Sinh năm 1141 và mất năm 1209, Nizami Ganjavi là nhà thơ, nhà tư tưởng vĩ đại của Azerbaijan. Năm nay (2021), nhân kỷ niệm 880 năm Ngày sinh của Nizamy Ganjavy, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã ký tuyên bố vào ngày 5/1/2021 là năm vinh danh nhà thơ Nizami Ganjavy trên toàn đất nước đất nước Azerbaijan.
Các tác phẩm văn học, nghệ thuật và triết học của Nizami Ganjavi đã được dịch ra nhiều thứ tiếng như Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Apganistan, Nga, Ấn Độ, Anh, Đức, Pháp, Italy, Tây Ban Nha, Nhật Bản và nhiều ngôn ngữ khác. Nizami Ganjavi đã để lại di sản văn học, nghệ thuật đồ sộ đóng một vai trò to lớn trong sự phát triển của nghệ thuật Azerbaijan và phương Đông.
Kể từ cuối thế kỷ XVII, sự quan tâm đến di sản của Nizami Ganjevi lan rộng ở Azerbaijan, các nước vùng Kavkaz, các nước Tây Á, Nga, Ấn Độ và châu Âu. Các bản viết tay độc đáo của ông được lưu giữ trong các thư viện, bảo tàng nổi tiếng của Moscow, St. Petersburg, Baku, Dashkend, Tebriz, Tehran, Gahira, Istanbul, Deli, London, Paris và nhiều nơi khác trên thế giới. Riêng về thơ, Nezami để lại lại tập thơ Divan bao gồm khoảng hơn 100 bài thơ các thể loại, mặc dù đây chỉ là một phần thơ trữ tình của ông. Nizami Ganjevi còn có tập thơ đồ sộ Khamse gồm 5 bài thơ dài (thể loại trường ca), gồm: Makhzan al-Asrar (Kho báu những điều bí mật, 1163-1176); Khusraw o Shirin (Khosrow và Shirin, 1177-1180); Layli o Majnun (Layla và chàng điên, 1192); Haft Peykar (Bảy người đẹp, 1196); Iskander Name (Sách về Alexandros Đại đế, khoảng 1203).
Thơ của Nizami Ganjavi luôn cảm thông nỗi đau trần thế. Ông cũng ca ngợi lao động, đề cao những người bạn trong lao động với rất nhiều câu thơ vượt qua tư tưởng xã hội Hồi giáo Azerbaijan dưới thời cai trị của vương triều Ba Tư lúc đó.
Nizami Ganjavi không chỉ là nhà thơ mà còn là nhà tư tưởng vĩ đại của Azerbaijan thế kỷ XI-XII. Các tác phẩm đồ sộ về thơ ca, về nghệ thuật, về triết học của ông có giá trị đến nay và mai sau.
Tìm hiểu về Nizami, chúng ta thêm hiểu và yêu mến tâm hồn, tính cách nhân văn, nhân đạo, thủy chung của con người Azerbaijan, khâm phục truyền thống đấu tranh anh dũng giành độc lập và bảo vệ độc lập của Azerbaijan, sức lao động cần cù, thông minh, vượt khó và ý chí không ngừng vươn lên mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng, bảo về đất nước của dân tộc Azerbaijan.
Nói đến ông, nhà thơ Trần Đăng Khoa khẳng định: “Nizami Ganjavi là một nhà thơ nổi tiếng thế giới mà tên tuổi của ông đã “trùm” khắp nhân loại. “Khi một dân tộc muốn ra với thế giới rộng lớn thì cũng phải trình ra “tấm hộ chiếu” của mình, đó chính là những nhà thơ xuất sắc, những nhà văn nổi tiếng, những họa sĩ thiên tài, những vị tướng tài ba, những nhà chính trị lỗi lạc… Chính họ là những “giấy thông hành” để đất nước đó ra với thế giới rộng lớn, và Nizami Ganjavi chính là “giấy thông hành” tuyệt vời của Azerbaijan và chính ông đã đưa Azerbaijan ra với toàn thế giới”.
