Những ngày này, gia đình ông Hàn Đức Long nói riêng và người dân xóm Yên Lý, xã Phúc Sơn, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang nói chung luôn ngập tràn tiếng cười.
Họ mừng vui và chúc tụng cho người “tử tù” ấy được minh oan, trở về đoàn tụ bên gia đình sau 11 năm trời oan ức nhưng cũng không giấu nổi sự bất ngờ về niềm hạnh phúc lớn lao này.
Người ta bất ngờ không phải vì không tin vào sự trong sạch của ông Hàn Đức Long, mà bởi vì đoạn trường hơn 11 năm ông Hàn Đức Long chịu oan khuất cùng những đau đớn mà vợ con ông phải gánh chịu dường như là quá lớn để họ nghĩ về ngày ông còn có thể trở về đoàn tụ.
Vậy phép màu nào đã giúp ông Hàn Đức Long được giải oan? Mọi người đến chúc tụng đều không quên hỏi ông Hàn Đức Long rằng, ai đã giúp ông có được “sức mạnh” thoát khỏi trốn lao tù, xiềng xích?
Vì đâu ông Hàn Đức Long được minh oan?
Ông Long kể, từ ngày đầu tiên bị triệu tập để phục vụ công tác điều tra cho đến khi bị bắt giam rồi mang đi cải tạo, ông chưa bao giờ nghĩ mình sẽ nói sai hay gian dối trong lời khai.
Thế nhưng sức khỏe của ông ngày một yếu đi, áp lực từ bạn tù và những người quản giáo lại không vì thế mà giảm xuống khiến ông có những thời điểm cũng không còn thiết sống nữa.
“Nhưng rồi thật may mắn cho tôi khi bà Mai trong lúc cùng quẫn, tuyệt vọng nhất đã tìm đến Trung tâm Tư vấn pháp luật - Liên đoàn Luật sư Việt Nam - nơi mà luật sư Lê Xuân Thảo làm việc.
Qua lời kể của vợ tôi, tôi biết anh Thảo là người từng trải với nghề, lại là luật sư tận tâm với người nghèo như chúng tôi”, ông Long nhớ lại.
Vào một buổi chiều giữa năm 2013, bà Mai tìm đến Trung tâm Tư vấn pháp luật tại địa chỉ số 37 Nguyễn Đình Chiểu, Hà Nội để bày tỏ nỗi oan khiên của chồng mình. Thời điểm đó, vụ án của chồng bà đã được đưa ra xét xử rất nhiều lần theo đơn kháng cáo của ông Hàn Đức Long nhưng lần nào kết quả cũng chỉ là án tử. Vì thế, bà không kỳ vọng rằng đây sẽ là nơi giúp chồng mình lấy lại tự do mà chỉ mong muốn được một ai đó lắng nghe để trút bầu tâm sự.
Bà đã không còn nước mắt để khóc nữa nhưng những nếp nhăn thì dồn lại trên khuôn mặt tiều tụy làm cho người phụ nữ tội nghiệp ấy càng trở nên đáng thương hơn. Bà đã kể về sự trong sạch của người chồng mà bà hết mực yêu thương, rồi lại ngậm ngùi nói về đoạn đường đằng đẵng gian khổ mà bà phải một mình gánh vác, chịu đựng...
Dường như thấu hiểu nỗi đau đớn, mất mát của bà, nhiều luật sư đã bày tỏ sự chia sẻ, đồng cảm. Ngay từ những ngày đầu cầm trên tay hồ sơ vụ việc, luật sư Lê Xuân Thảo đã nhận rõ những dấu hiệu oan sai trong vụ án của ông Hàn Đức Long. Bởi vậy mà chính luật sư Thảo cùng cộng sư của mình, trong đó có luật sư Vũ Thị Nga đã trực tiếp động viên bà Mai và dành nhiều tâm huyết nghiên cứu vụ việc.
Trung tâm Tư vấn pháp luật - Liên đoàn Luật sư Việt Nam sau đó đã nhiều lần đề nghị cơ quan tố tụng tỉnh Bắc Giang xem xét lại vụ án Hàn Đức Long theo trình tự giám đốc thẩm, vậy nhưng nhiều lá đơn đề nghị xem xét được gửi đi mà không hề có phản hồi nào. Sau nhiều ngày trăn trở, luật sư Thảo quyết định tìm gặp và cầu cứu nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu. Thật may mắn cho ông Hàn Đức Long bởi những lời tâm huyết và sự băn khoăn của luật sư Thảo về ông đã được bác Lê Khả Phiêu lắng nghe, thấu hiểu.
