Hưởng ứng ngày rùa biển thế giới (16/6), nghệ sĩ điêu khắc Cao Thanh Thà đã quyết định thực hiện một triển lãm với 1001 rùa biển bằng gốm với tên gọi “Phiêu” nhằm gửi đi thông điệp về sự cần thiết chung tay bảo tồn các loài rùa biển, bảo tồn đa dạng sinh học biển. Triển lãm với sự bảo trợ chuyên môn của Liên minh Bảo tồn Thiên Quốc tế (IUCN) diễn ra từ ngày 15/06 - 19/06 thu hút đông đảo khách ghé thăm, tìm hiểu.
Với 6 cụm nghệ thuật sắp đặt với các tên gọi: “Đại dương tươi đẹp - Không gian thực tại - Tương lai”, “Dòng hải lưu”, “Xoáy ngầm”, “Bình minh - Hoàng hôn - Bóng đêm”, “Trở về” và những hoạt động trải nghiệm, tương tác thú vị, Triển lãm nghệ thuật 1001 rùa biển bằng gốm “Phiêu” không chỉ là một sự kiện nghệ thuật mà còn là lời kêu gọi hành động, khuyến khích mỗi cá nhân chung tay góp sức vào công cuộc bảo vệ môi trường biển. Mỗi tác phẩm nghệ thuật là một lời nhắc nhở về trách nhiệm của chúng ta đối với hành tinh và những loài sinh vật sống trên đó.
Khi 1001 không chỉ là con số kỷ lục
Đến với triển lãm “Phiêu” vào một ngày hè oi ả, nhưng khi bước chân vào trong không gian của trung tâm triển lãm, người tham quan phải ngỡ ngàng trước sự xanh mát của biển cả được tái hiện tài tình tại đây. Như một bãi biển thu nhỏ giữa lòng thành phố, nhiều người dân thích thú khi được ngắm nhìn mô hình dòng hải lưu, xoáy ngầm, biển xanh tươi đẹp với từng cơn sóng dập dìu và bãi cát trải dài được Ban Tổ chức đặc biệt bố trí. Chưa hết, “Phiêu” còn mang đến cho người dân Thủ đô một góc nhìn toàn cảnh về một ngày chân thực nơi biển cả, từ lúc bình minh rạng ngời cho đến hoàng hôn mộng mơ rồi cuối cùng chìm vào ánh trăng huyền bí của bờ biển về đêm.
Bên cạnh không gian độc đáo, nhân vật chính thu hút người tham quan chính là 1001 chú rùa biển bằng gốm được sắp đặt tài tình tại từng bối cảnh. Ở nơi biển xanh, cát trắng, nắng vàng các chú rùa biển như đang tung tăng chơi đùa giữa thiên nhiên, hay ở góc tái hiện bình minh, giữa đại dương bao la các chú rùa biển giống như đang đi theo hướng mặt trời. 1001 rùa biển xuất hiện trong triển lãm gồm 1000 trứng, con non, rùa biển và 1 rùa cái trưởng thành có kích thước 1,5m x 1,5m đang mang bầu. Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam có một triển lãm nghệ thuật với con số kỷ lục 1001 rùa biển bằng gốm.
Tuy nhiên, 1001 không chỉ là một con số tạo ra kỷ lục, số lượng 1001 rùa biển bằng gốm còn hàm ý một ý nghĩa sâu xa, bắt nguồn từ tỷ lệ sống rất thấp 1/1000 của rùa biển, cũng như nguy cơ tuyệt chủng đáng báo động của loài động vật nằm trong Sách Đỏ IUCN. Trên thế giới hiện ghi nhận 7 loài rùa biển, trong đó Việt Nam có 5 loài, đều được xếp vào nhóm động vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng trên phạm vi toàn cầu và đang được sự quan tâm đặc biệt của nhiều quốc gia trên thế giới.
 |
Không gian bên trong triển lãm “Phiêu”. (Ảnh: PV) |
Rùa biển hiện đang đối mặt với sự suy giảm nghiêm trọng do hoạt động của con người như bị giết để lấy trứng, thịt, da và mai, rùa biển phải chịu nạn săn trộm và khai thác quá mức. Chúng cũng phải đối mặt với tình trạng suy thoái môi trường sống, theo đó biến đổi khí hậu có tác động đến các khu vực làm tổ của rùa biển, thay đổi nhiệt độ cát, gây ảnh hưởng đến giới tính của con non. Ngày nay, rùa biển tiếp tục bị khai thác một cách không bền vững cho cả mục đích tiêu dùng của con người và buôn bán các bộ phận của chúng. Hàng chục nghìn con rùa biển bị mất theo cách này mỗi năm.
Gần như tất cả các loài rùa có nguy cơ tuyệt chủng, với 3 trong số 7 loài hiện đang bị đe dọa nghiêm trọng. 90% là nguy cơ tuyệt chủng của rùa biển; 40% - 50% là tỉ lệ con non sinh ra trên bãi biển có thể sống sót ra đến đại dương và chỉ có 1/1000 rùa biển đến tuổi trưởng thành có thể sống sót để tìm về đúng nơi đã sinh ra rồi đẻ trứng và tạo ra một sự sống mới.
