu cả hai thống nhất với nhau thì việc tự ý kê cao giá trị đầu tư là không khó. Thông qua các thủ thuật mang tính kỹ thuật, cả hai đưa ra được hàng ngàn lí do để tăng giá trị đầu tư, bao gồm kết cấu kỹ thuật thay đổi, các phương án tối ưu… Đó là chưa kể, nhiều dạng dự án được ký kết theo kiểu được thêm chi phí theo đề xuất và phê duyệt, thì giá thị trường, lạm phát, giá vật liệu… sẽ là các lí do để nhà đầu tư và cơ quan quản lí sử dụng để tăng kinh phí dự án. Thực tế, các dự án “trùm mền” chờ cấp thêm kinh phí không phải là khó kiếm.
Khi các dự án “quan tham” diễn ra, ngân sách phải rót vào, nghĩa là tiền vay như “gió qua cửa”. Đáng nói hơn, các dự án công thường quy mô lớn, có khi lên tới triệu đô, thử hỏi nợ công làm sao giảm nếu quan tham và doanh nghiệp vẫn bắt tay nhau “bôi trơn” dự án như thế.
Chất lượng công trình “lãnh đủ”
Ngoài việc kê đủ kiểu để hợp pháp hóa và có tiền ăn chia, thì thủ đoạn phổ biến khác khi quan và doanh nghiệp bắt tay nhau chính là ép chất lượng công trình. Câu chuyện này làm người viết nhớ về các trường hợp nhà thầu Trung Quốc, với các công trình tại các nước lẫn công trình tại nước này. Trung Quốc nổi tiếng với thầu giá rẻ, và dường như rẻ nhất thế giới. Để làm được điều này, họ áp dụng nguyên tắc “thay thế vật liệu”. Nghĩa là, cùng một chức năng hay bộ phận của công trình, thay vì dùng vật liệu A có chất lượng thì họ dùng “hàng giả” vật liệu A, chất lượng kém hơn. 
Mặt khác, họ còn dùng chiêu “rút ruột”, với lượng cắt giảm vật liệu rất nhỏ, khó phát hiện. Điển hình như các công trình về đường sá, cầu cống, trường học… Việc doanh nghiệp rút ruột, quan chức kiểm định chất lượng (vốn ăn hối lộ) thì khác nào “vừa đá bóng, vừa thổi còi”. Thế nên mới có vụ cầu sập, trường học kém chất lượng, đường sá triệu đô mà vẫn xuống cấp… Với những công trình quy mô lớn thì các khoảng rút ruột tuy nhỏ, nhưng “góp gió thành bão”, lượng tiền thu về là khổng lồ. 
Một trò phổ biến nữa là doanh nghiệp “ép nhân công”, bao gồm: tăng giờ làm, tăng cường độ công việc, giảm các ưu đãi lao động, giảm lương… Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, người dân sợ bị mất việc, nên mỗi người thường “nhịn một chút, và cố sức hơn một chút”. Kết quả là hàng trăm, hàng ngàn người trong các công trình lớn “góp gạo” nuôi doanh nghiệp và nuôi quan.

Đọc thêm

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia
Ngày 21/11, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam rời Hà Nội, lên đường thăm chính thức Vương quốc Campuchia, tham dự Hội nghị toàn thể lần thứ 12 của Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP) và Phiên họp toàn thể lần thứ 11 của Nghị viện Quốc tế vì Bao dung và Hòa bình (IPTP) từ ngày 21-24/11/2024.

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia
Trưa 21/11 (theo giờ địa phương), tại Phủ Thủ tướng, Trung tâm hành chính Putrajaya, Malaysia, Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân sang thăm chính thức Malaysia, theo lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân từ ngày 21-23/11, được tổ chức trọng thể theo nghi thức cao nhất dành cho Nguyên thủ quốc gia thăm chính thức.

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 1: Tự hào là người chiến sĩ trên 'mặt trận văn hóa'

Hà Nội có 97 tác phẩm xuất sắc được trao giải trong Cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ 4 năm 2024. (Ảnh: CTV)
(PLVN) -  Ngày 24/11/1946, tại Nhà hát Lớn TP Hà Nội, Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất đã diễn ra. Trong diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”. Lá thư Người gửi giới họa sĩ và văn nghệ sĩ năm 1951 đến nay vẫn vẹn nguyên tính thời sự: “Văn hóa, nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.

Kiến tạo trong kỷ nguyên mới phải đột phá đi thẳng vào hiện đại

Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh trong bài: V.Anh)
(PLVN) - Yêu cầu bao trùm trong kiến tạo kỷ nguyên mới là phải tiến hành đồng thời, thắng lợi quá trình “đột phá kép”. Một mặt, phải đột phá đi thẳng vào hiện đại, vào những lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Mặt khác, phải đột phá trong việc giải quyết triệt để những “điểm nghẽn”, những khó khăn đang kìm hãm, cản trở sự phát triển của đất nước.