Ngày 7/11/2013, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã gửi bản đề nghị viết tay đến Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đề nghị chỉ đạo xem xét lại vụ án. Chỉ hai ngày sau, Văn phòng Chủ tịch nước đã chuyển nội dung này đến Chánh án TANDTC và Viện trưởng VKSNDTC để giải quyết theo quy định của pháp luật.
Đây chính là một bước ngoặt lớn của vụ án, luật sư Lê Xuân Thảo đã đến bên ông Hàn Đức Long đúng lúc ông tuyệt vọng và cần có sự trợ giúp nhất. Bởi thế nên cho đến tận bây giờ khi đã chính thức được minh oan, ông Hàn Đức Long cùng vợ của mình vẫn không quên công ơn của luật sư, nhà báo và đặc biệt là nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu.
Khi vừa nhận được quyết định đình chỉ vụ án, được minh hoan, ông Hàn Đức Long đã nói: “Uớc muốn lớn nhất bây giờ của tôi là được gặp bác Lê Khả Phiêu để cảm ơn bác bằng những lời chân tình, nếu được thế thì tôi mới khỏi áy náy và hưởng niềm vui trọn vẹn...”.
Nhà báo Phạm Quốc Cường - hiện là Phó Trưởng ban Thư ký Tòa soạn Báo PLVN, phụ trách chuyên trang Pháp luật Plus là người đã được ông Hàn Đức Long và vợ nhắc đến rất nhiều trong ngày trở về đoàn tụ. Đó cũng là người đã có mặt tại hiện trường vụ án mạng năm xưa và là người theo sát luật sư qua những tháng ngày gian nan đưa vụ án đi đến thành công.
Không thể kết tội do quá nhiều mâu thuẫn
Nỗi oan của ông Hàn Đức Long bắt nguồn từ đơn của bà Khuyến (70 tuổi) và con gái cùng tố cáo ông Long có hành vi hiếp dâm, dù không có ai làm chứng (trước đó 1 tháng, ông Long đánh con trai bà Khuyến). Tuy vậy ông Long vẫn bị Công an huyện Tân Yên bắt và sau đó nhận tội?! Khó hiểu là chỉ sau một ngày bị tạm giữ, ông Long đã phải “đầu thú” nhận tội hiếp dâm 2 mẹ con bà Khuyến, và mười ngày sau đó, ông Long lại “đầu thú” tiếp tội hiếp dâm và giết cháu Yến?
Việc thực nghiệm điều tra không khách quan, các lời khai của các nhân chứng mâu thuẫn nhưng các cơ quan tố tụng lại không quan tâm đến những tình tiết này.
Trong 11 năm bị oan ức, ông Long đã bốn lần bị tòa án tuyên tử hình mặc dù tại các phiên tòa, ông Long đều kêu oan và vợ ông là bà Nguyễn Thị Mai cũng nhiều năm đi kêu oan cho chồng.
Đến năm 2014, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã xét xử giám đốc thẩm lần hai, tuyên hủy bản án hình sự sơ thẩm lần hai và phúc thẩm lần hai đối với bị án Hàn Đức Long để yêu cầu điều tra làm rõ sáu vấn đề còn mâu thuẫn của vụ án. Kết quả điều tra lại và điều tra bổ sung không có thêm tình tiết nào mới. Cho đến thời điểm hiện tại, không đủ căn cứ để kết tội ông Hàn Đức Long nên cơ quan tố tụng phải trả tự do cho ông Long.
Theo hồ sơ vụ án, khoảng 19h ngày 26/6/2005, vợ chồng anh Sơn, chị Liễu (ngụ huyện Tân Yên, Bắc Giang) không thấy con gái Nguyễn Thị Yến (SN 2000) ở nhà nên đi tìm. Sáng hôm sau, có người phát hiện xác của cháu Yến tại mương nước ngoài đồng, khám nghiệm hiện trường và tử thi cho thấy cháu đã bị xâm hại tình dục trước khi bị sát hại. Sau gần 4 tháng không tìm ra thủ phạm, CQĐT Công an tỉnh Bắc Giang tạm đình chỉ điều tra vụ án và kêu gọi dân tố giác tội phạm.
Sau đó, CQĐT nhận được đơn tố cáo của bà Ngô Thị Khuyến (SN 1930) và con gái của bà Khuyến là Trương Thị Năm (SN 1960) đều tố cáo bị ông Long về hành vi hiếp dâm.
CQĐT lập tức bắt giam ông Long để điều tra, trong quá trình hỏi cung, ông Long thú nhận hành vi hiếp dâm mẹ con bà Khuyến cùng việc hiếp dâm và giết hại cháu Yến. Các cơ quan tiến hành tố tụng tỉnh Bắc Giang nhiều lần xét xử và tuyên ông Hàn Đức Long án tử hình mặc dù tại các phiên tòa, ông Long đều phản cung.
