PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Lắng nghe ý kiến của cộng đồng để tạo sự đồng thuận khi đặt tên tỉnh mới sau sáp nhập

Lấy tên cũ hay đặt tên mới?

Nếu thực hiện sáp nhập tỉnh, việc lựa chọn tên mới sẽ là vấn đề đáng lưu tâm, nhất là lấy tên cũ hay tạo ra tên gọi mới. Theo ông, vấn đề này nên làm thế nào để có một cái tên bảo đảm tính kế thừa và phù hợp với giai đoạn phát triển mới?

- Tôi nghĩ rằng việc lựa chọn tên mới khi sáp nhập tỉnh không chỉ đơn thuần là một quyết định hành chính, mà còn là vấn đề của lịch sử, văn hóa và bản sắc. Tên gọi của một địa phương không chỉ là một danh xưng, mà còn gắn liền với ký ức, niềm tự hào và sự gắn bó của người dân qua nhiều thế hệ. Vì vậy, việc giữ lại tên cũ hay chọn một tên gọi mới cần được cân nhắc kỹ lưỡng, dựa trên sự đồng thuận của cộng đồng và phù hợp với xu hướng phát triển.

Tôi cho rằng, nếu một cái tên đã gắn bó lâu đời, mang giá trị lịch sử sâu sắc và được Nhân dân yêu quý, thì việc tiếp tục sử dụng là một lựa chọn hợp lý để bảo đảm tính kế thừa. Tuy nhiên, nếu việc sáp nhập mở ra một giai đoạn phát triển mới, việc tìm kiếm một cái tên phản ánh đầy đủ hơn về đặc trưng địa lý, văn hóa và tiềm năng của vùng đất cũng là điều đáng cân nhắc. Dù lựa chọn theo hướng nào, điều quan trọng nhất là phải có sự tham vấn rộng rãi, lắng nghe ý kiến của Nhân dân, các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa và quản lý để bảo đảm rằng tên gọi mới không chỉ hợp lý về mặt hành chính mà còn tạo được sự đồng thuận, niềm tự hào và cảm giác gắn kết cho người dân trong vùng.

Một số ý kiến cho rằng, nếu thực hiện sáp nhập có thể sử dụng tên gọi cũ của nhiều tỉnh, thành đã từng tồn tại trong những lần sáp nhập trước như Hà Bắc, Hải Hưng, Nam Hà... Ông nghĩ sao về điều này?

- Tôi nghĩ rằng việc sử dụng lại những tên gọi cũ như Hà Bắc, Hải Hưng, Nam Hà... khi thực hiện sáp nhập tỉnh là một phương án đáng cân nhắc, bởi những cái tên này từng gắn bó với lịch sử, con người và ký ức của nhiều thế hệ. Khi nghe những tên gọi ấy, nhiều người vẫn còn nhớ đến một thời kỳ phát triển, đến những dấu ấn văn hóa và xã hội của từng địa phương. Nếu được khôi phục, chúng có thể tạo ra cảm giác quen thuộc, gần gũi, giúp người dân dễ dàng chấp nhận hơn so với một tên gọi hoàn toàn mới.

Tuy nhiên, cũng cần đặt câu hỏi: Liệu những tên gọi cũ ấy có còn phù hợp với hiện tại và tương lai hay không? Xã hội đã có nhiều thay đổi, mỗi tỉnh, thành sau khi tách ra đã có sự phát triển riêng biệt về kinh tế, văn hóa, thậm chí cả nhận diện thương hiệu. Nếu quay lại với tên cũ, có thể sẽ tạo ra một số tâm lý hoài cổ, nhưng liệu có thực sự phản ánh được bản sắc của vùng đất mới hay không? Tôi nghĩ rằng điều quan trọng nhất vẫn là sự đồng thuận của người dân và tính phù hợp với định hướng phát triển dài hạn.

