Mỗi lần nhắc đến mùa hè đỏ lửa năm 1972, về ký ức thành cổ Quảng Trị, con sông Thạch Hãn với 81 ngày đêm chiến đấu rực lửa, mỗi chúng ta không khỏi bùi ngùi, đau thương. Trong số những tấm gương anh dũng quên mình rất nhiều, có nữ du kích Nguyễn Thị Thu (hiện 68 tuổi, ngụ 20 Đặng Dung, thị trấn Ái Tử, huyện Triệu Phong) cùng bố chồng hàng ngày chèo đò vận chuyển người, lương thực cho cách mạng.
Ký ức oai hùng
Tới Thành cổ Quảng Trị đứng trang nghiêm cúi đầu tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ đã không tiếc máu xương hi sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, ghé thăm nhà bảo tàng ngắm những hình ảnh, hiện vật vô giá, người ta sẽ nhìn thấy một hình ảnh đặc biệt.
Đó là bức ảnh do phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính ghi lại một cụ ông chèo đò với nụ cười hào sảng bên một thiếu nữ trẻ tay ôm chắc súng và hàng chục chiến sĩ bộ đội giải phóng tươi cười. Bức ảnh có tên “Cha con lão ngư dân
Triệu Phong chở bộ đội và vũ khí tiếp sức Thành cổ”. Xem ảnh, nhiều người không khỏi thắc mắc, sau những trận chiến ác liệt cách đấy đúng 50 năm đó, những người trong hình giờ ai còn, ai mất?
Theo lời giới thiệu của nhân viên bảo tàng, người lái đò với nụ cười hào sảng trong bức ảnh là cụ Nguyễn Con (quê làng Giang Hến, xã Triệu Giang, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị) và thiếu nữ tay ôm súng là Nguyễn Thị Thu (con dâu cụ Con). Đúng nửa thế kỷ sau những trận chiến ác liệt, cô du kích lái đò năm đó giờ đã có cháu nội, cháu ngoại.
 |
Bức ảnh bà Thu cùng cha chồng chèo đò chở bộ đội qua sông do nhà báo Đoàn Công Tính chụp tại thời điểm diễn ra 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ Quảng Trị. |
Ngắm lại bức ảnh kỷ niệm một thời oanh liệt nay đã ố vàng, thời mà bà ngược xuôi dòng Thạch Hãn đưa bộ đội sang sông vào Thành cổ. Năm đó bà mới 18 tuổi. Vừa vào du kích được khoảng ba tháng thì nhận được nhiệm vụ làm giao liên, cùng cha chồng (đã đám hỏi nhưng chưa cưới - PV) chèo đò chở bộ đội, vũ
khí cùng lương thực vượt sông Thạch Hãn chi viện cho Thành cổ.
Cuộc chiến diễn ra ác liệt, địch dốc toàn bộ lực lượng với vũ khí hiện đại hòng chiếm lại Thành cổ. Để đánh bật các cuộc phản công của địch, quân ta phải huy động bổ sung một lực lượng lớn. Và để bộ đội vào Thành cổ một cách nhanh nhất, an toàn mà lại hiệu quả chỉ có một đường duy nhất là dùng đò vượt sông Thạch Hãn. Thời gian đó, khúc sông đoạn từ xã Triệu Long, xã Triệu Giang, xã
Triệu Thành đã trở thành tuyến đường huyết mạch đưa quân giải phóng vào chiến trường.
“Bố chồng tôi làm nghề cào hến nên thông thuộc mọi chỗ nông sâu khúc sông này. Hai bố con tôi không ngại nguy hiểm nhận nhiệm vụ, khôn khéo chèo đò đưa bộ đội vượt sông. Ngày đó máy bay địch suốt ngày lượn trên đầu. Nước sông Thạch Hãn lúc nào cũng vàng ố, đục ngầu cuộn chảy vì bom đạn trút xuống như mưa. Suốt 81 ngày đêm, không biết bao nhiêu lần cha con chúng tôi suýt chết nhưng vẫn cầm chắc tay lái, băng trên con nước đưa bộ đội và vũ khí sang, rồi quay ngược đò chở thương binh về hậu phương”, bà Thu nhớ lại.
Trong những chuyến đò ngày ấy, đã có rất nhiều chiến sĩ không bao giờ trở lại. Biết bao lần bà vừa chèo đò, lòng vừa quặn thắt, trào nước mắt, khi biết chuyện những người lính mười tám, đôi mươi bà vừa gặp hôm qua, hôm nay đã mãi nằm lại Thành cổ. Trời miền Trung giữa trưa hè nhưng bỗng ào ạt cơn mưa nặng hạt, O du kích ngày xưa gạt nước mắt, tạm ngừng câu chuyện, nhìn xa xăm ra phía dòng sông Thạch Hãn…
“Dù bom đạn, tôi vẫn chắc tay lái. Đò đi ngày không được thì đi đêm, trời nắng không chèo được thì tăng chuyến lúc mưa. Đau thương nhất là những lần chở thương binh về, có những người còn trẻ măng, thấy thương lắm. Có lần tôi chở một thương binh trắng trẻo thư sinh, nghe nói quê ở Hà Nội. Đò vừa cập bến cũng là lúc anh ấy chỉ kịp kêu lên một câu: “Đau quá mẹ ơi!” rồi trút hơi thở cuối cùng. Mãi mãi tôi không thể nào quên…” - bà Thu nghẹn giọng.
