Ngày 9/4, lễ đón nhận Quyết định công nhận pho tượng Trấn Vũ- nặng hơn 4 tấn được nhà nước công nhận là Bảo vật quốc gia được diễn ra tại Đền Trấn Vũ do phường Thạch Bàn (Long Biên, Hà Nội) tổ chức.
Tác phẩm nghệ thuật tâm linh tinh xảo
Theo tục truyền, Đức Thánh Trấn Vũ là một linh hồn của Ngọc Hoàng Thượng Đế hóa thân xuống trần tu đạo Phật để tái phục kiếp tiền sinh. Ngài có công diệt trừ tà ma, tu theo đạo Phật và đắc đạo. Sau đó, Ngài được Ngọc Hoàng phong làm “Vạn pháp giáo chủ” đẳng ma thiên tôn, cai quản ban huyền đàn đại tướng, hữu ban quan thánh đế quân 36 viên thiên tướng, được ban ấn “Ngọc hư sư tướng- kim khuyết hóa thân” và kiếm tam thai thất linh cùng 500 viên hoa đen để hàng phục yêu quái dưới trần gian và có biệt tài “hô phong” hoán vũ”.
Hàng năm, vào đúng ngày 9/9 và ngày 25 tháng chạp, ngài cùng các bộ tướng xuống hạ giới kiểm soát dân chúng xét việc thiện, ác phân xử công minh, phù hộ người dân mùa màng tốt tươi. Ngài được suy tôn là “Hộ quốc tí dân”, công đức vô cùng to lớn. Từ xa xưa, làng quê xây dựng đền Trấn Vũ thờ phụng ở đất linh có quy xà hội tụ.
 |
Nơi đây, lưu giữ được một di sản văn hóa vô cùng quý báu đó là pho tượng Đức Thánh Huyền Thiên Trấn Vũ.
Đây là một bức tượng mang phong thái của một vị Đạo sĩ với hai chân buông xuống dưới; tay trái bắt ấn, co ngang rồi khép trước ngực; tay phải tỳ trên đốc kiếm cắm thứng xuống lưng rùa. Quấn quanh kiếm là một con rắn trong tư thế đang lao xuống. Tượng có đầu để trần, mặt tròn, mắt mở to, nhìn thẳng, mày rậm, mũi to, cằm tròn, miệng khép, môi dày, có ria mép, tai to, tỏa ra dáng dấp uy nghiêm, mình mặc áo giáp, trên áo điểm xuyết một số dạng hoa văn như hổ phù- được cách điệu dưới dạng hoa lá ở đầu gối; hoa văn tổ ong nổi ở cánh bắp tay, hoa lá thiêng ở diềm áo, rồi long mã ở trước ngực. Tượng mang phong thái hiền hòa, gần gũi với tinh thần tạo tượng dân gian của người Việt…
Theo các tài liệu Hán- Nôm còn lưu lại tại di tích thì pho tượng Đức Thánh Trấn Vũ có từ rất lâu. Bia “Trấn Vũ Điện bi ký” dựng năm Minh Mệnh nguyên niên 1820 ghi: “Khi Lê Thánh Tông (1460-1496) đem quân đánh Chiêm Thành, ông đã dừng chân, nghỉ lại ở địa phận xã Cự Linh, được thần Trấn Vũ ứng mộng, Vua cảm thấy xúc động, liền sai dân lập đền thờ, cho tạc tượng gỗ cùng bài vị ghi “Hiển Linh Trấn Vũ quán”. Vua lại gia ân, ban cho dân làng sở tại một số ruộng đất để phục vụ hương hỏa cho đền.
Đến năm Đinh Mão, niên hiệu Cảnh Hưng 1747, dân làng đã đúc tượng đồng thay thế tượng gỗ. Tuy nhiên, nhiều người đến đây chiêm bái cảm thấy tượng chưa xứng với quy mô của đền. Do đó, đến năm Mậu Thân 1788, nhân dân sở tại đã hưng công đúc tại tượng Trấn Vũ, năm Nhâm Tuấn 1802 thì hoàn thành.
 |
| Lễ đón bằng công nhận Pho tượng Huyền Thiên Trấn Vũ là bảo vật quốc gia |
Tượng Huyền Thiên Trấn Vũ nặng 4 tấn, cao 3,96 m, là một trong những bức tượng nguyên khối lớn nhất Việt Nam. Ông Ngô Quang Khải, Trưởng ban Quản lý di tích đền Trấn Vũ cho hay, kỹ thuật đúc tượng đồng của ông cha từ hơn 200 năm trước đã đạt đến trình độ tinh xảo, đã để lại tác phẩm nghệ thuật thâm linh tuyệt với để người đời chiêm bái.
Trong văn hóa phương Đông, Huyền Thiên Trấn Vũ là vị thánh cai quản phương Bắc. Từ xa xưa, người Việt đã có tục thờ Trấn Vũ. Làng Ngọc Trì (nay là phường Thạch Bàn, quận Long Biên) là một trong những địa danh thờ ngài. Tượng này, vẫn còn tồn tại đến tận ngày nay”.
Tượng hơn 2 thế kỷ, chỉ quét sơn 2 lần
Ngôi đền lẫn pho tượng vài trăm năm rồi nhưng hầu như không bị hư hại, chỉ phải sơn lại hai lần. Đến năm Bính Thìn 1916, ông Nguyễn Trinh Cán, một vị Tiêng chỉ người trong làng, từng giữ chức Tu Soạn, Viện Hàn Lâm, nhận thấy tượng đồng bị rỉ, do lẫn nhiều tạp chất, đã thương thảo với các vị chức sắc trong làng, căn cứ theo “Thánh tích”- Thánh khoác áo bào màu đen đã thuê thợ dùng sơn ta, pha thành màu đen sậm để sơn tượng. Đến năm 2015, một số vị trí trên tượng bị bong tróc sơn nên đồng bị ô xi hóa nặng, ảnh hưởng đến sự bền vững của pho tượng. Được sự đồng ý của Bộ Văn hóa- Thể thao và Du lịch phê duyệt, Tiểu ban quản lý di tích Đền Trấn Vũ đã huy động mọi nguồn lực trùng tu để bảo vệ cho muôn đời sau thờ phụng.
Đã thành thông lệ, từ ngày 1-3/3 âm lịch hàng năm, nhân dân trong làng lại tổ chức lễ hội truyền thống để tưởng niệm Ngài. Trong lễ hội, ngoài những nghi thức truyền thống của nhân dân vùng ven sông Hồng, còn tổ chức những trò chơi dân gian độc đáo trong đó có kéo co ngồi- được UNESCO - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đức thánh Huyền Thiên Trấn Vũ đã trở thành biểu tượng cao đẹp về giá trị tâm linh cũng như lịch sử văn hóa Trong ngày vui đón bằng công nhân, đại diện chính quyền quận Long Biên và phường Thạch Bàn khẳng định sẽ gìn giữ và phát huy những di sản quý báu.
