Quan cứ “ăn”, hậu quả… dân lo

Ảnh minh họa. Nguồn Internet
Ảnh minh họa. Nguồn Internet
(PLO) - Từ vụ doanh nghiệp Nhật tự thú đã lo tiền bôi trơn các quan chức ngành đường sắt để thắng thầu tư vấn công trình, Bộ Giao thông Vận tải và các cơ quan chức năng Việt Nam đã vào cuộc điều tra. Đó là dấu hiệu tích cực để làm trong sạch bộ máy, chống tham nhũng đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, dư luận vẫn còn băn khoăn về những nguyên nhân và hệ quả của tình trạng này.
Các nghi án về phí “bôi trơn” hay hối lộ gần đây trong các công trình đầu tư không còn là mới. Thậm chí, cái mô hình “bị phanh phui chỉ khi nước ngoài phát hiện trước” vẫn lặp lại. Nếu kết quả điều tra tại Việt Nam đúng như những gì cơ quan Nhật Bản điều tra và luận tội lãnh đạo doanh nghiệp tại Nhật, thì lại một kịch bản nữa mang tên “Huỳnh Ngọc Sỹ”.
Nợ công sẽ còn nặng hơn
Về mặt lí thuyết, hành vi hối lộ hay bôi trơn các quan chức dường như không dính líu gì đến nợ công. Nhưng trong trường hợp của Việt Nam, mọi chuyện sẽ không đơn thuần là “quan dám làm dám chịu”. Rất nhiều các công trình nghiên cứu chỉ ra sự “ma mãnh” trong việc gian lận, “ăn chia” lợi ích của công trình, mà hậu quả là “túi tiền quốc gia” phải chịu.
Câu hỏi đầu tiên đặt ra để làm rõ quan hệ “bôi trơn” và “nợ công”, chính là “tiền bôi trơn ai chịu?”. Trong mối quan hệ mua bán, tiền thuế giá trị gia tăng (là tiền phát sinh) có khi do người bán chịu (hàng cạnh tranh cao), có khi do người mua phải chịu (hàng độc quyền), có khi cả hai cùng chia nhau theo một tỉ lệ giúp cân bằng cung cầu trong thị trường. 
Đối với phí “bôi trơn” cũng tương tự, khi người bán (là doanh nghiệp xây dựng, là quan chức nhận hối lộ) nắm giữ luật chơi, thậm chí là độc quyền về luật chơi (bao gồm việc nắm giữ kế hoạch, đấu thầu, dự toán kinh phí, mua nguyên liệu, xây dựng, giám sát, thẩm định, quản lí…) thì không dại gì mà doanh nghiệp chịu lỗ, càng không phải quan chức tự bỏ tiền túi mà hối lộ cho mình. Thay vào đó, họ “có quyền” áp đặt cái “thuế” mang tên “bôi trơn” ấy cho phía người mua – chính là dân.
Vậy họ sẽ áp đặt việc “chịu phí bôi trơn” lên vai người dân bằng cách nào? Trong kinh doanh, người bán độc quyền có sức mạnh “anh phải mua, anh không mua thì còn người khác, nhưng anh sẽ không có lựa chọn số 2”. Trong vụ “bôi trơn” cũng không khác gì cho lắm, cả phía doanh nghiệp lẫn quan chức lãnh đạo “nhận hối lộ” sẽ ngầm đưa ra các động thái mà dân dù có thấy thì “cũng chịu”. Bởi lẽ, thông tin về dự án chỉ có quan và doanh nghiệp biết, chứ dân thì chỉ đi làm ngoài đồng để… đóng thuế. 
Ví dụ, nếu cả hai thống nhất với nhau thì việc tự ý kê cao giá trị đầu tư là không khó. Thông qua các thủ thuật mang tính kỹ thuật, cả hai đưa ra được hàng ngàn lí do để tăng giá trị đầu tư, bao gồm kết cấu kỹ thuật thay đổi, các phương án tối ưu… Đó là chưa kể, nhiều dạng dự án được ký kết theo kiểu được thêm chi phí theo đề xuất và phê duyệt, thì giá thị trường, lạm phát, giá vật liệu… sẽ là các lí do để nhà đầu tư và cơ quan quản lí sử dụng để tăng kinh phí dự án. Thực tế, các dự án “trùm mền” chờ cấp thêm kinh phí không phải là khó kiếm.
Khi các dự án “quan tham” diễn ra, ngân sách phải rót vào, nghĩa là tiền vay như “gió qua cửa”. Đáng nói hơn, các dự án công thường quy mô lớn, có khi lên tới triệu đô, thử hỏi nợ công làm sao giảm nếu quan tham và doanh nghiệp vẫn bắt tay nhau “bôi trơn” dự án như thế.
Chất lượng công trình “lãnh đủ”
Ngoài việc kê đủ kiểu để hợp pháp hóa và có tiền ăn chia, thì thủ đoạn phổ biến khác khi quan và doanh nghiệp bắt tay nhau chính là ép chất lượng công trình. Câu chuyện này làm người viết nhớ về các trường hợp nhà thầu Trung Quốc, với các công trình tại các nước lẫn công trình tại nước này. Trung Quốc nổi tiếng với thầu giá rẻ, và dường như rẻ nhất thế giới. Để làm được điều này, họ áp dụng nguyên tắc “thay thế vật liệu”. Nghĩa là, cùng một chức năng hay bộ phận của công trình, thay vì dùng vật liệu A có chất lượng thì họ dùng “hàng giả” vật liệu A, chất lượng kém hơn. 
Mặt khác, họ còn dùng chiêu “rút ruột”, với lượng cắt giảm vật liệu rất nhỏ, khó phát hiện. Điển hình như các công trình về đường sá, cầu cống, trường học… Việc doanh nghiệp rút ruột, quan chức kiểm định chất lượng (vốn ăn hối lộ) thì khác nào “vừa đá bóng, vừa thổi còi”. Thế nên mới có vụ cầu sập, trường học kém chất lượng, đường sá triệu đô mà vẫn xuống cấp… Với những công trình quy mô lớn thì các khoảng rút ruột tuy nhỏ, nhưng “góp gió thành bão”, lượng tiền thu về là khổng lồ. 
Một trò phổ biến nữa là doanh nghiệp “ép nhân công”, bao gồm: tăng giờ làm, tăng cường độ công việc, giảm các ưu đãi lao động, giảm lương… Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, người dân sợ bị mất việc, nên mỗi người thường “nhịn một chút, và cố sức hơn một chút”. Kết quả là hàng trăm, hàng ngàn người trong các công trình lớn “góp gạo” nuôi doanh nghiệp và nuôi quan.

Tin cùng chuyên mục

Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Côn Minh, bắt đầu chuyến công tác tại Trung Quốc

Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Côn Minh, bắt đầu chuyến công tác tại Trung Quốc

Theo đặc phái viên TTXVN, đúng 9h05 phút ngày 5/11 (giờ địa phương), chuyên cơ chở Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới Sân bay quốc tế Trường Thủy, thành phố Côn Minh, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, bắt đầu chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng (GMS) lần thứ 8 theo lời mời của Thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc Lý Cường và tham dự Hội nghị Cấp cao Chiến lược hợp tác kinh tế Ayeyawady - Chao Phraya – Mekong (ACMECS) lần thứ 10, Hội nghị Cấp cao Hợp tác Campuchia - Lào - Myanmar - Việt Nam (CLMV) lần thứ 11 và làm việc tại Trung Quốc từ ngày 5-8/11.

Đọc thêm

Sửa đổi Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam: Tạo điều kiện để sĩ quan phát triển sự nghiệp và ổn định cuộc sống

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang trình bày tờ trình dự án Luật. (Ảnh: qdnd.vn)
(PLVN) -  Việc sửa đổi Luật Sĩ quan (LSQ) Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam, đặc biệt là tăng tuổi công tác, góp phần hoàn thiện chế độ chính sách với SQ, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, tạo điều kiện để SQ phát triển sự nghiệp và ổn định cuộc sống.

Đẩy mạnh hoàn thiện thể chế, tạo môi trường thuận lợi cho tăng trưởng

Quang cảnh phiên họp. (Ảnh trong bài: quochoi.vn)
(PLVN) -   Ngày 4/11, tại phiên thảo luận tại hội trường của Quốc hội, các Đại biểu đánh giá cao những kết quả đã đạt được trong công tác xây dựng thể chế thời gian qua; đồng thời kiến nghị nhiều giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện thể chế, tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của đất nước trong thời gian tới.

'Doanh nghiệp cần có hoài bão lớn và khát vọng phát triển'

'Doanh nghiệp cần có hoài bão lớn và khát vọng phát triển'
(PLVN) - Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn, doanh nghiệp có hoài bão lớn và khát vọng phát triển, trở thành hình mẫu của tinh thần doanh nghiệp, kinh doanh liêm chính, nhân văn và có trách nhiệm. Đồng thời, tăng cường hơn nữa công tác thông tin truyền thông; bảo vệ bản quyền, giá trị thương hiệu...

Cần các biện pháp mạnh mẽ ứng phó với thiên tai

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà phát biểu tại phiên họp.
(PLVN) - Chiều 4/11, tại phiên thảo luận ở hội trường của Quốc hội về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025…, một số ý kiến đại biểu đề cập đến những hậu quả nặng nề do thiên tai thời gian qua và đề nghị cần có các giải pháp mạnh mẽ để ứng phó.

Đại biểu Quốc hội đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng văn bản pháp luật

Quang cảnh phiên họp.
(PLVN) - Để hạn chế tối đa tình trạng ban hành các thủ tục hành chính rồi lại rà soát để cắt giảm, Đại biểu Quốc hội cho rằng, giải pháp hiệu quả nhất là cần tập trung rà soát ngay từ khâu xây dựng ban hành quy phạm pháp luật, trong đó cần đặc biệt chú trọng vào việc xin ý kiến của các tầng lớp Nhân dân, các cơ quan, tổ chức vào các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật và tổng hợp ý kiến góp ý.

Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên: Cần rà soát, đánh giá thêm về tính hiệu quả

Đại biểu Phạm Thị Kiều – Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông. (Ảnh trong bài: quochoi.vn)
(PLVN) -  Tại phiên thảo luận tại hội trường của Quốc hội về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) vừa qua, một số đại biểu đề nghị rà soát, đánh giá thêm về chi phí bỏ ra và tính hiệu quả xã hội của việc mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên để có quy định cho phù hợp.

Để pháp luật là 'điểm tựa' cho phát triển

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội sẽ thảo luận, thông qua nhiều dự án luật. (Ảnh: Quochoi.vn).
(PLVN) - Nhiều Đại biểu Quốc hội cho rằng, những chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV về chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật là hoàn toàn đúng đắn, là “điểm mốc” rất quan trọng, định hướng thay đổi cơ bản công tác xây dựng pháp luật trong thời gian tới; bảo đảm các văn bản luật khi được ban hành vừa đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, vừa giúp khơi thông nguồn lực phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội.

Thủ tướng dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5-8/11 tại Trung Quốc

Thủ tướng dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5-8/11 tại Trung Quốc
Nhận lời mời của Thủ tướng Quốc vụ viện nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa Lý Cường, Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Phạm Minh Chính sẽ dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5 đến ngày 8/11/2024.

Thủ tướng: Phát triển giáo dục, đào tạo phục vụ kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Thủ tướng: Phát triển giáo dục, đào tạo phục vụ kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
Chiều 2/11, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính - Chủ tịch Ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo chủ trì Phiên họp năm 2024 của Ủy ban để thảo luận về dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế”.