Phát triển doanh nghiệp xã hội: Lo bị “mượn danh” để làm càn…

Ảnh minh họa
Ảnh minh họa
(PLO) - Hàng loạt vấn đề xã hội là cái “giá” phải trả cho tăng trưởng và để giải quyết hiệu quả những vấn đề này, cần đến các doanh nghiệp xã hội.
Thể chế hóa về pháp lý doanh nghiệp xã hội (DNXH) nhằm tạo cơ sở thúc đẩy sự phát triển loại doanh nghiệp (DN) này như một phương thức mới và góp phần cùng với Nhà nước trong giải quyết vấn đề xã hội và môi trường. 
DNXH được xác định là DN được thành lập và hoạt động với tôn chỉ và mục tiêu nhằm giải quyết một hoặc một số vấn đề xã hội và môi trường trong suốt quá trình hoạt động; phần lớn lợi nhuận hàng năm của DN được sử dụng để tái đầu tư nhằm giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường như đã đăng ký (Điều 11). Tuy nhiên, đối với nhiều chuyên gia, cần để ý đến vấn đề “nấp” sau chính sách về DNXH là “không cho lạm dụng chính sách này để trục lợi”.
Con “lai” nên chật vật phát triển
Là một mô hình mới ở Việt Nam nhưng ở nhiều nước, DNXH đã được phát triển mạnh mẽ. Như ở Anh có đến 55.000 DNXH, đạt 27 tỷ bảng doanh thu, đóng góp 8,4 tỷ bảng/năm cho GDP, sử dụng 475.000 lao động, chiếm 5% tổng số lao động của khu vực DN. Nhiều nước đã có sự công nhận chính thức đối với các khu vực DNXH và hỗ trợ họ bằng việc xây dựng khung khổ pháp lý và tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển. 
Ở Việt Nam, những DN “kinh doanh giống với DNXH” đã bắt đầu phát triển. Điều tra sơ bộ tại Hà Nội và TP.HCM năm 2012 cho thấy, có hơn 200 DNXH đang hoạt động, trong đó 68% DN có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến mục tiêu xóa đói giảm nghèo; 48% DN liên quan đến mục tiêu bảo vệ môi trường... 
Nhưng điều đáng nói là, theo phản ánh của các DN này, họ “đang phải chịu nhiều hạn chế, bất lợi phát triển do tính chất và mục tiêu xã hội của hoạt động kinh doanh và do hạn chế thể chất và tinh thần của người điều hành DN” nên khảo sát thực tế và tham vấn chính sách trong quá trình soạn thảo Luật DN (sửa đổi) cho thấy, phát triển DNXH sẽ “trở thành một lực lượng bổ sung và chia sẻ gánh nặng với Nhà nước trong cung cấp phúc lợi và giải quyết các vấn đề xã hội - môi trường một cách hiệu quả và bền vững”.
Theo các chuyên gia, do nhận thức của cộng đồng còn hoài nghi về tính chất “phi lợi nhuận” của các DNXH đã tạo ra những rào cản nhất định cho các DNXH khi làm việc với các bên liên quan, làm gia tăng các chi phí về thời gian, nguồn lực và chi phí cơ hội, hạn chế khả năng tạo tác động tích cực, bền vững. DNXH hiện bị coi là một “tổ chức từ thiện” nhưng đại diện một DNXH cho rằng: “Trên thực tế, coi DNXH là tổ chức từ thiện thì không đủ, mà coi là một DN lại không đúng”. 
Theo ông Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ, DNXH là mô hình “lai” nhưng mang lại hiệu quả “kép” khi vừa hoạt động kinh doanh vừa đạt các mục tiêu xã hội thông qua việc giải quyết các vấn đề xã hội, thất bại thị trường và tìm ra giải pháp đột phá để tạo giá trị xã hội. 
Dẫu vậy, khi DNXH chưa được “chính thức hóa” thì các DNXH sẽ vẫn phải gặp khó khăn từ khi thành lập, trong quá trình hoạt động, thậm chí là từ cả chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức.., hạn chế trong thu hút và tiếp cận các nguồn đầu tư tài chính và hỗ trợ khác, các ưu đãi chính sách, thiếu hụt nguồn nhân lực phù hợp, chưa có các dịch vụ hỗ trợ và nâng cao năng lực chưa phát triển... ảnh hưởng đến sự phát triển của các DN trong lĩnh vực này.
Ngăn ngừa lợi dụng chính sách
