Nỗi lo sông lở

Lâu lắm rồi con sông Túy Loan không còn trở nên hiền hòa đối với hàng trăm hộ dân sống dọc hai bên bờ, bởi tình trạng khai thác cát trái phép làm sạt lở bờ sông. Diện tích đất canh tác rau màu bị thu hẹp dần, người dân hết chạy bên này lại chạy bên kia, chạy tới khi không còn chỗ thì chuyển nghề.

	Rau màu có nguy cơ mất trắng bất cứ lúc nào.

Ở  đây, phần lớn người dân các xã Hòa Phong, Hòa Nhơn, Hòa Phú (Hòa Vang) chỉ làm nông, chăn nuôi trâu bò và mặc nhiên cả gia đình đều phụ thuộc vào thu nhập từ những khoản trên. Do vậy, mùa này mọi người đều có mặt trên những khoảnh đậu, ruộng bắp, rò khoai. “Cứ mỗi mùa, trừ các khoản tiền giống, tiền công, phân bón, mỗi nhà cũng thu được 300 - 400 ngàn đồng, nhà làm nhiều có khi trên dưới một triệu. Nhà nông chỉ trông chờ tiền bán hoa màu để có tiền chi tiêu, rứa mà bữa lâu đến chừ, các thuyền hút cát phá hết chứ có để cho mà làm mô”, bà Đặng Thị Liễu, thôn Túy Loan Tây bức xúc nói...

Cũng như nhiều người dân khác trồng trọt ở Vùng sản xuất rau sạch Hồ Bún, thôn Túy Loan Tây, xã Hòa Phong, bà Châu cho biết: Mười mấy năm trồng màu ở bờ sông này, chưa bao giờ tình trạng hút cát lại rộ lên như vài năm gần đây, khiến lòng sông vỡ ra rộng toác như hiện nay. Sông sâu dần, đất trồng màu bị xói lở nghiêm trọng. Hiện trạng, các ụ đất trồng màu cao so với mép nước khoảng trên   5 - 6m, có nơi cao trên 10m. Bà Hồng, một hộ trồng rau sạch ở Hồ Bún cho biết thêm, trước đây, các biền cát nằm sát bờ tre phía bên kia sông (địa phận xã Hòa Nhơn), nhưng nhiều năm đất cứ lở dần, lở dần. Bên ni bồi thì bên tê lở, ai sống bờ nào thì phải chịu bờ đó. Có mùa, nhà mới trồng đậu được 1 - 2 tuần thì đã bị các thuyền hút cát vùi dập làm trôi hết xuống sông.

Từ vùng rau sạch Hồ Bún, ngược lên đoạn sông gọi là địa đầu (thuộc thôn An Tân, xã Hòa Phong), hiện trạng bãi đất màu cũng không hơn gì đoạn Hồ Bún. Chị Nguyễn Thị Hương, người trong thôn bức xúc nói: “Tui về làm dâu nơi đây đã 5 năm, được nhận gần 1 sào đất màu để canh tác, vậy mà đến nay, diện tích khoảnh đất chỉ còn trên dưới 6 - 7 thước.

Biết thuyền hút cát ở An Hòa mà không làm chi được. 2 - 3 giờ sáng, họ chạy ghe máy ầm ầm ngoài sông. Giờ nớ thì ai mà canh được. Trước đây, lực lượng thôn, xã, công an viên tới can thiệp, họ bỏ đi rồi quay lại hút tiếp. Có lần lo vườn cây keo lá tràm, bạch đàn của mình bị sạt ngã, bà V. đã ra đuổi và ném đá, không ngờ lại bị mấy người hút cát ném trở lại lỗ đầu. Từ đó tời giờ bà bỏ luôn không dám ra nữa”.

Không chỉ vậy, nhiều người dân canh tác đậu, bắp, rau sạch ven sông vì xót của, xót công, huy động dân trong xóm ra để xua mấy thuyền hút cát nhưng cuối cùng không đuổi được, ngược lại còn nhận những lời đe nẹt hăm dọa của mấy thanh niên trên thuyền. Bà Liệu nói: “Đưa con cái ra canh giữ thì sợ bị trả thù, cho nên mấy chị em đàn bà chúng tôi ra thì chúng đứng trên thuyền cởi phăng quần áo rồi văng tục. Đuổi riết không được thì đành trở vô chứ biết làm chi nữa”.

	Trồng được tới đâu hay tới đó.

Tình trạng hút cát ven các con sông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng không chỉ xảy ra ở sông Túy Loan mà còn ở rất nhiều nơi khác như sông Cu Đê, sông Cẩm Lệ đã được phản ánh nhiều trong thời gian qua. Mặc dù không ồ ạt nhưng các thuyền này thường xuyên hoạt động vào đêm khuya hoặc sáng sớm. Trước mắt, ảnh hưởng từ xói lở lòng sông chỉ mới là những gì đã nhìn thấy (lãnh đạo xã cho biết, đến nay đã mất hơn 1 hecta đất).
 
Bà con ở đây cho biết, cứ vào khoảng tháng 11 - 12 trở đi, tình hình trở nên căng thẳng khi người dân tranh thủ trồng màu cho kịp thu hoạch bán Tết, vừa đối phó với thuyền hút cát lại vừa lo thiên tai, mưa bão, nước lũ tràn về. Đã xong mùa thu hoạch đậu, nhiều người chuyển sang trồng mè với hy vọng cho thu hoạch ngắn ngày, nếu có bị hút cát cũng kịp vụ bán.

Với những nhà không còn đất thì chuyển sang đi kiếm ve chai, làm thuê dưới thành phố hoặc ở nhà trông chờ vào ruộng lúa và tiền con cái đi làm ăn xa gửi về. Sự xâm lấn diện tích trồng trọt và vào con đường từ ngã ba đình Túy Loan đi Hòa Phú, nỗi lo và những lời cảnh báo của người dân là không thừa khi mùa mưa bão đến gần.       
                      
Bài và ảnh: DUYÊN ANH