Bên cạnh đó, nếu sử dụng lại những tên gọi cũ, cần có sự lý giải rõ ràng về ý nghĩa của việc này. Không nên chỉ đơn thuần khôi phục vì sự quen thuộc, mà cần bảo đảm rằng cái tên đó vẫn mang giá trị lịch sử, văn hóa và có thể đại diện cho toàn bộ địa phương sau sáp nhập. Tôi cho rằng việc tham vấn ý kiến rộng rãi từ các nhà nghiên cứu, nhà quản lý và đặc biệt là cộng đồng địa phương là điều rất quan trọng.

Tên gọi phải phản ánh được mong muốn, tình cảm, sự gắn bó của người dân

Theo ông, việc lấy ý kiến cộng đồng trong quá trình đặt tên có quan trọng không? Nếu có, nên thực hiện như thế nào?

- Tôi nghĩ rằng việc lấy ý kiến cộng đồng trong quá trình đặt tên tỉnh, TP mới không chỉ quan trọng mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo đảm sự đồng thuận và gắn kết xã hội. Nếu tên gọi đó không phản ánh được mong muốn, tình cảm và sự gắn bó của người dân, thì dù có ý nghĩa đến đâu cũng khó tạo được sự chấp nhận rộng rãi.

Khi một địa phương sáp nhập hoặc tái lập, người dân chính là những người chịu tác động trực tiếp nhất. Họ có ký ức, có tình cảm với vùng đất mình sinh sống và họ cũng chính là những người sẽ sử dụng tên gọi ấy hàng ngày. Vì vậy, tôi nghĩ rằng việc lắng nghe ý kiến của họ không chỉ giúp tạo ra một danh xưng có ý nghĩa, mà còn là cách để củng cố tinh thần đoàn kết, tránh những tranh cãi không đáng có.

Việc lấy ý kiến cộng đồng nên thực hiện như thế nào? Theo tôi, trước hết cần có một quy trình minh bạch, bài bản và rộng rãi. Chính quyền địa phương có thể tổ chức các cuộc tham vấn công khai, lắng nghe ý kiến từ các nhà nghiên cứu, chuyên gia văn hóa, sử học, nhưng đồng thời cũng phải tạo điều kiện để người dân được bày tỏ suy nghĩ của mình. Các phương thức có thể đa dạng, từ tổ chức hội thảo, tọa đàm, lấy ý kiến qua các kênh truyền thông chính thống, đến việc sử dụng công nghệ như khảo sát trực tuyến hay ứng dụng mạng xã hội để tiếp cận nhiều nhóm đối tượng khác nhau.

Bên cạnh đó, cần có sự hướng dẫn cụ thể để tránh những đề xuất tràn lan hoặc thiếu cơ sở. Chính quyền có thể đưa ra một số phương án đặt tên dựa trên các tiêu chí nhất định, chẳng hạn như kế thừa lịch sử, phản ánh đặc điểm địa lý, văn hóa hoặc định hướng phát triển, để người dân có cơ sở lựa chọn. Việc lấy ý kiến không nên chỉ dừng lại ở việc trưng cầu dân ý đơn thuần, mà còn cần có sự phân tích, giải thích để cộng đồng hiểu rõ ý nghĩa của từng phương án, từ đó đi đến một lựa chọn thực sự phù hợp.

Quan trọng hơn cả, khi đã có sự đồng thuận, thì cái tên được chọn phải được tôn trọng và giữ gìn lâu dài. Một địa phương không thể cứ đổi tên liên tục chỉ vì những ý kiến trái chiều xuất hiện sau này. Khi người dân đã tham gia vào quá trình đặt tên, họ sẽ có trách nhiệm và cảm thấy tự hào hơn với danh xưng đó.

Khi một địa phương sáp nhập hoặc tái lập, người dân chính là những người chịu tác động trực tiếp nhất. (Ảnh minh họa)

Ông có đề xuất gì về nguyên tắc đặt tên tỉnh, TP mới ở Việt Nam trong thời gian tới?

