Những sự tích anh hùng, những huyền thoại xâu chuỗi thành con đường bất tử

Ngày 23/10/1961, Bộ Tổng Tư lệnh ra Quyết định số 97/QP do Thứ trưởng Hoàng Văn Thái ký thành lập Đoàn 759 vận tải thủy (nay là Lữ đoàn Hải quân 125)... Từ đây những chuyến đi và hàng trăm câu chuyện thần kỳ về lòng dũng cảm, đức hy sinh, sự tài trí của những anh hùng được khắc ghi. Mỗi chuyến đi là một chiến công, kể cả những chuyến đi thành công và những chuyến đi chưa trọn vẹn. Những sự tích anh hùng, những huyền thoại của “Đoàn tàu không số”, xâu chuỗi thành con đường bất tử - Đường Hồ Chí Minh trên biển...

Ảnh tư liệu

Sự ra đời của Đoàn tàu không số

Thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, sau khi rút kinh nghiệm các chuyến vận chuyển đường biển từ Bắc vào Nam chưa thành công. Đoàn 759 quyết định để thuyền “Bạc Liêu” đi chuyến trinh sát, mở đường từ Bắc vào Nam. Thuyền gồm 6 người do đồng chí Bông Văn Dĩa là Bí thư chi bộ phụ trách, đồng chí Hai Tranh là Phó Bí thư chi bộ. Đêm 10/4/1962, thuyền rời cửa Nhật Lệ (Quảng Bình) đi về hướng Nam, ngày 10/4 khi thuyền đến vùng biển Nha Trang thì gặp tàu Mỹ, chúng nghi ngờ và cho tàu chạy vòng quanh, quần đảo từ 8 giờ sáng đến 14 giờ chiều, thời điểm đó, những cán bộ chiến sỹ trên thuyền phải bỏ hết hải đồ, la bàn xuống biển, đóng vai dân chài ra khơi đánh cá bị gió đẩy xa bờ, địch bị ta nghi binh không đeo bám nữa; thuyền tiếp tục hành trình về hướng Nam.

Ngày 18/4/1962, thuyền tới cửa Bồ Đề thuộc Tân Ân, Ngọc Hiển, Cà Mau, thuyền đi tiếp vào cửa Rạch Ráng, 10 giờ đêm hôm đó tàu cập vào Vàm Lũng, sau thời gian nghiên cứu, khảo sát bến, thuyền Bạc Liêu tiếp tục quay trở ra miền Bắc, chuyến đi trinh sát, mở đường từ Bắc vào Nam đã thành công.

Đến trung tuần tháng 8 năm 1962, Quân ủy Trung ương thông qua Nghị quyết mở đường vận chuyển chiến lược trên biển. Bắt đâu từ đây, Đoàn 759 bước vào một giai đoạn vận chuyển mới. Cuối tháng 8/1962, Đoàn 759 nhận bàn giao 04 tàu gỗ từ xưởng đóng tàu I (Hải Phòng) và tiếp nhận bổ sung cán bộ.

Đêm 11/10/1962, chiếc tàu gỗ đầu tiên chở 30 tấn vũ khí đã rời bến Đồ Sơn lên đường đi Cà Mau do đồng chí Lê Văn Một làm thuyền trưởng, đồng chí Bông Văn Dĩa làm chính trị viên cùng 11 thủy thủ. Ngày 19/10 tàu vào bến Vàm Lũng, 30 tấn vũ khí từ hậu phương miền Bắc đã được chiến trường miền Nam tiếp nhận an toàn. Đường biển, nối liền hậu phương lớn miền Bắc với tiền tuyến miền Nam đã trở thành hiện thực...

Phát huy kết quả của tàu thứ nhất, lần lượt tàu thứ hai, thứ ba và tàu thứ tư tiếp tục vượt biển vào bến Cà Mau. Để đảm bảo bí mật cho tuyến đường vận tải đặc biệt, những chiếc tàu của Đoàn 759 phải cải hoán thành tàu đánh cá, không có số hiệu cố định, xen kẽ, trà trộn vào những đoàn tàu đánh cá của ngư dân địa phương trên biển, tên gọi Đoàn tàu không số được ra đời, 4 chuyến đi trong hai tháng đã vận chuyển thành công 111 tấn vũ khí cho khu IX an toàn, đây là một thắng lợi lớn khi mà vùng đất cực nam Nam Bộ lực lượng vũ trang đang phát triển, cần cũ khí để chiến đấu đập tan các cuộc càn quét của Mỹ - Ngụy, củng cố niềm tin và quyết tâm của nhân dân Miền Nam trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước...