Khẳng định vị thế quốc tế của Việt Nam trong giải quyết thách thức toàn cầu

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại phiên thảo luận phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng. (Ảnh: TTXVN)
(PLVN) - Ngày 19/11 (theo giờ địa phương), tại Rio de Janeiro, Brazil, Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2024 tiếp tục diễn ra với Phiên thảo luận về phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng dưới sự chủ trì của Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva, Chủ tịch G20 năm nay. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự và có bài phát biểu tại Phiên thảo luận.

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Bàn làm chứ không bàn lùi

Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)
(PLVN) -  Chiều 20/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội tiến hành thảo luận chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Đa số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tán thành với chủ trương đầu tư dự án với tinh thần bàn làm chứ không bàn lùi.

Nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân. (Ảnh: Phạm Thắng)
(PLVN) - Chiều 20/11, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội làm việc phiên toàn thể tại hội trường nghe các báo cáo về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành phiên họp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh với Quốc hội Việt Nam: Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao của Nhà nước và Nhân dân

Bác Hồ phát biểu tại kỳ họp thứ năm Quốc hội Khóa I ngày 20/9/1955. (Ảnh tư liệu)
(PLVN) - Quốc hội nước ta được thành lập trong những năm chiến tranh chống xâm lược, do toàn dân tự do bầu cử, là đại biểu chân chính của nhân dân cả nước từ Bắc đến Nam. Đến nay, trước tình hình mới, nhiệm vụ mới, Quốc hội đã, đang cùng Nhân dân và Chính phủ thực hiện các nhiệm vụ trọng yếu của quốc gia, đưa đất nước ta từng bước đủ “cơ đồ, vị thế, tiềm lực và uy tín” để “sánh vai với các cường quốc năm châu” .

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica
Sau khi kết thúc tốt đẹp chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G20 và hoạt động song phương tại Brazil, tối 19/11 (theo giờ địa phương, sáng 20/11 giờ Hà Nội), chuyên cơ chở Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân, cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới sân bay Las Americas, Thủ đô Santo Domingo, bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica theo lời mời của Tổng thống Cộng hòa Dominica Luis Abinader và Phu nhân.

Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Kỳ cuối: Quyết tâm và quyết tâm cao hơn nữa

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9/2024. (Ảnh: VGP).
(PLVN) -  Suy cho cùng, điều quan trọng nhất là chất lượng các đạo luật phải đáp ứng được yêu cầu kiến tạo để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, hùng cường và thịnh vượng, hội nhập quốc tế sâu rộng. Trên tinh thần đó, chúng ta đã cố gắng, càng cố gắng hơn nữa, đã quyết tâm, càng phải quyết tâm cao hơn nữa.

longformKế hoạch của Bộ Tư pháp về Tổng kết thực hiện Nghị Quyết số 18 - NQ/TW

Kế hoạch của Bộ Tư pháp về Tổng kết thực hiện Nghị Quyết số 18 - NQ/TW
(PLVN) - Ban Chỉ đạo của Bộ Tư pháp về Tổng kết Nghị quyết 18- NQ/TW đã ban hành Kế hoạch tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18 - NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới , sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Báo Pháp luật Việt Nam trân trọng đăng toàn văn Kế hoạch:

Cần bổ sung tiêu chuẩn 'đầu vào' đối với nguồn đào tạo giáo viên

Quang cảnh phiên làm việc sáng 20/11. (Ảnh: quochoi.vn)
(PLVN) - Để đáp ứng vai trò, vị trí của nhà giáo, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị, bổ sung quy định về tiêu chí, tiêu chuẩn đầu vào đối với nguồn đào tạo giáo viên tại các cơ sở đào tạo nguồn giáo viên, tránh tình trạng như nhiều năm qua, việc tuyển sinh đối với nhiều cơ sở đào tạo nguồn giáo viên có đầu vào gần như thấp nhất theo tiêu chuẩn xét tuyển so với nhiều ngành, lĩnh vực.

Bài cuối: Nghiên cứu hoàn thiện quy định về hoạt động “tái giám sát”

Một cuộc làm việc với các Bộ, ngành của Đoàn giám sát “Việc thực hiện các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 -2021”. (Ảnh: quochoi.vn)
(PLVN) - Với hoạt động “tái giám sát” hay “giám sát lại” lần đầu tiên được Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai vừa qua đã nhận về nhiều ý kiến đồng tình, ủng hộ. Cạnh đó, một số chuyên gia cho rằng vẫn còn một số vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện để hoạt động này mang lại hiệu quả, thiết thực, nhất là trong lĩnh vực sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã vốn đòi hỏi phải tiến hành khẩn trương để phục vụ Đại hội Đảng bộ các cấp.