Phát hiện bãi đá có hình vẽ thời tiền sử tại Hà Giang
Trong đợt điều tra khảo cổ học ở tỉnh Hà Giang vào đầu tháng 12-2004, Viện Khảo cổ học Việt Nam kết hợp với Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Hà Giang đã phát hiện di tích bãi đá có hình khắc vẽ thời tiền sử ở xã Nấm Dẩn, huyện Sín Mần.
Bãi đá nằm trong một thung lũng rộng, chung quanh là núi cao bao bọc. Trên bề mặt thung lũng có nhiều tảng đá trầm tích lớn nằm ngổn ngang dọc dòng suối. Bề mặt các tảng đá này khá bằng phẳng. Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy trên một số tảng đá có hình khắc vẽ. Đáng chú ý, trên một tảng đá to có diện tích bề mặt hơn 30m2 ở khu Nà Lai Shứ (theo tiếng đồng bào địa phương có nghĩa là khu ruộng có hình vẽ chữ) đã phát hiện hơn 40 hình khắc vẽ cổ. Có thể phân thành một số nhóm mô típ họa tiết sau:
* Nhóm thứ nhất là những họa tiết hình học như hình tròn, hình tam giác, hình thang. Đây là mô típ họa tiết giữ vai trò chủ thể. Những hình tròn ở đây thường là những vòng tròn đơn. Có hình tròn có bốn tia ở xung quanh có thể là biểu tượng mặt trời.
* Nhóm thứ hai là những họa tiết hình bàn chân người. Những bàn chân thường là những bàn chân phải của người lớn và trẻ em, với kích thước to gần như thật, những ngón chân được khắc lõm sâu vào trong đá. Đây là mô típ thể hiện được xem là rất cổ trong nghệ thuật tiền sử.
* Nhóm thứ ba là những biểu tượng sinh thực khí, chủ yếu là những biểu tượng nữ tính với hình tam giác có rãnh dọc ở giữa.
* Nhóm thứ tư là họa tiết hình người được thể hiện trong tư thế giơ tay, dạng hai chân như chúng ta thường thấy trong các bích họa hang động thời tiền sử.
* Nhóm thứ năm là những hồi văn hình vuông và hình tròn.
* Nhóm thứ sáu là những hình khắc chưa xác định được hình dáng và ý nghĩa thể hiện.
Để tạo những hình khắc vẽ này, người xưa đã sử dụng kỹ thuật rất thô sơ là đục khắc trực tiếp trên bề mặt tảng đá. Những nét khắc chạm này thường có bề rộng khoảng 2cm, sâu chừng 1cm. Qua các mô típ họa tiết được thể hiện, có thể thán phục sự cần mẫn và bàn tay khéo léo của người xưa với những nét đục khắc khá đều đặn. Nhìn chung những hình khắc vẽ này còn mang tính biểu tượng, ước lệ, nhưng đó là những sáng tạo nghệ thuật tạo hình thời tiền sử.
Cho đến nay, ở Việt Nam, những dấu tích của nghệ thuật bích họa thời tiền sử được tìm thấy còn ít. Trước đây, tại hang Đồng Nội, tỉnh Hòa Bình, các nhà khảo cổ đã tìm thấy trên vách hang đá những hình khắc vẽ mang tính ước lệ về động vật và khuôn mặt người. Ở Sa Pa, tỉnh Lào Cai, các nhà nghiên cứu đã phát hiện nhiều tảng đá có hình khắc vẽ cổ. Tuy nhiên, việc xác định niên đại của chúng còn gặp nhiều khó khăn bởi sự chằng chéo nhiều mô típ thể hiện trong nhiều thời kỳ khác nhau. Nhưng cũng có một số hình khắc vẽ cổ trên đá Sa Pa có phong cách tạo hình và mô típ đề tài thể hiện tương tự như những hình khắc họa ở Sín Mần, Hà Giang.
Dựa vào kỹ thuật tạo hình, vào đề tài mô típ thể hiện và so sánh với các di tích đồng dạng trong khu vực, bước đầu các nhà khảo cổ xác định những hình khắc vẽ cổ trên đá ở Xín Mần, Hà Giang là những bích họa thời tiền sử, có niên đại cách đây khoảng vài ngàn năm. Đây là những di tích quan trọng, có giá trị lớn về nghệ thuật tạo hình của tổ tiên ta, là di sản văn hóa của nhân dân ta. Hiện nay, việc nghiên cứu các hình khắc vẽ cổ này vẫn đang được tiếp tục.(theo Nhân dân)