Qua những chuyến tàu vỏ gỗ đi Cà Mau thắng lợi, Quân ủy Trung ương xác định con đường vận chuyển vũ khí bằng đường biển là lâu dài, cần phải có những phương tiện vận chuyển tốt hơn đi trong mọi thời tiết. Quân ủy Trung ương chủ trương nhanh chóng đầu tư, trang bị cho Đoàn 759 loại tàu vỏ sắt trọng tải từ 50 đến 100 tấn. Cuối năm 1962, Bộ Tổng Tư lệnh đề nghị Xưởng đóng tàu III Hải Phòng thuộc Bộ GTVT đảm nhiệm việc đóng tàu vỏ sắt.

Bí mật đến cùng

Ngày 17/3/1963, chiếc tàu vỏ sắt đầu tiên do đồng chí Đinh Đạt làm thuyền trưởng, đồng chí Nguyễn Văn Tiến làm chính trị viên chở 44 tấn vũ khí lên đường và đã vào bến Trà Vinh an toàn. Xưởng đóng tàu III tiếp tục cho hạ thủy chiếcc tàu thứ 2, thứ 3... đến tàu thứ 6, nhờ đó, trong năm 1963, Đoàn 759 đã tổ chức đi nhiều chuyến chở hàng hóa, vũ khí, những chuyến tàu cùng cán bộ, chiến sỹ lặng lẽ, bí mật, nối tiếp nhau rời bến, cập bến chi việc cho chiến trường miền Nam. Mỗi chuyến ra khơi là mỗi lần thử thách đầy khó khăn, gian khổ, căng thẳng, hiểm nguy đối với cán bộ, chiến sỹ. Họ không chỉ đấu trí với kẻ thù mà còn phải vượt qua sóng gió, thử thách của thiên nhiên khắc nghiệt.

Trong Đoàn, không tàu nào biết tàu nào, trước khi lên đường, cán bộ, chiến sỹ không tiếp xúc với bạn bè, người thân. Nhờ tổ chức tốt, kỷ luật nghiêm, ý thức trách nhiệm cao, tinh thần vững vàng và trình độ chuyên môn giỏi, những chuyến đi của Đoàn đều hoàn thành tốt nhiệm vụ và giữ được bí mật. Chỉ trong vòng 1 năm, Đoàn 759 đã thực hiện 29 chuyến hàng vào Nam Bộ, vận chuyển 1.430 tấn vũ khí cho chiến trường, đạt hệ số vận chuyển cao, đây là chiến công to lớn trực tiếp góp phần quan trọng vào chiến thắng của quân và dân miền Nam...

Công việc vận chuyển bằng đường biển đang triến triển thuận lợi thì xảy ra sự kiện tàu 143 bị lộ ở Vũng Rô (Phú Yên). Tàu 143 được lệnh chở 63 tấn vũ khí vào bến Lộ Diêu (Bình Định) nhưng sau đó được lệnh đưa hàng vào bến Vũng Rô. Ngày 16/2/1965, sau khi bốc dỡ hàng hóa tàu quay ra thì tời neo bị hỏng, buộc phải ngụy trang ở lại bến, nhưng bị địch phát hiện, chúng cho máy bay ném bom và sử dụng lực lượng bộ binh bao vây hòng tiêu diệt và bắt sống cả người và tàu của ta.

Trong trận chiến không cân sức này, một số đồng chí bộ đội địa phương bị thương và hy sinh, ta mất một số vũ khí cất giấu chưa kịp chuyển đi. Con đường vận chuyển chiến lược trên biển không còn giữ được bí mật nữa. Biết rõ ý đồ của ta, địch tăng cường tuần tiễu, kiểm soát chặt chẽ và phong tỏa vùng biển miền Nam. Việc vận chuyển vũ khí, hàng hóa quân sự chi viện cho chiến trường miền Nam bằng đường biển gặp muôn vàn khó khăn, Quân ủy Trung ương quyết định tạm ngừng việc vận chuyển bằng đường biển vào miền Nam để nghiên cứu phương thức vận chuyển mới, phù hợp với tình hình...

Linh Nhâm