Oscar 2018: Đã đủ đa dạng, đủ bao trùm và đủ nữ tính?

Giải thưởng của nhiều “kẻ ngoại tộc”

The Shape of Water, bản tình ca màu thiên thanh của đạo diễn người Mexico Guillermo del Toro giành giải Phim xuất sắc nhất. Những người từng coi ông già mê quái vật này là một “kẻ ngoại tộc” giờ có lẽ đã được mở rộng tầm mắt rồi. Về phần Guillermo, vị đạo diễn này đã phải thốt lên, “Tôi lớn lên ở Mexico, tôi đã tưởng rằng điều này sẽ không bao giờ xảy ra với tôi chứ. Ấy vậy mà nó xảy ra rồi này.”

The Shape of Water ngang nhiên ẵm tới 4 giải, nhiều nhất trong các phim tranh cử, bao gồm cả giải Đạo diễn xuất sắc nhất. Guillermo cũng đã chứng minh được rằng quyết định bỏ Pacific Rim: Uprising để đi làm phim về cô gái câm cùng anh người cá là đúng đắn. 

Một chiến thắng vang dội khác của thế giới Mỹ Latinh là Coco – Phim hoạt hình hay nhất 2018 và Bài hát gốc xuất sắc nhất Remember Me. Lên nhận tượng vàng Oscar, đạo diễn Lee Unkrich đã có một bài diễn văn khá ngắn ngủi nhưng sâu sắc, tri ân những giá trị Mỹ Latinh. "Tôi gửi lời cảm ơn lớn nhất tới tất cả các bạn – những người Mexico" – đạo diễn Lee nói – "Coco sẽ không thể tồn tại nếu thiếu đi nền văn hóa và truyền thống tuyệt đẹp của các bạn".

Nếu có một kỷ lục nào đó thì chắc có lẽ nó sẽ thuộc về Jordan Peele - người da màu đầu tiên chiến thắng hạng mục Kịch bản gốc, cho tác phẩm Get Out. Đây là thành công đáng khích lệ của Peele bởi anh từng chia sẻ ý định bỏ nghề do gặp quá nhiều khó khăn, trước khi Get Out trở thành hiện tượng màn bạc năm qua nhờ lối dẫn dắt khá tài tình – dùng một câu chuyện giả tưởng để nói về nạn phân biệt chủng tộc.

Nhớ lại câu thoại đầy ám ảnh trong phim là, “Tất cả những gì tôi biết là, khi có quá nhiều người da trắng xuất hiện, thì tôi lại cảm thấy lo lắng.”hay như lời tâm sự của chính Peele “Tôi gần như đã từ bỏ ngành này vì tôi thấy quá ít người như tôi thành công. Tôi không nghĩ là có một chỗ nào đó dành cho mình,” ta mới hiểu ý nghĩa của nỗ lực làm cho Oscar “bớt trắng”những năm gần đây.

Nghệ sĩ hóa trang và làm tóc Kazuhiro Tsuji, người đến từ Nhật Bản, đã giành được chiến thắng với đề cử phim "Darkest Hour". Ở hậu trường, khi được hỏi về việc trở thành một trong số những người châu Á hiếm hoi được đề cử năm nay, anh đã giãi bày, "Tôi không muốn nghĩ về việc tôi là một người châu Á. Tôi chỉ đang làm những gì tôi thích làm, vì vậy tôi hy vọng họ không nhìn nhận theo cách đó, bởi vì ngay khi chúng tôi bắt đầu suy nghĩ về chủng tộc của chúng tôi, thì nó không tốt, nó không lợi thế. "

Bao trùm những nhóm người yếu thế: nhập cư, đồng tính

Là hai đại diện công bố giải Thiết kế sản xuất trên sân khấu của Oscar lần thứ 90, Lupita Nyong'o (vai cô bạn gái xinh đẹp của Báo đen Black Panther) và Kumail Nanjiani (Big Sick) đã chia sẻ thông điệp hùng hồn nhằm đứng về phía “những kẻ mộng mơ” – từ dùng để chỉ đối tượng thụ hưởng của Chương trình Trì hoãn Hành động đối với Người nhập cảnh Mỹ khi còn nhỏ (“Deferred Action for Childhood Arrivals”, gọi tắt là DACA) do cựu tổng thống Obama ban hành.

Nhằm giúp các trẻ em được mang vào Hoa Kỳ bất hợp pháp cùng với cha mẹ lúc ban đầu, vào khi các em còn dưới 16 tuổi, được có thẻ đi làm hợp pháp và không bị trục xuất, nếu đạt đủ các điều kiện. Số phận của 800.000 người nhập cư ở Mỹ đã rơi vào thế tuyệt vọng hồi tháng Chín năm ngoái khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố bãi bỏ Chương trình DACA bất chấp phản ứng của dư luận Mỹ và các nước La tinh.

“Như tất cả những người khác trong khán phòng này hôm nay, hoặc những ai đang xem TV ở nhà, chúng tôi đều là những kẻ mộng mơ,” Nyong’o nói. “Chúng tôi lớn lên, mơ ước một ngày nào đó được có mặt trong những bộ phim. Giấc mơ là cội nguồn của Hollywood, và giấc mơ cũng là cội nguồn của nước Mỹ.” “Hỡi những kẻ mơ mộng, chúng tôi đứng về phía các bạn!”, cô nói. 