 Bức ảnh cha con chèo đò chở bộ đội vượt sông Thạch Hãn trong những ngày mùa hè 1972 đỏ lửa được gia đình bà Thu treo trang trọng trong nhà như một báu vật. |
Cuộc sống vẫn tiếp diễn
Trong căn nhà nhỏ, Huy chương Kháng chiến được treo trang trọng cùng những tấm hình ngày nào. Cũng trong căn nhà này bà đã chứng kiến biết bao cuộc hội ngộ thắm tình đồng đội của những chiến sĩ từng ngồi trên chiếc đò bà lái.
Cựu chiến binh Phạm Văn Hùng (ngụ TP Thái Nguyên) kể lại; ông là người trực tiếp tham gia chiến dịch giải phóng Quảng Trị và bảo vệ Thành cổ. Trong một lần chiến đấu, ông bị thương nặng phải đưa đi cấp cứu; lúc đó dù mắt bị ảnh hưởng nhưng vẫn hé nhìn thấy được ông lão và một thiếu nữ ôm súng chèo đò đưa ông cùng các thương binh sang bến phía bắc của sông Thạch Hãn an toàn.
Đất nước hòa bình, thống nhất, ông Hùng tiếp tục học Đại học rồi tốt nghiệp ra trường về công tác ở Nhà máy gang thép Thái Nguyên. Ông cũng như nhiều cựu chiến binh khác luôn biết ơn bố con ông lão chèo đò. Sau khi kết nối gặp được chị Thu qua điện thoại, ông Hùng đã vào Quảng Trị thắp hương cho lão chèo đò cũng như thăm gia đình bà Thu. Cũng từ đó đến nay, người cựu chiến binh này cùng đồng đội đã nhiều lần vào Quảng Trị thăm lại gia đình nữ du kích Thu; thăm chiến trường xưa để thắp hương cho đồng đội đã anh dũng ngã xuống trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.
 |
| Cựu du kích Nguyễn Thị Thu với những kỷ niệm đã nửa thế kỷ trôi qua. |
Bà Thu không thống kê mình đã bao nhiêu lần chở bộ đội sang sông trong 81 ngày đêm ấy. Bà chỉ nhớ trung bình mỗi ngày chiếc đò máy ấy cứ phăm phăm sóng nước 30 – 40 lần vượt sông đưa bộ đội vào trận tuyến, rồi cũng trên chiếc đò ấy không biết bao nhiêu tấn vũ khí, lương thực được tiếp tế cho Thành cổ.
“Cả 81 ngày, tôi cùng cha không hề nghỉ chèo một ngày, không một đêm trọn giấc”, bà Thu kể.
Và một bí mật khác, nửa thế kỷ bây giờ bà mới thổ lộ: “Thú thật, tuy ở gần sông nhưng tôi không hề biết bơi, điều này tôi phải giấu chỉ huy cũng như đồng đội. Vì nếu cấp trên biết tôi không biết bơi, tôi sẽ không được lái đò nữa”.
Giữa tháng 9/1972, trận chiến 81 ngày đêm kết thúc. Chiến thắng ở Thành cổ đã tạo đà lợi thế cho ta trên hội nghị đàm phán Hiệp định Pari năm 1973. Trong chiến thắng ấy có một phần đóng góp của hai cha con lão ngư dân Triệu Phong.
 H3: Mái chèo, chân vịt, mảnh ván của chiếc thuyền được trưng bày tại Bảo tàng Thành cổ. |
Cha con cụ Con không được phong người hùng, nhưng trong lòng rất nhiều bộ đội, trong lòng nhiều người địa phương, họ được coi là những Anh hùng. Đất nước thống nhất, lão ngư Nguyễn Con quay lại với công việc cào hến mưu sinh trên sông Thạch Hãn. Đến năm 1978, sau khi đi cào hến về, cụ Con đau bụng rồi đột ngột qua đời. Lão ngư trở về với đất Mẹ sau cả cuộc đời hào phóng vô tư tận hiến cho gia đình, cho quê hương...
Vợ chồng bà Thu có bốn người con hiện nay đều đã lập gia đình và có cuộc sống ổn định. Trước đó, chồng bà Thu lại theo nghiệp cha cào hến mưu sinh, còn vợ thì bán hến ở chợ. Gần đây, sức khoẻ không tốt nên chồng bà quay lại làm nông.
Câu chuyện nhiều lần bị ngắt quãng vì chứng đau đầu hành hạ bà Thu. Chồng bà Thu cho hay: “Nhiều đêm nằm ngủ bà ấy vẫn hay giật mình. Đôi lúc đang nói chuyện bà vang đau đầu, có lúc còn la hét inh ỏi. Có thể vì vợ tôi bị ám ảnh bởi cảnh bom đạn, chết chóc”.
Bà Thu cười lặng lẽ ngắt lời chồng: “Cuộc sống hiện tại của vợ chồng chúng tôi tuy còn nhiều khó khăn nhưng vẫn không thể nào so sánh được với những hy sinh, mất mát của các chiến sỹ đã ngã xuống vì đất nước. Tôi vẫn sống được đến ngày hôm nay đã là một điều may mắn rồi”.
