Những người thầy ở ngôi trường đặc biệt

Những người thường xuyên được gọi là “thầy”, là “cô” nhưng chưa bao giờ được xã hội tôn vinh trong ngày Nhà giáo Việt Nam, họ là những giáo viên đặc biệt, dạy những học trò đặc biệt. Những quản giáo, giám thị Trại tạm giam Hải Phòng hằng ngày âm thầm làm công việc ít người biết tới ở phía sau cánh cổng sắt của nơi giam giữ can phạm,  phạm nhân. 

Dạy chữ cho tử tù

Tới Trại tạm giam Hải Phòng, hỏi chuyện về tử tù Đào Xuân Nguyên, từ giám thị đến các quản giáo trại giam đều bồi hồi xúc động. Phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, Đào Xuân Nguyên bị biệt giam tại Trại tạm giam Hải Phòng chờ ngày ra pháp trường. Trong những ngày giam giữ Đào Xuân Nguyên, những quản giáo, giám thị tâm huyết của Trại tạm giam Hải Phòng hiểu rằng trong sâu thẳm tâm hồn con người này vẫn le lói ngọn lửa hướng thiện. Ngọn lửa hướng thiện đó sẽ được nhân lên, thắp sáng tâm hồn khi người ta được học, được biết cái chữ.

 Khi bước chân vào Trại tạm giam Hải Phòng, tử tù Đào Xuân Nguyên không biết mặt chữ, không thể viết nổi tên mình trên giấy. Lạ thay, ở tù, Đào Xuân Nguyên lại khát khao được học. Trong những lần nói chuyện với quản giáo, anh ta tâm sự mong muốn được tự mình viết lá thư gửi cho gia đình trước ngày đi xa. Cũng trong thời gian này (năm 2007), tại Trại tạm giam Hải Phòng có gần 20 can, phạm nhân mù chữ. Tuy nhiên, dạy chữ cho phạm nhân, nhất là tử tù là điều mà từ trước tới nay chưa trại giam nào làm. Có nhiều ý kiến cho rằng tử tù là những người sắp bị loại ra khỏi đời sống xã hội, ngày họ ra pháp trường có thể là vài ba tháng, cũng có thể là ngay đêm hôm sau, vậy dạy chữ cho họ có ích gì? Tuy nhiên, với quyết tâm đem ánh sáng tri thức đến phạm nhân, một lớp học đặc biệt được tổ chức ngay trong trại tạm giam mà thầy giáo là các quản giáo và học viên là phạm nhân. Trong số học viên của lớp học đặc biệt này có tử tù đặc biệt Đào Xuân Nguyên.

Sau những tháng ngày dài ròng rã, kiên trì với việc dạy từng nét chữ, con số, lớp học đặc biệt bế giảng, những “học viên” đã biết đọc, biết viết. Tử tù Đào Xuân Nguyên từ ngày được học, biết chữ, ngày ngày tập đọc, tập viết để làm một công việc mà anh ta ấp ủ. Trước khi thi hành án, di vật cuối cùng mà Nguyên để lại cho vợ và những người thân trong gia đình là lá thư  tạ từ do tự tay anh ta viết, trong đó là nỗi ân hận và cáo lỗi với những người đã sinh thành ra mình. Tới nay, đã 3 năm qua kể từ ngày lớp học chữ đầu tiên của Trại tạm giam Hải Phòng (cũng là đầu tiên của cả nước) khai giảng, nhiều “học viên” của lớp học này đã ra trại, tử tù Đào Xuân Nguyên cũng bị thi hành án từ khá lâu. Chắc chắn trước ngày thi hành án tử hình, tử tù Đào Xuân Nguyên đã làm một việc có ích, đó là học được chữ, học được đạo lý làm người từ những người thầy đặc biệt.

Giám thị phân trại Kiến An (Trại tạm giam Hải Phòng) hướng dẫn phạm nhân học nghề làm giấy.

