Nguyên nhân chính là bụi, khí thải từ phương tiện giao thông, hoạt động xây dựng, hoạt động công nghiệp với lượng thải lớn và chưa được kiểm soát hiệu quả, kết hợp yếu tố thời tiết bất lợi (nghịch nhiệt) trong giai đoạn giao mùa.
Ngay từ ngày 2/1, đồng loạt các hệ thống quan trắc không khí ghi nhận chất lượng không khí xấu đi. Hệ thống quan trắc của Sở TN&MT Hà Nội cho thấy, trong ngày 2 và 3/1, hầu hết các điểm đo ở Thủ đô ở ngưỡng xấu. Ngày 6/1, theo thang bảng mức ô nhiễm các TP lớn trên thế giới, Hà Nội đứng thứ 5 với chỉ số 171.
Hệ thống quan trắc PAM Air với mạng lưới đo lớn nhất Việt Nam cũng cho thấy, ô nhiễm không khí không chỉ ở Hà Nội, mà còn lan rộng khắp các tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ. Theo nhận định của PAM Air, những điểm ô nhiễm lên cao bất thường thường liên quan hoạt động đốt không kiểm soát ngoài trời, hoặc gần nơi phát thải công nghiệp.
Dự báo, ô nhiễm không khí có thể kéo dài trong vài ngày tới cho đến khi một đợt gió mùa Đông Bắc mới tràn xuống nước ta. Tuy nhiên, từ nay đến tháng 3 năm sau sẽ còn nhiều đợt ô nhiễm không khí.
Mới đây, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cũng nhận định, từ nay đến tháng 3 tới sẽ xuất hiện nhiều hình thái thời tiết khí tượng bất lợi, gây suy giảm chất lượng không khí, ảnh hưởng tới sức khỏe người dân.
Trước thực trạng trên, Bộ TN&MT đã có văn bản gửi UBND các tỉnh thành, đặc biệt là TP HCM và Hà Nội, đề nghị triển khai khẩn một số biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm.
Bộ TN&MT đề nghị các địa phương tăng cường tần suất quan trắc môi trường không khí, công bố kết quả trên Cổng Thông tin điện tử và phương tiện truyền thông, đồng thời kết nối về Bộ. Trường hợp xảy ra ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn có hại cho sức khỏe, cần kịp thời cảnh báo, cung cấp thông tin cho cộng đồng thông qua các phương tiện truyền thông, hoặc thông tin dự báo khí tượng, thời tiết định kỳ.
UBND các tỉnh thành chỉ đạo tuyên truyền, vận động nhân dân không đốt chất thải rắn, rơm rạ sau thu hoạch, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường không khí. Công khai thông tin về các nguồn gây ô nhiễm môi trường không khí, các cá nhân, tổ chức trên địa bàn quản lý vi phạm các quy định bảo vệ môi trường.
Riêng đối với Hà Nội và TP HCM, đẩy nhanh việc ban hành và thực hiện kế hoạch phát triển hệ thống giao thông công cộng, ưu tiên phương tiện sử dụng năng lượng sạch, không phát thải; thu hồi, loại bỏ phương tiện cơ giới cũ nát, lạc hậu, không bảo đảm tiêu chuẩn lưu hành gây ô nhiễm.
Bộ cũng đề nghị hai TP lớn điều tiết, phân luồng giao thông hợp lý để hạn chế tình trạng ùn tắc kéo dài gây ô nhiễm môi trường. Tổ chức và duy trì thường xuyên hoạt động phun nước rửa đường tại các trục, tuyến đường giao thông chính để hạn chế bụi phát tán, đặc biệt trong điều kiện thời tiết hanh khô, lặng gió. Thu gom triệt để rác, bụi bẩn trên các trục, tuyến, giải phân cách đường giao thông.
Với các công trình xây dựng, nguồn phát thải bụi mịn, Bộ TN&MT đề nghị đôn đốc, kiểm tra các chủ dự án, đơn vị quản lý, thi công các công trình xây dựng, giao thông thực hiện nghiêm các biện pháp ngăn ngừa, giảm thiểu phát tán bụi, khí thải. Với các cơ sở công nghiệp, cần thực hiện các biện pháp kiểm soát, xử lý khí thải, đặc biệt là các cơ sở có phát sinh nguồn bụi, khí thải lớn, lắp đặt quan trắc khí thải tự động và truyền dữ liệu về sở TN&MT theo quy định.
Bộ TN&MT cũng đề nghị Hà Nội và TP HCM tuyên truyền, vận động, có chính sách hỗ trợ các hộ gia đình, hộ kinh doanh nhỏ hạn chế, tiến tới không sử dụng than, than tổ ong gây ô nhiễm môi trường trong sinh hoạt.
Chủ động bảo vệ sức khỏe như thế nào?
Các chuyên gia môi trường phân tích, lớp sương mù dày bao phủ khiến khói bụi lơ lửng, không phân tán được ra ngoài, cùng với mật độ dân cư, giao thông đông đúc, nên ô nhiễm càng nặng và có khả năng kéo dài trong nhiều ngày.
Để chủ động bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình, người dân hạn chế mở cửa sổ, cửa ra vào ở những thời điểm chất lượng không khí xấu, trồng cây xanh trong và quanh nhà giúp ngăn bụi, làm sạch không khí. Sử dụng khẩu trang chống bụi khi ra đường.
Những ngày thời tiết rất xấu, người dân không ra ngoài tập thể dục vào buổi sáng và chiều tối - thời gian ô nhiễm nhất trong ngày, đặc biệt người già và trẻ em, các trường học không tổ chức các hoạt động ngoại khóa ngoài trời.
Chuyên gia y tế khuyên người dân cần vệ sinh đường hô hấp bằng nước muối sinh lý, nhất là khi ra đường; tra, rửa mắt bằng nước muối sinh lý trước khi đi ngủ. Đối với những người có bệnh về hô hấp cần thực hiện các biện pháp dự phòng nghiêm ngặt. Người hút thuốc nên hạn chế hút thuốc lá, người không hút thuốc nên tránh xa khói thuốc lá.
