Cần hướng tiếp cận mới
Tại Hội thảo tham vấn chuyên gia “Dự thảo Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH” vừa diễn ra, ông Nguyễn Hoa Cương, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế TW (CIEM) cho biết, trước xu hướng của nhiều quốc gia trên thế giới là chuyển đổi từ cách tiếp cận kinh tế tuyến tính truyền thống sang thúc đẩy phát triển mô hình KTTH, với vai trò là cơ quan nghiên cứu và tham mưu cho Chính phủ và Bộ KH&ĐT, CIEM luôn tư duy để tham mưu cho Chính phủ, cho Bộ KH&ĐT không chỉ dừng ở “ứng phó” với những biến động và thách thức, mà còn phải có những tham mưu cải cách quan trọng nhằm nâng cao năng lực nội tại, mức độ độc lập, tự chủ của nền kinh tế trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Cụ thể, Viện đã chủ động đề xuất nghiên cứu và tham vấn các chuyên gia và cộng đồng DN, làm cơ sở để báo cáo Lãnh đạo Bộ KH&ĐT trình Chính phủ ban hành Quyết định 687/QĐ-TTg ngày 7/6/2022 phê duyệt Đề án phát triển KTTH ở Việt Nam.
“Đề án Phát triển KTTH ở Việt Nam được xây dựng và phê duyệt tại một thời điểm rất quan trọng. Thời điểm đó, Việt Nam phải cân nhắc những định hướng, yêu cầu chính sách nhằm bảo đảm phát triển bền vững hơn để thực hiện cam kết đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050 và xử lý thách thức về gián đoạn chuỗi cung ứng cùng với yêu cầu thực hiện hiệu quả Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội sau những khó khăn nghiêm trọng của nền kinh tế trong các năm 2020 - 2021” - ông Cương nhớ lại.
Cũng theo Phó Viện trưởng CIEM, Quyết định 687/QĐ-TTg là một trong những nỗ lực quan trọng đầu tiên nhằm xác định lộ trình, yêu cầu và định hướng phát triển KTTH ở Việt Nam. Đặc biệt, Quyết định này đã đặt ra cách tiếp cận hướng nhiều hơn tới khía cạnh “kinh tế” của mô hình KTTH và nhấn mạnh quan điểm về “tập trung ban hành các chính sách dài hạn nhằm khuyến khích, ưu đãi, tạo thuận lợi cho phát triển KTTH, gắn với lộ trình, kết quả cụ thể, đồng thời hoàn thiện cơ sở pháp lý vững chắc và tạo dựng sự linh hoạt, chủ động nhằm sớm phát huy mô hình KTTH theo cấp độ phù hợp ở các ngành, lĩnh vực, địa phương”. Cũng tại Quyết định này, Thủ tướng đã giao Bộ KH&ĐT chủ trì xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH ở Việt Nam.
“Để Việt Nam sớm hiện thực hóa lợi ích từ mô hình KTTH thì việc tạo động lực cho DN, nhà đầu tư sớm chuyển đổi, phát triển thử nghiệm các ý tưởng, sáng kiến KTTH, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Do KTTH gắn với tư duy thiết kế mới, có ứng dụng đổi mới sáng tạo và liên quan đến nhiều mảng chính sách khác nhau, cách tiếp cận tuần tự, truyền thống nhằm hoàn thiện các nội dung chính sách liên quan là cần thiết, song chưa đủ…” - Phó Viện trưởng CIEM nhấn mạnh.
Đề xuất 4 lĩnh vực, 6 chính sách thử nghiệm
Lãnh đạo CIEM đồng thời cho rằng, việc sớm hình thành một cơ sở pháp lý đủ chặt chẽ, có cả tính động lực và an toàn cho phát triển KTTH cũng sẽ giúp cụ thể hóa các nội dung hợp tác quốc tế liên quan đến KTTH (chuyển đổi năng lượng xanh, nông nghiệp,…) mà Lãnh đạo cấp cao đã trao đổi và nhấn mạnh với các đối tác song phương và đa phương.
Theo “Dự thảo Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH” do CIEM soạn thảo, có 4 lĩnh vực được đề xuất cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH là: Nông - lâm nghiệp và thủy sản; Công nghiệp; Năng lượng; Vật liệu xây dựng.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Anh Dương - Trưởng ban Ban Nghiên cứu tổng hợp (CIEM), cách hiểu và tư duy quản lý đối với các lĩnh vực tham gia cơ chế thử nghiệm không nên và không thể chỉ dựa vào tư duy quản lý ngành truyền thống. “Nguyên nhân là do các mô hình KTTH mới, hiện đại có thể có sự gắn kết của nhiều hoạt động kinh tế thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. Chẳng hạn, dự án KTTH trong nông nghiệp có thể bao gồm các cấu phần về năng lượng sinh khối, dịch vụ chế biến nông sản…” - ông Dương thông tin.
Dự thảo Nghị định đưa ra 6 chính sách thử nghiệm, bao gồm: Chính sách khu công nghiệp, khu kinh tế; Chính sách phân loại xanh; Chính sách tư vấn công nghệ, chuyển giao công nghệ; Chính sách tín dụng xanh, trái phiếu xanh; Chính sách phát triển nguồn nhân lực; Chính sách đất đai. CIEM cũng đề xuất hiệu lực của Nghị định là 5 năm.
“Theo tư duy của chúng tôi, các ngành được lựa chọn thử nghiệm phải có không gian đủ rộng cho DN, nhà đầu tư, đặc biệt ưu tiên các ngành có thể sớm tạo động lực cho phục hồi tăng trưởng thông qua các mô hình KTTH. Các công cụ chính sách được thử nghiệm cũng phải bảo đảm tập trung, thực chất, tránh tràn lan để đếm số lượng” - Phó Viện trưởng CIEM Nguyễn Hoa Cương nhấn mạnh.