Thượng tá Phạm Ngọc Tươi, Giám thị Trại tạm giam Hải Phòng cho biết: “Cảnh sát quản lý trại giam là một đơn vị đặc biệt trong lực lượng công an nhân dân. Chúng tôi là những người hằng ngày tiếp xúc với những người có vi phạm chờ ngày xét xử và các loại tội phạm trong đó có các tử tù. Cảnh sát quản lý trại tạm giam hằng ngày đối mặt với những áp lực hữu hình và vô hình, đó là phải làm sao bảo đảm an toàn công tác giam giữ các can phạm, phạm nhân trong điều kiện đa số họ là những người có quá khứ “bất hảo”. Những giám thị, quản giáo khi về tới nhà, mỗi khi có điện thoại reo đều phấp phỏng “không biết ở trại có vấn đề gì?”. Trước những áp lực đó, nếu không phải là người tâm huyết, yêu nghề thì khó có thể trụ lại được tại đơn vị cảnh sát đặc thù này”.

Trại tạm giam Hải Phòng hiện đang biệt giam một số tử tù chờ ngày thi hành án tử hình. Khu biệt giam với những hàng song sắt nặng trịch, nhiều tầng cửa khóa này luôn mang không khí bí ẩn- những bí ẩn chung quanh người tử tù mang trong mình những án đặc biệt nguy hiểm. Đối với những người “không còn gì để mất” này, việc quản lý phải tuyệt đối an toàn, không để họ có những hành vi trốn tránh sự trừng trị của pháp luật. Có những lần các tử tù bàn nhau tuyệt thực để đòi “yêu sách” ngoài quy định, Ban giám thị trại kiên quyết không chấp nhận. Đại diện Viện Kiểm sát nhân dân thành phố và một số cơ quan được mời tới để chứng kiến nguyên nhân tuyệt thực của nhóm tử tù. Khi thấy “yêu sách” ngoài quy định của mình không được chấp nhận, các tử tù lại lần lượt xin được cấp cơm trở lại. Thượng tá Phạm Ngọc Tươi chia sẻ: “Những người bị giam giữ lâu ngày, nhất là các tử tù, có tâm lý rất bất ổn. Vừa nói chuyện vui vẻ xong, chỉ chưa đầy 1 phút sau họ đã kêu gào, chửi bới, có những hành vi xúc phạm quản giáo hoặc bất cứ người nào chung quanh. Không ít quản giáo tại Trại tạm giam Hải Phòng từng bị phạm nhân bê cả xô phân hất vào người. Trong những trường hợp như vậy, trại áp dụng biện pháp phạt đồng thời đề nghị người nhà phạm nhân phối hợp giáo dục để không tái diễn trường hợp tương tự.

Đối với những phạm nhân nữ, việc quản lý họ lại có sự phức tạp riêng. Những nữ quản giáo của trại vừa phải làm nhiệm vụ quản lý phạm nhân, vừa là người tư vấn sức khỏe cho họ. Mấy tháng trước, Trại tạm giam Hải Phòng tiếp nhận một can phạm đang có thai, sinh con trong quá trình tạm giam. Tại thời điểm này, các cán bộ trại phải cắt cử người tới bệnh viện để quản lý can phạm đặc biệt này.

Khó có thể kể hết áp lực, những công việc không tên mà các cán bộ quản giáo, giám thị của Trại tạm giam Hải Phòng đang hằng ngày, hằng giờ đối mặt. Dạy chữ, dạy nghề và dạy đạo lý cho những người một thời lầm lỗi, những cán bộ, chiến sĩ Trại tạm giam Hải Phòng đang âm thầm giúp hàng trăm người nhận thức được lỗi lầm của mình, làm lại cuộc đời. Mặc dù chưa được tôn vinh trong ngày Nhà giáo Việt Nam nhưng họ xứng đáng “cô”, “thầy”./.

Việt Hòa