Lupita Nyong'o là nữ diễn viên mang hai dòng máu Kenya và Mexico, trong khi đạo diễn, diễn viên hài Kumail Nanjiani là người nhập cư từ Pakistan. Không thua kém đồng nghiệp của mình, Kumail đã có những câu đùa hài hước nhưng hóa ra lại trở thành một trong những phát ngôn nhạy cảm nhất từng được nghe thấy ở một buổi phát sóng Lễ trao giải Oscar:

“Một số bộ phim yêu thích của tôi được làm bởi những gã chuẩn da trắng, và về mấy người chuẩn da trắng. Giờ đây bạn đã có thể xem những bộ phim của tôi và liên quan đến tôi. Thật tình thì cũng không khó lắm đâu (việc xem mấy phim ấy). Tôi đã xem chúng cả đời rồi đây này.”

Trên mặt trận “bao trùm hóa” của Oscar, phim về đề tài người chuyển giới thực sự là một điểm sáng tại lễ trao giải năm nay. “A Fantastic Women” – bộ phim về hành trình vượt nghịch cảnh của một phụ nữ  chuyển giới kiên cường trong một xã hội hiện đại xấu xí được vinh danh ở hạng mục “Phim nước ngoài xuất sắc nhất”. Đây cũng là tác phẩm hiếm hoi mà một người chuyển giới thể hiện vai diễn của mình thay vì một diễn viên nam mặc trang phục và giả vờ chuyển giới như thường thấy.

Nữ diễn viên chính Daniela Vega trở thành đại diện công khai đầu tiên của những trường hợp chuyển giới tại Oscar, và đạo diễn Sebastián Lelio đã không lãng phí cơ hội này mà có phần trả lời phỏng vấn ở hậu trường, “Một người chuyển giới không phải là một người hạng B, đó là một người trong số chúng ta. Ở đây, chúng tôi đang nói về vấn đề tự do.”

Hay những bức chân dung góc cạnh của người phụ nữ

Thật vui mừng khi thấy Oscar năm nay không còn quá “nam tính” như trước. Các tài năng nữ đã được ghi nhận một cách xứng đáng. Những câu chuyện về người phụ nữ cũng nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ, bằng chứng là bốn trong số chín phim lọt vào danh sách đề cử cho Phim hay nhất đều xoay quanh họ. 

Đó là Mildred - bà mẹ dữ dội và khô kiệt do Frances McDormand vào vai trong một cuộc chiến không khoan nhượng, thách thức hệ thống hành pháp vì đòi lại công lý cho con mình (Three Billboards Outside Ebbing, Missouri). Nữ diễn viên 60 tuổi cũng đã rinh về tượng vàng Nữ chính xuất sắc nhất sau khi càn quét các giải thưởng danh giá tại Lễ trao giải Quả cầu vàng, Screen Actors Guild, Spirit Independent và BAFTA.

Rồi phim về hành trình trưởng thành mà chính ta, như bất cứ ai từng qua tuổi thành niên, đều có thể soi chiếu mình trong một cô nàng Điểu Nữ (Lady Bird ) nổi loạn của Saoirse Ronan, hay chuyện tình cổ tích của cô gái khuyết tật với chàng người cá trong The Shape of Water…

Cuối cùng người ta cũng nhận ra rằng làm phim về nữ giới lời lãi hơn hẳn. Mới đây BBC đã chỉ ra, trong số những phim được đề cử Oscar, các phim có nhân vật nữ đóng vai trò chủ đạo có tỉ suất sinh lời là $2,12 cho mỗi $1 tiền đầu tư, trong khi con số này ở các phim có nhân vật nam chính chỉ là $1,59.

Thế nhưng kể từ năm 2013 đến nay, nữ giới chỉ nắm vai trò chính ở 28% số phim được đề cử Oscar. Chẳng thế mà trong bài phát biểu nhận giải tối 4/3, Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất McDormand đã lên tiếng kêu gọi tăng nguồn tài trợ cho các bộ phim do phụ nữ sản xuất tại Hollywood, đồng thời đề nghị tất cả các nữ đồng nghiệp được đề cử cùng đứng lên trong khán phòng Nhà hát Dolby.

Lời kêu gọi của cô tại thời điểm mà các chiến dịch nữ quyền như #MeToo, Time'sUp vẫn đang ở cao trào trong những câu chuyện xung quanh Hollywood, đã cho thấy mong muốn của nữ diễn viên về xu hướng phát triển tương lai của ngành công nghiệp điện ảnh – với nhiều cơ hội và sự quan tâm hơn dành cho nữ giới. 

Có ý kiến cho rằng Oscar năm nay chỉ cố làm màu với những khẩu hiệu to tát, hay phân phát đều giải thưởng để phim nào phim nấy đều vui vẻ ra về. Có chỉ trích quanh việc Gary Oldman thắng giải Nam chính xuất sắc nhất bất chấp việc diễn viên này từng bị người vợ cũ kiện ra tòa vì tội bạo lực gia đình, hay quá khứ Kobe Bryant – người giành tượng vàng Oscar cho phim hoạt hình ngắn – từng vướng vào lùm xùm vì cáo buộc hãm hiếp một người phụ nữ vào thập kỷ trước.

Nhưng điều không thể phủ nhận là, Oscar 2018 đích thực đã tạo ra một số thay đổi đáng kể, một số kỷ lục lần đầu tiên trên các mặt trận “đa dạng hóa”, “bao trùm hóa” và “nữ tính hóa” để trở nên công bằng, thân thiện hơn.