- Tôi nghĩ rằng việc đặt tên cho tỉnh hoặc TP mới ở Việt Nam trong thời gian tới cần tuân theo những nguyên tắc vừa bảo đảm tính kế thừa lịch sử, vừa phản ánh được tinh thần phát triển trong giai đoạn mới. Một cái tên không chỉ là danh xưng hành chính, mà còn là biểu tượng gắn kết cộng đồng, khơi dậy niềm tự hào của người dân và tạo dấu ấn đặc trưng cho địa phương trong bản đồ văn hóa, kinh tế, xã hội của đất nước.

Trước hết, nguyên tắc quan trọng nhất là tôn trọng yếu tố lịch sử và bản sắc văn hóa. Nhiều địa danh ở Việt Nam gắn liền với truyền thống lâu đời, phản ánh đặc điểm địa lý, tập quán sinh hoạt hoặc những giá trị tinh thần đã hình thành qua nhiều thế hệ. Khi chọn tên mới, cần cân nhắc xem nó có tiếp nối được di sản ấy hay không. Việc đặt tên dựa trên các danh xưng cổ, các địa danh từng tồn tại trước đây có thể là một hướng đi hợp lý, miễn là nó vẫn còn phù hợp với thực tiễn phát triển hiện tại.

Bên cạnh đó, tên gọi mới cần thể hiện được tầm nhìn phát triển và khát vọng vươn lên của địa phương. Một số quốc gia trên thế giới đã áp dụng cách đặt tên mang tính biểu tượng, phản ánh đặc điểm kinh tế, xã hội hoặc định hướng tương lai. Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo cách làm này, miễn là nó không xa lạ với đời sống của người dân. Chẳng hạn, nếu một tỉnh, thành có lợi thế về biển, du lịch, công nghiệp hay di sản, thì tên gọi cũng có thể gợi mở về những đặc trưng ấy, giúp xây dựng thương hiệu địa phương một cách rõ nét hơn.

Ngoài ra, sự đồng thuận của người dân vẫn là yếu tố then chốt. Một cái tên dù hay đến đâu, nếu không được người dân chấp nhận thì cũng khó trở thành biểu tượng chung của cả vùng đất. Vì vậy, quá trình đặt tên nên đi kèm với tham vấn rộng rãi, từ các nhà nghiên cứu, nhà quản lý đến cộng đồng địa phương. Khi người dân có cơ hội đóng góp ý kiến, họ sẽ cảm thấy gắn bó hơn với cái tên mới, xem đó là niềm tự hào thay vì một sự áp đặt hành chính.

Cuối cùng, tôi cho rằng cần tránh những tên gọi gây nhầm lẫn hoặc khó sử dụng trong giao tiếp hàng ngày. Một cái tên phải dễ đọc, dễ nhớ, có âm hưởng phù hợp với tiếng Việt và không trùng lặp với các địa danh khác. Điều này sẽ giúp địa phương có một danh xưng rõ ràng, thuận lợi trong giao dịch hành chính, kinh tế và quảng bá hình ảnh trên bản đồ quốc tế.

Tóm lại, tôi nghĩ rằng việc đặt tên tỉnh, TP mới cần cân bằng giữa truyền thống và hiện đại, giữa tính kế thừa và sự sáng tạo. Quan trọng hơn cả, đó phải là một cái tên mà người dân có thể tự hào gọi tên, bởi suy cho cùng, chính họ mới là những người gìn giữ và viết tiếp câu chuyện của vùng đất ấy.

Trân trọng cảm ơn PGS.TS!

Lấy ý kiến cộng đồng không chỉ là một bước trong quy trình hành chính, mà còn là cơ hội để tạo dựng sự đồng thuận, khơi dậy niềm tự hào địa phương và thể hiện sự tôn trọng với lịch sử, văn hóa của vùng đất đó. Một cái tên chỉ thực sự có ý nghĩa khi nó được sinh ra từ lòng dân, được chấp nhận bởi cộng đồng và trở thành biểu tượng chung cho cả một giai đoạn phát triển mới. (PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên là đại biểu Quốc hội chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội)