Người ta vẫn nói Amazon không phải Internet, đó là thứ đã biến hóa bộ mặt của hệ thống bán lẻ toàn cầu bằng cách thay đổi hành vi và cách thức tiêu dùng, mua sắm. Nếu internet là sự đột phá toàn cầu, là sự kiện thay đổi các luật chơi cơ bản thì Amazon là một trong những nhà tiên phong trong lộ trình này. Và vì nhiều lý do, Jeff Bezos còn được biết đến như một kẻ cầm quân liều lĩnh và lập dị.
Từ chăn bò đến giấc mơ vũ trụ
Jeff Bezos tên đầy đủ là Jeffrey Preston Bezos, sinh ngày 12/1/1964 ở thành phố Albuquerque, tiểu bang New Mexico của nước Mỹ. Tuổi thơ của Jeff không có gì đặc biệt ngoài việc mãi đến năm 10 tuổi, cậu mới biết một sự thật rằng, người cha hiện tại của cậu không phải là cha ruột. Mẹ Jeff đã sinh cậu trước khi kết hôn với một người đàn ông gốc Cuba tên là Mike Bezos - cha dượng của cậu. Thế nhưng, Jeff không hề cảm thấy có chút xấu hổ nào về điều này.
Đáng kể nhất về thời thơ ấu của Jeff lại là những kỳ nghỉ hè ở trang trại của ông bà ngoại ở Texas trong suốt khoảng thời gian từ 4 đến 16 tuổi. Nó đã gắn chặt Jeff với công việc đồng áng, cối xay gió và những chú bò. Nhưng không gian nông trại đã không thể khiến cậu nhóc Jeff Bezos trở thành một người nông dân đích thực.
Hành trang mà Jeff cho là ý nghĩa và cần thiết nhất đó là nguồn động viên từ ông ngoại Preston Gise. Ông đã nói với đứa cháu trai về sự cần thiết của tri thức và tầm quan trọng của việc trở thành người tốt. Đơn giản ông cho rằng, trở thành người tốt khó hơn rất nhiều việc trở thành một người thông minh, tài giỏi.
 |
| Từ chăn bò đến giấc mơ vũ trụ |
Một vài chi tiết đáng chú ý khác trong thời thơ ấu của Jeff Bezos, đó là khi 12 tuổi, cậu đã được nêu là một ví dụ điển hình trong cuốn sách “Thắp sáng tư duy: Ví dụ về giáo dục năng khiếu ở Texas”. Hay cậu đã may mắn được tham gia một đội bóng với cân nặng chỉ trên mức tối thiểu cho phép một chút. Mẹ cậu đã trêu đùa rằng: “Chắc hẳn con sẽ chỉ hét là giỏi khi vào sân mà thôi!”.
Thế nhưng cũng chính bà đã bất ngờ vì cậu con trai bé nhỏ lại trở thành đội trưởng đội kịch, vì Jeff là đứa trẻ duy nhất có thể nhớ toàn bộ những vở kịch.
Có lẽ tố chất một nhân tài bắt đầu xuất hiện khi ở trường, Jeff nói với thầy cô giáo rằng: “Tương lai của loài người không phải ở hành tinh này (Trái đất)”. Biểu hiện là khi còn là một đứa trẻ, Jeff không giống như nhiều đứa trẻ khác là ấp ủ ước mơ muốn trở thành du hành gia vũ trụ, vì cậu muốn trở thành một doanh nhân trong lĩnh vực vũ trụ cơ!
Thế nhưng khi đã trở thành một cậu thiếu niên, Jeff vẫn giống như nhiều bạn cùng trang lứa đi làm thêm ở McDonald’s vào kỳ nghỉ hè thay vì về nông trại với ông bà. Nhưng cậu đã ghét nó sau khi trải nghiệm. Vì thế, vào mùa hè sau, cậu đã cùng bạn gái tự lập trại hè 10 ngày cho trẻ em với tên gọi Dream Institute. Với 6 người đăng ký tham gia với mức phí 600 USD/trẻ, Jeff đã cảm thấy thỏa mãn hơn rất nhiều.
Jeff cũng chọn cho mình một con đường học hành không quá khác biệt khi trở thành sinh viên đại học Princeton ngành Khoa học máy tính. Sau khi tốt nghiệp, với sự xuất sắc trong kết quả học tập, nhiều lời mời gọi hấp dẫn từ Intel và Bell Labs đã đến với Jeff.
Thế nhưng, cậu đã từ chối tất cả để đầu quân vào một công ty công nghệ mới khởi nghiệp có tên Fitel. Cho đến năm 1994, khi Internet phát triển ngoài sức tưởng tượng, tất cả đã tác động mạnh mẽ đến cuộc đời Jeff Bezos.
Bài học tỷ đô
Từ Fitel, Jeff Bezos còn trải nghiệm tại Banker Trust và công ty D.E. Shaw. Mặc dù đã đạt đến vị trí phó giám đốc tại D.E. Shaw, thế nhưng, Jeff và vợ là MacKenzie Tuttle đã quyết định nắm cơ hội từ cuộc cách mạng internet toàn cầu năm 1994 với ý tưởng bán hàng qua mạng. Amazon chính thức ra đời từ thời điểm đó.
Tại Seatle, Jeff và nhân viền đầu tiên của mình - Shel Kaphan đã xây dựng Amazon.com trong một gara để xe. Ban đầu, họ thiết lập một chiếc chuông để mỗi khi Amazon.com bán được một món hàng nào đó, nó sẽ reo lên. Thế nhưng chỉ sau đó vài tuần, Jeff đã phải bỏ cái chuông này đi vì nó không ngừng reo lên.
Công ty của Jeff khi đó là một trong số ít những công ty khởi điểm có thể trụ được sau thời điểm bùng nổ của internet và các dịch vụ liên quan.
Nhưng sau đó không lâu, những tai nạn đã ập đến. Nếu như mấy năm đầu, Amazon chỉ tập trung chủ yếu và bán sách, đĩa nhạc, phim và đã rất thành công trong các mặt hàng này; đến năm 1998, ông chủ Jeff nghĩ rằng: Cần phải mở rộng hơn nữa!
“Amazon có thể trở thành một bách hóa trong tương lai gần”. Với suy nghĩ này, Jeff bắt đầu mở rộng sang lĩnh vực đồ chơi, bất chấp việc đồ chơi là lĩnh vực khác xa với các sản phẩm đã có trên Amazon, do không có những nhà phân phối chính.
Thực tế là Jeff đã phải tự nghiên cứu, tìm kiếm và gom đồ chơi về kho hàng và chờ đợi các đơn đặt hàng. Quyết định mạo hiểm này đã khiến Amazon thất thu trong mùa Giáng sinh năm đó, với chỉ 50 triệu USD so với 120 triệu USD đã bỏ ra.
Sau thương vụ đồ chơi thất bại, Jeff Bezos không chịu khuất phục và quyết định bỏ vốn vào thương vụ còn mạo hiểm hơn. Mặc dù khẩu hiệu ban đầu của Amazon là “Earth’s Biggest Bookstore” - “Hiệu sách lớn nhất trái đất”, nhưng ông chủ Bezos thực tế chưa bao giờ đặt ra một ranh giới, và sách luôn chỉ là sự khởi đầu trong tâm trí.
Vì thế, ý tưởng “Earth’s Biggest Selection” - “Phiên đấu giá lớn nhất hành tinh” đã nảy nở. Jeff thậm chí bỏ ra 175 triệu USD để mua lại công ty thanh toán trực tuyến Accept.com nhằm hỗ trợ giao dịch. Thế nhưng, một lần nữa Amazon đã thất bại vì eBay khi đó đã quá thành công trong mảng miếng này.
Một loạt thất bại khác liên tiếp đến với Amazon chỉ trong 2 năm 1998 - 1999, khi Jeff mua lại hàng loạt công ty thương mại trực tuyến như IMDB.com, PlanetAll.com, Alexa.com hay bỏ vốn đầu tư vào WineShopper.com, Gear.com, Drugstore.com, Pets.com và HomeGrocery.com. Vấn đề nhân lực quản lý đã khiến Amazon liên tiếp thất bại và tiêu tốn gần 1 tỷ USD chỉ trong 2 năm.
Trở lại quĩ đạo phát triển
Có liều lĩnh thử nghiệm mới hiểu đâu là sở trường. Sau rất nhiều thất bại, ông chủ Jeff Bezos đã nhận ra rằng, cần phải tập trung vào những mũi nhọn và lĩnh vực đã khiến Amazon thành công. Bên cạnh đó là đầu tư vào các công ty có mô hình tương tự Amazon.
Vì thế, Jeff đã quyết định liên kết với nhà bán lẻ đồ chơi Toys “R” Us để phân phối mà không cần khâu bỏ vốn mua về và lưu kho như lần thất bại trước đây. Một bước tiến khác là tạo ra zShop - cửa hàng riêng của mỗi người bán trên Amazon, là tiền đề của Amazon Marketplace sau này.
 |
| Thời trai trẻ |
Nhờ các cách thức này mà cho đến nay, Jeff Bezos đã biến Amazon thành một công ty kinh doanh với các sản phẩm cực kỳ đa dạng. Không chỉ là kho sách trực tuyến khổng lồ, Amazon hiện còn đồng nghĩa với một cửa hàng bách hóa tổng hợp trực tuyến.
Đầu năm 2012, Amazon đã có hơn 20 triệu mặt hàng. Nhưng nổi bật nhất, tên tuổi của Amazon vẫn được gắn với sách, máy đọc sách điện tử và giờ đây là máy tính bảng. Đó là dòng máy tính bảng giá rẻ Kindle Fire đã giúp phổ biến các dòng tablet 7 inch rộng rãi đến người tiêu dùng. Đến Apple cũng đã phải tung ra một phiên bản cỡ nhỏ cho dòng iPad để nâng cao sức cạnh tranh với Amazon.
Trong cả chặng đường phát triển của Amazon, ngoài những kinh nghiệm thất bại xương máu, không thể không nhắc tới những kiểu tư duy mang “thương hiệu Jeff Bezos”. Chỉ cần làm việc 1 ngày tại Amazon, các cộng sự và nhân viên đều nhận rõ một yếu tố mà ông chủ Jeff luôn đặt lên hàng đầu, đó khách hàng.
Theo đó, ông chủ tối cao của Amazon không phải là Jeff Bezos mà chính là khách hàng, còn bản thân Jeff chỉ là người quan sát mà thôi. Đặt bản thân vào vị trí khách hàng, Jeff luôn muốn thấy nhân viên hiểu rõ những bực bội khi bị giao hàng chậm, hàng lỗi hay hết hàng, từ đó không bao giờ để những lỗi đó xảy ra. Vì thế, Amazon luôn có hệ thống công cụ theo dõi để các khâu đảm bảo vận hành nhanh chóng và trơn tru.
Hay kiểu tuyển nhân lực của ông chủ Amazon cũng rất khác người. Ban đầu, Jeff Bezos chỉ tuyển những người đã thành công; nhưng về sau quan điểm này đã hoàn toàn thay đổi. Jeff chuyển sang tuyển những người từng gặp nhiều thất bại, thậm chí thất bại thảm hại.
Điển hình là Jeff đã tuyển cựu quản lý của Webvan về điều hành AmazonFresh. Webvan là công ty chuyển phát đồ tạp hóa đã từng ngừng hoạt động trong giai đoạn khủng hoảng dot-com. Vì với ông chủ Jeff, chính từ các “vết đen” đó, những quyết tâm xuất chúng mới được bộc lộ và đem đến thành công vượt trội cho Amazon!