Trước vai trò quan trọng nhất định trong đời sống xã hội, góp phần cùng Nhà nước giải quyết những vấn đề xã hội đặt ra một cách có hiệu quả hơn, đã được triển khai hiệu quả ở nhiều quốc gia của DNXH, Dự thảo Luật DN (sửa đổi) đã thể chế hóa loại hình DN này với mong muốn tạo được khung pháp lý cho DNXH phát triển, không bị “chèn ép” như hiện nay để phát huy được một phương thức mới giải quyết vấn đề xã hội. 
Nhưng nhìn nhận qui định này dưới thực tiễn hoạt động của DNXH làm nảy sinh những băn khoăn về cơ hội phát triển của DNXH khi đã được “luật hóa”. Thực tế cho thấy, sự “nghi ngờ” về bản chất của DNXH còn rất nặng nề, không kể đến những nghi ngại về tình trạng “khoác áo” DNXH để hưởng ưu đãi, tương tự như nhiều công ty trách nhiệm hữu hạn “khoác áo” hợp tác xã trước đây” như lo ngại của ông Đỗ Văn Vẻ - Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Thái Bình.
Ông Nguyễn Anh Dũng - Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Hóa chất Việt Nam - cảm thấy “không an toàn” với những quy định các chế độ ưu đãi về đầu tư, huy động và nhận tài trợ dưới các hình thức khác nhau để bù đắp chi phí quản lý và chi phí hoạt động cân bằng DN rất dễ bị lợi dụng dẫn đến tiêu cực hoặc quay lại cơ chế xin - cho để được công nhận là loại hình DNXH, để được hưởng những ưu đãi mà khó quản lý được. 
Vì thế nhiều doanh nhân, chuyên gia kiến nghị “cần nghiên cứu, bổ sung vào Dự thảo Luật các quy định cụ thể để bảo đảm tính khả thi theo hướng khuyến khích DN tham gia các hoạt động xã hội, nhưng cũng ngăn chặn tình trạng lợi dụng chính sách ưu đãi của Nhà nước đối với DNXH để trục lợi” như quan điểm của ông Trần Quốc Tuấn - Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Trà Vinh - nêu ra đối với qui định về DNXH. 
Nhưng ông Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh: “Các chính sách hỗ trợ nếu có thì tốt nhưng chưa phải quan trọng vì DNXH sẽ hoạt động để “hữu xạ tự nhiên hương”. Các bước tiếp theo quan trọng cho DNXH phát triển là có văn bản pháp lý về đăng ký và quản lý DNXH, tập hợp, đánh giá các chính sách hỗ trợ, ưu đãi đối với DNXH trong giải quyết các vấn đề xã hội để có qui định phù hợp sau khi Dự thảo Luật DN (sửa đổi) với qui định về khái niệm DNXH được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp cuối năm nay.
Không nên bắt buộc tái đầu tư với tỷ lệ “cứng” là 51%
Mặc dù Khoản 1 Điều 11 Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) đã qui định “ít nhất 51% tổng lợi nhuận hàng năm của DNXH được sử dụng để tái đầu tư nhằm giải quyết các vấn đề xă hội, môi trường đã đăng ký”, nhưng bà Nguyễn Thị Huệ (Giám đốc Doanh nghiệp tư nhân Viết Hiền, tỉnh Đắk Lắk) lại nhận thấy “chưa khả thi”, vì thực tế rất khó kiểm soát hoạt động tái đầu tư của DN có đúng mục đích không và cũng khó xác định cụ thể các vấn đề xã hội, môi trường là vấn đề gì. 
Có nhận định tương tự, ông Đỗ Văn Vẻ (Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Thái Bình) chỉ ra: “Nếu DNXH được hưởng các ưu đãi và khuyến khích nhưng chi phí hoạt động lớn dẫn đến bị lỗ hoặc không có lợi nhuận, khi đó điều kiện 51% lợi nhuận hàng năm của DN được sử dụng để tái đầu tư nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường đã đăng kí sẽ không còn ý nghĩa”. 
Cũng đề nghị cân nhắc về qui định “51% tổng lợi nhuận hàng năm dành cho tái đầu tư” đối với DNXH, ông Nguyễn Lâm Thành (Hội đồng Dân tộc của Quốc hội) nhận thấy “Đây là loại hình DN cần được chú ý và có chính sách ưu đãi đặc biệt, nhất là về thủ tục đầu tư, điều kiện kinh doanh, miễn giảm thuế, thời gian thuê đất, vay vốn, hỗ trợ đào tạo...” nên không bắt buộc quy định theo điều kiện 51% như trên, nhưng phải bảo đảm các điều kiện quy định chung khác với DN và giải quyết được vấn đề việc làm, đời sống của các đối tượng xã hội. 

