Cuối tháng Chạp, trong cái rét đến tê tái, anh Lại Văn Chi, một nông dân ở thôn Thượng, xã Hồng Phong, huyện Chương Mỹ, Hà Nội vẫn ra đồng để chăm sóc ruộng ớt của mình. Ớt anh trồng không phải bán mớ ở chợ quê mà xuất sang Hàn Quốc.
Nhìn những cây ớt xanh mướt, quả nhiều gần bằng lá mà lòng anh Chi thật phấn chấn. Nhưng nhớ lại anh cũng tự trách mình sao trước đây bảo thủ quá, suýt nữa bỏ lỡ cơ hội.
Năm nay 47 tuổi, anh Chi đã gắn bó gần 30 năm với đồng ruộng quê nhà. Bao năm nay anh chỉ biết đến 2 vụ lúa và 1 vụ màu. Vì thế, khi được chính quyền vận động chuyển đổi sang mô hình trồng ớt xuất khẩu, anh khăng khăng từ chối.
“Không chỉ có mình anh Chi đâu, nhiều xã viên cũng từ chối đấy”, ông Nguyễn Tiến Thành, Phó Chủ nhiệm HTXNN Hồng Phong nói với phóng viên. Theo ông Thành, thói quen làm việc đủng đỉnh theo mùa vụ, tâm lý an phận không muốn thay đổi, sợ thất bại đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân nên vận động người dân chuyển trồng lúa sang trồng cây khác là việc rất khó. Chính quyền xã và HTX đã phải tổ chức gần 10 cuộc họp tại các thôn để tuyên truyền vận động và tổ chức cho người dân thi tham quan mô hình trồng ớt tại Hải Dương. Sau khi đi tham quan về bà con mới bắt đầu tin.
Bây giờ thì xã viên đã rất phấn khởi. Chị Nguyễn Thị Hồng, một xã viên HTXNN Hồng Phong cho biết tính ra trồng ớt cho thu nhập cao gấp hai lần cấy lúa, lại nhàn hơn rất nhiều. Cây ớt vốn ít sâu bệnh, nên chỉ cần chăm bón và nhổ cỏ. Cây mới ra quả đợt đầu nhưng sai tríu trít, cây nhiều nhất tới 30 quả, quả dài bằng gang tay. Sau tết âm lịch sẽ cho thu hoạch hàng loạt để xuất khẩu sang Hàn Quốc.
Ông Đặng Viết Xuân, Trưởng phòng Kinh tế huyện Chương Mỹ cho biết mô hình trồng ớt xuất khẩu đang được triển khai tại 3 xã: Đồng Phú, Hồng Phong và Thượng Vực, có quy mô 22,5 ha do Cty CP Lương thực Hồng Hà (Tổng Công ty Lương thực miền Bắc) ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ nông dân giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật... Viện Rau quả Trung ương, Sở NN&PTNT Hà Nội hỗ trợ kỹ thuật trồng, chăm sóc theo quy trình VietGap đã cho hiệu quả tốt trên đồng đất Chương Mỹ. Theo tính toán, mỗi hécta ớt cho thu hoạch 22 tấn và 100% sản phẩm được xuất khẩu sang thị trường Hàn Quốc nên hiệu quả kinh tế khá cao.
Tuy nhiên, quá trình sinh trưởng của cây ớt đòi hỏi phải chăm bón công phu, đúng kỹ thuật, mới cho hiệu quả kinh tế cao. Vì vậy, vai trò của mối liên kết "4 nhà" đặc biệt quan trọng. Để tìm hướng cho việc trồng ớt xuất khẩu đạt hiệu quả cao nhất và nhân ra diện rộng, Công ty CP Lương thực Hồng Hà cùng với Viện Rau quả trung ương, Sở NN&PTNT và UBND huyện Chương Mỹ đã triển khai thí điểm 3 mô hình trồng ớt khác nhau ở 3 xã của huyện Chương Mỹ và bước đầu đã rút ra được những ưu, nhược điểm rõ nét.
Qua thực tế triển khai mô hình điểm tại 3 xã cho thấy, nơi nào liên kết "4 nhà" ăn ý thì ở đó mô hình cho hiệu quả kinh tế cao. Ở xã Thượng Vực, người nông dân tự trồng nên cây ớt phát triển không đồng đều. Trong khi đó tại xã Hồng Phong và Đồng Phú, trên diện tích gần 20 ha, cây ớt lại phát triển tốt, cán bộ HTX, khuyến nông, bảo vệ thực vật địa phương vào cuộc sát sao, bám ruộng với nông dân. Ở xã Hồng Phong, các hộ tham gia mô hình đều là cán bộ địa phương như: Chủ nhiệm HTX, Chủ tịch Hội Phụ nữ, Bí thư Chi bộ các thôn… nên tinh thần trách nhiệm cao và việc tiếp thu KHKT cũng dễ dàng.
Riêng ở xã Đồng Phú, sự góp mặt của DN và các cơ quan chuyên môn đã làm cho mô hình thực sự hiệu quả. Ở đây, DN thuê lại toàn bộ xứ đồng sau đó thuê lại các hộ có ruộng vào làm công với thu nhập 2 triệu đồng/tháng. Người nông dân sẽ làm đất, chăm sóc… dưới sự hướng dẫn kỹ thuật của đội ngũ cán bộ kỹ thuật của Viện Rau quả Trung ương, Cty Hồng Hà, cán bộ cơ quan bảo vệ thực vật, khuyến nông nên hiệu quả mô hình khá rõ.
Tuy nhiên liên kết như thế nào để đạt hiệu quả kinh tế cao đang là bài toán nan giải. Thực tế, liên kết giữa DN với Nhà nước và nhà khoa học thường ít có rủi ro, khi có mâu thuẫn phát sinh dễ giải quyết trên tinh thần hợp tác nhưng việc liên kết với nông dân thường bộc lộ nhiều khó khăn. Thông thường khi có rủi ro, DN phải bồi thường thiệt hại cho nông dân cao hơn cấy lúa nhưng khi thị trường nông sản lên cao thì một số người dân lại phá bỏ hợp đồng, bán sản phẩm ra thị trường để có lãi cao hơn. Muốn khắc phục tình trạng này, bên cạnh việc tuyên truyền, khuyến khích nông dân tham gia mô hình, chính quyền, cán bộ chuyên môn và DN cũng cần đồng hành với người dân để bà con thấy cái lợi của việc liên kết mà bắt tay cùng DN mới tạo sự phát triển bền vững.
Có thể thấy mô hình trồng ớt ở Chương Mỹ bước đầu cho hiệu quả kinh tế cao. Đây là một hướng đi tích cực cho các địa phương trong quá trình xây dựng nông thôn mới. Theo ông Nguyễn Văn Doanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ, mô hình trồng ớt thành công là cơ sở quan trọng trong định hướng chuyển đổi cây trồng trên toàn huyện để từng bước chuyển sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún, thiếu định hướng sang sản xuất tập trung, hàng hóa quy mô lớn. Dự kiến, sau 3 năm thực hiện, dự án sẽ hình thành một vùng trồng ớt thâm canh của Hà Nội với diện tích khoảng 2.500ha, đảm bảo cung ứng 50.000 tấn ớt xuất khẩu/năm. Đây được coi là mô hình triển vọng của nông nghiệp Thủ đô.
Đức Trường
