Trong cuộc khủng hoảng chưa từng có trong lịch sử này, Trung Quốc là một khâu quan trọng vì đại đa số loại thuốc viên tổng hợp dạng ma túy này đều được sản xuất ở Trung Quốc và xuất khẩu, đặc biệt là loại Fentanyl độc tính cực mạnh. Các nhân viên chấp pháp Mỹ than thở: ngày càng có nhiều Fentanyl chảy vào Mỹ dưới dạng bưu phẩm gây thách thức lớn cho cơ quan pháp luật Mỹ.
Mối đe dọa đến từ các gói bưu phẩm
Hồi tháng 8, một người đàn ông tên là Gregory L. Smith bị bắt tại sân bay quốc tế Seattle-Tacoma. Quan chức viện công tố liên bang ở Seattle nói, Smith đã hàng chục lần nhận bưu phẩm Fentanyl từ Trung Quốc gửi tới rồi mang bán cho các tay buôn ma túy.
Cơ quan chấp pháp Mỹ ngày càng quan tâm đến con đường Fentanyl xâm nhập phi pháp vào Mỹ thông qua bưu phẩm và hàng chuyển phát nhanh. Độc tính của loại dược phẩm được coi là “thuốc giảm đau” này mạnh hơn Heroin 50 lần, hơn Morfine 100 lần. Chúng được coi là nhân tố chủ yếu gây nên tình trạng lạm dụng thuốc dạng ma túy ngày càng nghiêm trọng ở Mỹ.
Một bản báo cáo của Trung tâm Dự phòng và kiểm soát bệnh tật Mỹ công bố tháng 1/2016 cho biết, năm 2014, Mỹ có hơn 5.500 người chết do lạm dụng thuốc viên tổng hợp giảm đau trong đó có Fentanyl, tăng 79% so với năm trước; năm 2015 tiếp tục tăng thêm với mức 72% nữa. Đại đa số Fentanyl nhập trái phép vào Mỹ đều xuất phát từ Trung Quốc.
 |
| Một số loại chế phẩm từ Fentanyl có nguồn gốc Trung Quốc bị thu giữ |
Các chuyên gia cho rằng, tuy các tập đoàn buôn lậu nma túy Mexico là những kẻ chủ yếu mua Fentanyl và nguyên liệu Fentanyl, chúng trộn lẫn Fentanyl với Heroin hoặc bào chế thành thuốc viên rồi tuồn lậu vào Mỹ; nhưng ngày càng có nhiều bưu kiện Fentanyl ùn ùn chảy vào Mỹ thông qua việc mua bán qua mạng.
Ông Jeffery Higgins, cựu nhân viên đặc biệt của Cục cống ma túy Mỹ nói: “Mọi người có thể đặt hàng, Fentanyl sẽ được chuyển đến tận cửa nhà. Họ sử dụng UPS hoặc Federal Express”. Ông Robert Perez, Trợ lý Cục trưởng Hải quan và bảo vệ biên giới Mỹ cho biết: trong năm tài chính 2016, hải quan thu được gần 200kg Fentanyl được chuyển qua bưu điện, dự tính năm 2017, số lượng sẽ còn gia tăng.
Gregory L. Smith bị nhân viên hải bưu điện chú ý khi kiểm tra gói bưu phẩm có sự bất thường. Khi mở ra, nhân viên điều tra đã thu được lượng Fentanyl có chứa 6,5 ounce Fentanyl (1 ounce = 28,35gr). Các nhân viên điều tra nói, 24 gói bưu kiện khác gửi cho y cũng có chứa Fentanyl.
Thách thức mới
Tuy nhiên, số lượng Fentanyl bị nhân viên chấp pháp Mỹ chặn bắt được chỉ là phần nổi của tảng băng mà thôi. Các nhà sản xuất và xuất khẩu hóa chất Trung Quốc luôn tìm đủ mọi cách để vòng tránh sự quản lý giám sát của cơ quan hữu quan Mỹ. Mạng internet đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tiêu thụ trái phép Fentanyl.
Ủy ban thẩm định kinh tế và an ninh Mỹ-Trung của Quốc hội Mỹ mới đây đệ trình bản báo cáo cho thấy: hầu như tất cả các hóa chất và hàng hóa dùng để bào chế Fentanyl đều có thể mua được qua mạng từ các nhà sản xuất hoặc thương gia Trung Quốc với giá rẻ, hơn nửa cả bên mua lẫn bên bán đều có thể che dấu thân phận thật của mình trong quá trình giao dịch.
Bất kỳ lúc nào đăng nhập tìm trên mạng, người ta rất dễ dàng tìm thấy các trang web rao bán các hóa chất như Fentanyl. Một trang web có tên ChinhLabs.com giới thiệu trụ sở nhà máy đặt ở tỉnh Hà Nam, cung cấp cho các khách hàng ở Mỹ, châu Âu và Australia “các hóa chất tổng hợp cần sa, thuốc an thần, thuốc kích thích và các hoạt chất thần kinh kiểu mới”.
