Nơi lưu giữ và truyền bá giá trị âm nhạc truyền thống

Kể từ ngày về nước cách đây 5 năm, giáo sư Trần Văn Khê cùng bạn hữu tổ chức nhiều buổi nói chuyện về âm nhạc truyền thống tại nhà riêng của ông. Gần đây nhất, ngày 20-6, ông có buổi thuyết trình chủ đề: “Đàn đá- nhạc khí gõ cổ nhất trong âm nhạc truyền thống Việt Nam”.

Biểu diễn đàn đá trong buổi thuyết trình của GS Trần Văn Khê

Khoảng hơn 60 khách mời gồm các nhà nghiên cứu âm nhạc, doanh nhân và nhiều bạn trẻ tham dự. Với kiến thức sâu rộng và khả năng hùng biện, giáo sư Trần Văn Khê đưa khán thính giả đi từ ngạc nhiên này đến bất ngờ khác. Với số đông người Việt, lịch sử đàn đá là khái niệm hoàn toàn xa lạ. Vì vậy, khi được biết đàn đá là nhạc khí gõ cổ điển nhất của Việt Nam nhiều người đã thích thú chăm chú lắng nghe.

Theo giáo sư Trần Văn Khê, vào năm 1949, nhà dân tộc học người Pháp Georges Condominas trong một lần khai quật tại làng Ndut Lieng Krak của người dân tộc Raglay phát hiện ra 11 thanh đá. Ông mang về Pháp để cùng nhiều chuyên gia nghiên cứu, kết luận rằng đây là một loại đàn đá. Ở thời điểm này, đàn đá hầu như không tồn tại trong đời sống của người Raglay.

Sau này, ông Georges Condominas cùng đồng sự Jean Boullet trở lại tìm hiểu qua nhiều bô lão trong làng về lịch sử đàn đá. Qua đó, họ biết rằng, cách chơi đàn đá là mỗi người để trên đùi một thanh đá và cùng nhau gõ tạo thành một dàn đàn đá.

Năm 1979, Kpa Ylang- một nhân viên của Viện nghiên cứu âm nhạc mà Viện trưởng là cố nhạc sĩ Lưu Hữu Phước- cùng ông Bobo Reng, chủ nhân của một bộ đàn đá từng được chôn để tránh bom, đến làng Khánh Sơn tìm lại được 12 thanh đá. 12 thanh ấy hiện mang tên là Đàn đá Khánh Sơn. Năm 1980, tìm được dàn đàn đá thứ ba với 30 thanh đá tại làng Bác Ái. Năm 1982, dàn đàn đá thứ tư được tìm thấy tại Bình Đa (Đồng Nai) được chôn chung với nhiều hiện vật đồ  gốm. Qua thẩm định, người ta xác định niên đại của nó cách nay 3.000 năm. Như vậy, đàn đá ở miền Nam và trống đồng ở miền Bắc là hai nhạc khí gõ có tuổi đời lâu nhất trong âm nhạc truyền thống Việt Nam.

Sau lời giới thiệu các đàn đá, khán thính giả được thưởng thức âm vang sôi động, ngân nga của tiếng đàn đá do NSND Đỗ Lộc trình diễn kết hợp với tiếng đàn T’rưng. Màn trình diễn thực sự tạo thêm sự hứng khởi cho những người có mặt. Có lẽ vì vậy, buổi nói chuyện trở nên hấp dẫn, dù đề tài khá xa lạ với nhịp sống hiện đại. Hết giờ, nhiều người vẫn nán lại để chia sẻ thêm với giáo sư âm nhạc bậc thầy của Việt Nam. Nhiều người có mặt trong buổi nói chuyện khẳng định, những gì giáo sư Trần Văn Khê truyền đạt giúp họ hiểu thêm những giá trị độc đáo và sự đa dạng trong văn hóa truyền thống dân tộc.

Nói về mục đích của hoạt động này, giáo sư Trần Văn Khê cho biết: “Mục đích của buổi trò chuyện là tạo sự quan tâm của các bạn trẻ đến giá trị đặc sắc của âm nhạc truyền thống dân tộc. Tôi muốn nói với họ rằng, âm nhạc Việt Nam hấp dẫn không kém âm nhạc của bất cứ dân tộc nào, nếu chúng ta chịu khó tìm hiểu nó”.

Tính đến nay, giáo sư Trần Văn Khê và các thân hữu đã tổ chức 16 buổi nói chuyện về âm nhạc truyền thống Việt Nam. Đề tài cho các buổi nói chuyện luôn có sự khác biệt và mới mẻ cùng sự tham gia của nhiều nghệ sĩ và nghệ nhân âm nhạc đến từ mọi miền đất nước. Chương trình được tổ chức định kỳ 2 tháng một lần.

Những ai yêu âm nhạc truyền thống Việt Nam, những ai muốn được lắng nghe và thưởng thức những điều thú vị trong các buổi thuyết trình định kỳ của giáo sư Trần Văn Khê, có thể liên hệ địa chỉ 32, đường Huỳnh Đình Hai, quận Bình Thạnh. Điện thoại : 08.35511249.

Huy Nguyễn