Dư địa thị trường rất lớn
Năm 2020, Anh nhập khẩu (NK) hơn 5,7 triệu tấn rau quả trị giá khoảng 9 tỷ USD. Trong đó, rau quả từ Việt Nam chỉ đạt trị giá khoảng gần 12 triệu USD, chiếm 0,18% thị phần. Cũng trong năm 2020, NK trái cây vào Anh đạt 3,6 triệu tấn với giá trị khoảng 5,4 tỷ USD, trong đó cao nhất là chuối (chiếm 29,5% tổng lượng hoa quả NK) chủ yếu đến từ Colombia và Costa Rica. Tiếp đến là nho (chiếm 12% thị phần) chủ yếu đến từ Nam Phi và Tây Ban Nha. Đứng thứ ba là cam, quýt và quả có múi khác chủ yếu đến từ Tây Ban Nha và Peru.
Tương tự, NK gạo vào Anh năm 2020 lên đến 762.526 tấn nhưng chỉ có 3.396 tấn nhập từ Việt Nam, chiếm 0,45% thị phần. Cà phê cũng là mặt hàng Việt Nam mới chỉ chiếm được thị phần rất khiêm tốn khi năm 2020, Anh NK cà phê đạt gần 1 tỷ USD nhưng nhập từ Việt Nam chỉ đạt hơn 48 triệu USD, chiếm gần 5%.
Tuy nhiên, hiện một số mặt hàng nông sản của Việt Nam đã chiếm thị phần khá lớn tại thị trường Anh. Điển hình hạt điều và hạt tiêu được tiêu thụ khá tốt trong các siêu thị lớn. Anh đang là quốc gia NK hạt điều lớn thứ 3 và là thị trường tiêu thụ hạt điều lớn thứ 2 ở châu Âu và hạt điều từ Việt Nam đã đạt 16/23 ngàn tấn nhập vào Anh, chiếm 71% thị phần. Hạt tiêu cũng chiếm đến 40% thị phần NK khi đạt 5.621 tấn (trong tổng số 14 ngàn tấn), trị giá 48 triệu USD.
Ông Nguyễn Cảnh Cường, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Anh lưu ý, hàng hóa Việt Nam đang có lợi thế về thuế NK vào Anh nên các DN Việt Nam cần nắm bắt cơ hội khi Anh đang tìm kiếm các nhà cung cấp ngoài Liên minh châu Âu (EU) sau khi nước này rời khối, gây nên những đứt gãy trong chuỗi cung ứng.
Cần chiến lược tiếp cận thị trường
Bà Trần Thu Quỳnh, Thương vụ Việt Nam tại Singapore nhận định, để DN Việt có thể cạnh tranh được với các đối thủ mạnh đến từ Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Nam Phi và Ấn Độ… trong việc tiếp cận thị trường Anh thì DN Việt Nam phải có khả năng đảm bảo nguồn cung ổn định cả về số lượng và chất lượng để phát triển quan hệ hợp tác bền vững với các đối tác của Anh và một chiến lược tiếp cận thị trường phù hợp.
Dẫn kinh nghiệm của Singapore, bà Quỳnh cho biết, Singapore là một nước không có nền nông nghiệp nhưng thực phẩm chế biến vẫn là một trong Top 10 sản phẩm có tỷ trọng cao trong cơ cấu xuất khẩu (XK) của Singapore. Hàng năm, Singapore XK ra thế giới trung bình khoảng 8 tỷ USD giá trị hàng thực phẩm chế biến. Trong FTA đã ký giữa Anh và Singapore thì hạn ngạch miễn thuế cho thực phẩm chế biến lên tới hơn 1.500 tấn nhưng kể từ khi FTA này có hiệu lực, Singapore chưa tận dụng được các mức hạn ngạch này.
Ông Cường cho rằng, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh và Bắc Ai len (UKVFTA) đã giúp nhiều mặt hàng nông sản Việt Nam có lợi thế cạnh tranh trên thị trường Anh so với các sản phẩm cùng loại có xuất xứ từ các nước chưa có FTA với Anh. Tuy nhiên, các DN Việt Nam chỉ có thể tận dụng được lợi thế cạnh tranh này nếu sản phẩm đáp ứng được yêu cầu chất lượng theo tiêu chuẩn Anh và phù hợp với thị hiếu tiêu dùng của người Anh.
“Thị trường Anh là một thị trường lớn nhưng có yêu cầu cao về chất lượng nông phẩm và rất cạnh tranh. Các DN Việt Nam phải rất nỗ lực mới có thể vượt qua thách thức này. DN Việt chỉ có thể tiếp cận thị trường này khi và chỉ khi thực hành sản xuất theo Global GAP hay Euro GAP và áp dụng các quy chuẩn quản trị quốc tế như ISO, SA và ILO” - ông Cường nhấn mạnh.
Chưa kể, lợi thế UKVFTA sẽ không thể kéo dài cho Việt Nam vì Anh sẽ gia nhập Hiệp định đối tác toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) trong tương lai không xa và đang tích cực theo đuổi các FTA song phương với các đối tác thương mại lớn. Khi Anh gia nhập CPTPP và các FTA khác, rất nhiều quốc gia khác cũng có lợi thế tương tự như Việt Nam khi XK hàng sang Anh nên hàng hóa Việt sẽ phải chịu sự cạnh tranh rất lớn.
Bà Quỳnh cho biết thêm, hiện các cơ quan và DN Singapore đang rất quan tâm tìm cách thúc đẩy XK thực phẩm chế biến để khai thác hạn ngạch, thông qua việc đa dạng hóa nguồn cung cấp nông sản thô từ Việt Nam. Từ kinh nghiệm Singapore, bà Quỳnh cho rằng, DN 2 nước Singapore và Việt Nam có thể tận dụng nguyên tắc xuất xứ để phối hợp sản xuất, cùng khai thác thương hiệu và mạng lưới đối tác NK, phát triển các cơ chế hợp tác logistics và thương mại điện tử cho lĩnh vực thực phẩm chế biến để cùng thâm nhập thị trường EU và Anh.
