Tạo rào cản?
Góp ý về dự thảo này, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, Nghị định hướng tới mục tiêu “cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, hội nhập kinh tế quốc tế về phát triển và quản lý ngành phân phối”, nhưng dự thảo lại được thiết kế theo hướng thêm nhiều ràng buộc một số hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp (ví dụ quy định về khuyến mại, quảng bá, cách đặt tên siêu thị, trung tâm thương mại…) mà không rõ mục tiêu quản lý nhà nước cụ thể, lại có thể dẫn tới sự can thiệp, cản trở bất hợp lý hoạt động của doanh nghiệp.
Dự thảo cũng dự kiến một số quy định khống chế đối với nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia hoạt động siêu thị, trung tâm thương mại, ví dụ yêu cầu về nhân sự là người Việt Nam, yêu cầu số lượng gian hàng cho các sản phẩm có nguồn gốc từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam… Quy định này có thể nhằm mục tiêu “bảo đảm năng lực cạnh tranh quốc gia” nhưng dường như chưa tính tới thực tế là hiện đã có Nghị định 09/2018/NĐ-CP điều chỉnh các hoạt động mua bán hàng hóa của thương nhân nước ngoài?
Dự thảo cũng đề xuất các quy định về siêu thị và trung tâm thương mại, như “tiêu chuẩn về diện tích kinh doanh; xây dựng, phòng cháy, chữa cháy; an ninh, an toàn; vệ sinh môi trường…”. Theo VCCI, các quy định này có tính chất như một dạng điều kiện kinh doanh, trong khi hoạt động siêu thị, trung tâm thương mại không được xem là một dạng ngành, nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định tại Luật đầu tư.
Trong văn bản góp ý của mình, VCCI cho rằng việc đặt ra nhiều yêu cầu đối với hoạt động siêu thị, trung tâm thương mại, trong khi chưa đánh giá một cách cụ thể tác động của các quy định này đối với hoạt động kinh doanh này có thể khiến chính sách chưa phù hợp, cản trở đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Can thiệp sâu vào quyền tự chủ của doanh nghiệp
Một số đề xuất quy định có tính chất can thiệp vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp. Cụ thể như đơn vị kinh doanh khai thác phải “lập phương án bố trí, sắp xếp ngành nghề kinh doanh, sử dụng điểm kinh doanh tại chợ, trình UBND cấp có thẩm quyền phê duyệt”. “Việc phê duyệt phương án kinh doanh của UBND là sự can thiệp sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp một cách bất hợp lý. Hơn nữa, xét về tính minh bạch, đây được xem là một dạng giấy phép, tuy nhiên không rõ về tiêu chí và thủ tục để có được loại giấy phép này”, VCCI nhận định.
Một đề xuất khác: “Những người thuộc diện sản xuất nhỏ, tự tiêu thụ sản phẩm của mình (nông dân, thợ thủ công…) và những người buôn bán nhỏ, hàng rong, quà vặt được bố trí bán hàng trong chợ ở khu vực riêng dành cho người kinh doanh không thường xuyên tại chợ và phải chấp hành Nội quy chợ”. “Quy định này dường như đang can thiệp vào mối quan hệ dân sự giữa doanh nghiệp kinh doanh khai thác chợ với người thuê địa điểm kinh doanh và quy định này vô hình trung sẽ không khuyến khích nhà đầu tư vào chợ” – các chuyên gia VCCI bình luận.
Ngoài ra, các quy định giới hạn về khuyến mại tại siêu thị, trung tâm thương mại là sự can thiệp sâu vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp một cách bất hợp lý. Nếu lo ngại các đợt giảm giá tại siêu thị, trung tâm thương mại sẽ ảnh hưởng đến thị trường cạnh tranh thì cần phải kiểm soát theo pháp luật cạnh tranh, chứ không phải kiểm soát riêng theo cách này.
Không rõ mục tiêu quản lý, quy định có thể bị biến tướng
Trong văn bản gửi tới Bộ Công Thương, VCCI cũng bày tỏ lo ngại một số quy định không rõ mục tiêu quản lý nhà nước và có nguy cơ biến tướng thành điều kiện kinh doanh bất hợp lý.
Cụ thể, dự thảo quy định về tiêu chuẩn siêu thị, trung tâm thương mại, trong đó có một số giới hạn tối thiểu về diện tích, các tiêu chuẩn về phòng cháy, chữa cháy, an ninh, an toàn… “Quy định này cần xem xét lại ở nhiều khía cạnh, ví dụ việc đưa ra tiêu chí để phân biệt tiêu chí, trung tâm thương mại để làm gì? Những cơ sở kinh doanh không đáp ứng tiêu chí này nhưng vẫn gọi là siêu thị, trung tâm thương mại thì những lợi ích công cộng nào bị ảnh hưởng?” - VCCI đặt vấn đề.
Dự thảo cũng đề xuất quy định “thời gian mở cửa: siêu thị, trung tâm thương mại phải mở cửa tất cả các ngày trong tuần, kể cả các ngày nghỉ lễ, tối thiểu từ 10:00 sáng đến 22:00 tối”. Cộng đồng doanh nghiệp cho rằng, đề xuất này là can thiệp sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là vấn đề của thị trường, Nhà nước không cần/không nên can thiệp.
Cũng theo VCCI, quy định giới hạn về đợt bán hàng giảm giá, các quy định ràng buộc về giảm giá tại dự thảo Nghị định là chưa hợp lý. Lý do, siêu thị hay trung tâm thương mại không phải là hoạt động đặc thù để đi ngược lại/có chính sách quy định riêng về khuyến mại, trong khi chính sách khuyến mại chung đã có.