Nhân viên chấp pháp Mỹ cho biết, các trang web giao dịch thường là trang đóng cửa, phải có phần mềm đặc biệt hoặc được ủy quyền mới đăng nhập được và có thể che dấu ID cùng thân phận thật của cá nhân. Các trang web này khi giao dịch thường sử dụng đồng tiền ảo bitcoin để tiếp tục xóa dấu vết. “Mạng ngầm, tiền ảo và các vấn đề khác phải ứng phó trong quá trình chấp pháp đã khiến cho cơ quan pháp luật rất khó chủ động” – một nhân viên chống ma túy “chìm” than thở.
 |
| Một nạn nhân của Fentanyl |
Ngoài ra, các nhà xuất khẩu Trung Quốc khi gửi những hóa chất bị quản chế này cũng thường chơi trò ngụy trang để tránh bị hải quan kiểm tra. Có khi họ cho những hóa chất này vào trong túi chất chống ẩm Silica gel gửi cùng các vật dụng khác; có khi lừa dối kê khai bưu phẩm, nói dối đó là hương liệu hay dược liệu ngâm chân; những gói hàng này còn được vận chuyển qua tay nhiều hãng khác nhau khiến nhân viên chấp pháp rất khó truy xuất nguồn gốc. Có lẽ do rất dễ dàng lẩn tránh sự kiểm tra nên ChingLabs.com mới cam kết: nếu gói hàng nào bị hải quan giữ lại thì họ sẽ gửi lại gói khác đền bù.
Jeffery Higgins nói, khó khăn của việc tìm ra các chất ma túy tổng hợp này còn ở chỗ tốc độ thay đổi của nó rất nhanh. Nếu một loại hàng A bị đưa vào diện quản chế thì nhà sản xuất Trung Quốc lập tức thay đổi kết cấu hóa học và định dạng sản phẩm để tạo ra mặt hàng mới không nằm trong phạm vi quản chế. Ông nói: “họ luôn bào chế ra các sản phẩm mới, chúng ta luôn đi sau”.
Ví dụ, tháng 10/2015 sau khi Trung Quốc tuyên bố đưa vào quản chế 116 loại chất như Fentanyl thì các nhà sản xuất hóa chất nước này đã bắt tay vào bào chế ngay loại sản phẩm mới mang tên Furanyl fentanyl. Chất này khi đó không thuộc diện bị quản chế ở cả Mỹ lẫn Trung Quốc. Đến tháng 9/2016, Mỹ mới đưa nó vào diện quản chế, ở Trung Quốc thì mãi đến tháng 3/2017 nó mới nằm trong danh sách thuốc cấm sản xuất, lưu hành.
Kêu gọi hợp tác ngăn chặn
Chính phủ Mỹ đã áp dụng những biện pháp tăng cường kiểm tra các bưu kiện nhập cảnh Mỹ. Ủy ban triệt phá các chất ma túy và gây nghiện của tổng thống (Commission on Combating Drug Addiction and the Opioid Crisis) đã đề nghị đưa việc sản xuất và tiêu thụ Fentanyl thành một trong những chủ đề trao đổi ngoại giao giữa giới lãnh đạo hai nước Mỹ-Trung.
Giáo sư Lý Quốc Hoa chuyên về nghiên cứu bệnh dịch và lạm dụng hóa chất ở Học viện y tế công cộng Đại học Columbia nói: tuy nguy cơ lạm dụng các chất dạng ma túy chủ yếu là vấn đề của Mỹ, nhưng ma túy và lạm dụng dược phẩm đã là vấn đề sức khỏe cộng đồng mang tính toàn cầu, Trung Quốc khó có thể đứng ngoài, sự hợp tác giữa hai nước phù hợp lợi ích chung của cả hai bên.
Ông nói: “Tôi nghĩ chính phủ Trung Quốc cũng đã ý thức được tính nghiêm trọng của vấn đề này, vì vấn đề này không chỉ nguy hại đến an toàn tính mạng của người nước khác, không chỉ là vấn đề y tế cộng đồng và sức khỏe, mà tình trạng sử dụng ma túy ở Trung Quốc đang gia tăng, cũng trở thành vấn đề xã hội rất đáng quan ngại”.
 |
| Đủ loại chế phẩm từ Fentanyl bị hải quan Mỹ thu giữ |
Tháng 6 vừa qua, dưới sự đốc thúc của Mỹ, Trung Quốc đã đưa 4 loại vật chất như U-47700 vào danh sách bổ sung giám quản chế phẩm thần kinh và ma túy phi dược phẩm. U-47700 trước đây là chất thay thế hợp pháp Fentanyl ; 3 tháng trước đó, Trung Quốc cũng đã đưa vào danh sách giám quản 4 loại biến thể của Fentanyl là Carfentanil, Furanyl fentanyl, Acrylfentanyl và Valeryl fentanyl.
Bộ trưởng Y tế Mỹ Tom Price khi sang thăm Trung Quốc hồi tháng 8/2017 đã đánh giá cao sự hợp tác của Trung Quốc trong việc đánh dẹp dược phẩm dạng ma túy. Thế nhưng, cũng có chuyên gia phân tích cho rằng Trung Quốc cần phải làm nhiều hơn.
Một bản báo cáo của Ủy ban triệt phá ma túy của tổng thống Mỹ gửi ông Donald Trump đã cảnh báo: nhập khẩu trái phép Fentanyl hiện là một thách thức gay cấn của nước Mỹ trong cuộc chiến chống ma túy; Mỹ cần Trung Quốc phải có những nỗ lực mạnh mẽ hơn để cắt đứt nạn buôn lậu Fentanyl…