Hơn 2 tháng cho hành trình “Phiêu”
Nghệ sĩ điêu khắc Cao Thanh Thà là người có duyên với các dự án nghệ thuật cộng đồng hướng tới bảo vệ môi trường biển. Kể từ năm 2018, Cao Thanh Thà đã tham gia nhiều dự án nghệ thuật trên khắp các vùng biển của Việt Nam như: Dự án bảo tồn rùa biển và sáng tác nghệ thuật tại Côn Đảo năm 2021; dự án bảo tồn rùa biển và sáng tạo nghệ thuật từ rác thải tại đảo Hòn Cau năm 2022…
Cũng từ đó tình yêu thích với rùa biển đã trào dâng trong lòng Cao Thanh Thà lúc nào không hay. Cũng vì yêu thích mà chị tìm tòi và biết được nhiều đặc tính thú vị của loài rùa như rùa biển bơi hàng ngàn dặm đại dương trong suốt cuộc đời dài của mình. Hay cả việc chúng đợi hàng thập kỷ cho đến khi có thể sinh sản, quay trở lại những bãi biển nơi chúng được sinh ra để đẻ trứng. Con cái có thể đẻ hàng trăm quả trứng trong một mùa làm tổ, nhưng rất ít con non sống sót qua năm đầu đời.
Cơ duyên để nghệ sĩ Cao Thanh Thà tiếp tục có cơ hội gắn bó với rùa biển khi chị có dịp tham gia chương trình tình nguyện viên bảo tồn rùa biển của tổ chức IUCN tại Côn Đảo. Trở về sau 12 ngày đêm trực tiếp tham gia công tác cứu hộ, bảo tồn rùa biển, nghệ sĩ điêu khắc Cao Thanh Thà đã ấp ủ thực hiện một dự án nghệ thuật với sự đồng hành của IUCN để chung tay với công tác truyền thông bảo tồn rùa biển và môi trường biển.
 |
Lần đầu tiên tại Việt Nam có một triển lãm nghệ thuật với con số kỷ lục 1001 rùa biển bằng gốm. (Ảnh: PV) |
Chia sẻ về quá trình tạo nên triển lãm “Phiêu”, nghệ sĩ Cao Thanh Thà cho biết dự án được thực hiện trong 2 tháng sau khi chị trở về từ Côn Đảo. Đây là một thách thức đối với chị bởi đây là lần đầu tiên chị sáng tạo sản phẩm nghệ thuật bằng gốm - loạt chất liệu không phải dễ chiều. “Phiêu” với Cao Thanh Thà là một cuộc dấn thân vào điêu khắc nghệ thuật, vào gốm sứ. Trước triển lãm này chị chủ yếu là một nhà điêu khắc ứng dụng, một nhà quản lý sản xuất thi công cho các công trình trang trí công viên chủ đề.
Điểm đặc biệt của triển lãm là tất cả chú rùa đều được nặn bằng tay, nghệ sĩ điêu khắc Cao Thanh Thà cho biết, nếu như sử dụng khuôn in gốm sẽ tiết kiệm thời gian, công sức hơn nhưng sản phẩm nào ra cũng giống nhau. Vì vậy, chị lựa chọn nặn rùa bằng tay dù biết sẽ tốn nhiều thời gian và cần tới sự trợ giúp của tình nguyện viên nhưng mỗi con mang một hình dáng, màu sắc, biểu cảm hoàn toàn khác biệt. Giống như con người, không ai giống ai, mỗi người một nét tính cách, rùa gốm của Cao Thanh Thà cũng là 1001 cá thể riêng biệt, sinh động.
“Mỗi rùa biển bằng gốm phải mất từ 1 - 2 tiếng để tạo hình, vậy nên để đạt được mục tiêu trong vòng hơn 2 tháng phải hoàn thành dự án này cần có sự góp sức từ rất nhiều các bạn tình nguyện viên. Đây cũng là cách để dự án hoàn thiện kịp tiến độ và sức lan tỏa của dự án cũng trở nên rộng rãi hơn”, nghệ sĩ Cao Thanh Thà chia sẻ.
Thông qua triển lãm, nghệ sĩ Cao Thanh Thà gửi đến công chúng về câu chuyện phiêu lưu của rùa biển từ khi sinh ra đến khi được hòa mình vào đại dương, bắt đầu những ngày rong chơi trên dòng hải lưu và lênh đênh trên biển cả. Trong đó có 1.000 trứng, con non rùa biển và chỉ 01 rùa biển trưởng thành trở về nơi từng được sinh ra để đẻ trứng sau khi vượt qua những cơn xoáy ngầm nơi đại dương sâu thẳm với nhiều mối nguy hiểm và tiếp tục một sự sống mới.
Tỷ lệ sống sót 1/1000 đã nói lên tất cả mức độ phiêu lưu của đời sống rùa biển. Tương tự, Cao Thanh Thà cũng cho rằng việc chị “chơi” một cuộc ra trò với nghệ thuật thì đó cũng là một cuộc phiêu lưu. Triển lãm 1001 rùa biển bằng gốm “Phiêu” không chỉ là những cụm điêu khắc và nghệ thuật sắp đặt, không chỉ là thông điệp về bảo tồn rùa biển, bảo tồn đa dạng sinh học mà còn là tiếng lòng của một phụ nữ sau những biến cố, bão giông, có được, có mất, có vui, có buồn… vẫn muốn được sống với bản tính tự nhiên, tự do, độc lập và khác biệt của mình.
“Phiêu”, cái tên nghe có vẻ cũ đến chẳng còn gì để phiêu nhưng với những tầng ý nghĩa đó thì nó lại là một sự sắp đặt hoàn hảo cho “đứa con đầu lòng” của Cao Thanh Thà và như khắc họa chân dung nữ nghệ sĩ ở ngã rẽ quan trọng này của đời mình.