Tin cùng chuyên mục

Tổng cục Thuế quán triệt công tác sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy

Tổng cục Thuế quán triệt công tác sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy

(PLVN) -Tổng cục Thuế yêu cầu, cùng với việc quyết tâm thực hiện sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, các đơn vị cần tăng cường công tác quản lý nội ngành, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ và trong công tác quản lý thuế để phấn đấu hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị được giao, đặc biệt là nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước.

Đọc thêm

Bộ NN&PTNT: Hỗ trợ tích cực phòng chống dịch bệnh và xử lý môi trường

Bộ NN&PTNT: Hỗ trợ tích cực phòng chống dịch bệnh và xử lý môi trường
(PLVN) - Ngày 10/12, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế Lê Đức Luận cùng bà Aler Grubbs, Giám đốc quốc gia Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và bà Martina Stepheny, Giám đốc cấp cao tổ chức FOUR PAWS International (FPI) đồng chủ trì Diễn đàn cấp cao năm 2024 về Một sức khỏe phòng chống dịch bệnh từ động vật sang người.

Tận dụng các FTA giúp ngân hàng tăng doanh thu

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương).
(PLVN) - Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, cơ hội từ các FTA giúp ngân hàng tăng được số lượng khách hàng, tăng doanh thu. Bởi số lượng doanh nghiệp tham gia xuất khẩu, tham gia vào các FTA, nếu họ tận dụng hiệu quả thì đây là nguồn khách hàng tiềm năng cho hệ thống ngân hàng. Như vậy, trước mắt các cán bộ ngân hàng phải hiểu rõ, hiểu sâu để tận dụng, thực thi các FTA.

Cơ bản đã đủ pháp lý để triển khai điện hạt nhân

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân thông tin về dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận trong buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 11/2024. (Ảnh: VGP)
(PLVN) -  Tái khởi động dự án điện hạt nhân đang nhận được sự đồng thuận của toàn xã hội. Trong đó, các chuyên gia về điện cho rằng, phát triển nguồn điện hạt nhân không chỉ giúp đa dạng nguồn cung, mà còn bảo đảm an ninh năng lượng và chuyển dịch năng lượng xanh.

FTA Index - công cụ 'hỗ trợ' Quốc hội giám sát, chỉ đạo công tác thực thi FTA

Nhiệm vụ quan trọng của Vụ Chính sách thương mại đa biên là hoàn thành báo cáo kết quả xây dựng Bộ Chỉ số và trình lên Thủ tướng Chính phủ.
(PLVN) - Thông qua FTA Index, cơ quan, doanh nghiệp địa phương có thể soi chiếu được việc thực hiện kế hoạch hành động của Chính phủ gắn với kế hoạch hành động của các tỉnh, thành phố xây dựng FTA Index để xác định được những điểm đã làm được và những điểm cần phải thúc đẩy hơn nữa, từ đó tìm ra những giải pháp, chính sách cụ thể hơn cho các doanh nghiệp trên địa bàn của mình tận dụng được FTA.

Địa chỉ tin cậy giúp địa phương và doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích từ FTA

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương).
(PLVN) - Cổng thông tin điện tử Hiệp định Thương mại tự do của Việt Nam (Vietnam FTA Portal, gọi tắt là Cổng FTAP tại địa chỉ fta.gov.vn) là một công cụ tra cứu các cam kết về Hiệp định thương mại tự do (FTA) và các thông tin liên quan một cách thông minh, tiên tiến, có ý nghĩa rất lớn trong việc giúp địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và người dân tận dụng tối đa cơ hội từ các FTA .

Khởi động dự án nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast Hà Tĩnh

Khởi động dự án nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast Hà Tĩnh
(PLVN) - Dự án xây dựng nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast tại KKT Vũng Áng (Hà Tĩnh) có công suất thiết kế 400.000 xe/năm với tổng mức đầu tư xây dựng 7.300 tỷ đồng. Dự kiến, tháng 6/2026, dự án hoàn thành tiến độ xây dựng cơ bản và đưa vào khai thác vận hành.

Thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả các tỉnh phía Bắc

Toàn cảnh diễn đàn.
(PLVN) - Chiều 6/12, Cục Trồng trọt, Hội Làm vườn Việt Nam, Sở NN-PTNT tỉnh Hòa Bình và các đơn vị liên quan phối hợp Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức Diễn đàn “Nâng cao chất lượng, chuỗi giá trị và thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả các tỉnh phía Bắc”.

Chống hàng lậu, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ: Hải quan chủ động giải pháp đấu tranh, ngăn chặn

Ông Vũ Hoài Linh trao đổi về giải pháp ngăn chặn hàng vi phạm sở hữu trí tuệ. (Ảnh: TD)
(PLVN) - Tình hình hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ thời gian qua tiềm ẩn diễn biến phức tạp, tinh vi, khó lường. Theo số liệu của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, trong 9 tháng năm 2024, các lực lượng đã phát hiện, bắt giữ và xử lý trên 39.000 vụ vi phạm, giảm 32,7% so với cùng kỳ năm 2023.