1. Xôi rán
Xôi trắng được bọc trong nilon, nắm chặt cho các hạt xôi dính quyện vào nhau, dàn mỏng ra rồi cho vào chiếc chảo nhỏ rán vàng hai mặt. Bên ngoài, xôi chín vàng, bên trong vẫn còn nguyên những hạt xôi trắng dẻo thơm ngon. Xôi rán có thể ăn kèm với trứng kho, lạp xườn, thịt kho, giò chả, patê... và rưới nước thịt.
Ở Hà Nội xuất hiện món xôi rán đầu tiên trên đường Đê La Thành, ăn cũng có vẻ giống như ăn phần cháy của xôi, chỉ có điều vẫn còn đôi chút mỡ. Do lượng khách tới ăn đông nên từ sáng sớm, đi qua đường này, bạn có thể thấy các nhà hàng đã rán sẵn. Các miếng xôi được để ráo mỡ, xếp ăm ắp cạnh nhau.
2. Xôi mít
Không chỉ trông đẹp mắt, những múi mít chín vàng ươm đã bỏ hột làm lớp vỏ bọc bên ngoài, nhân bên trong đã tỏa lên một mùi thơm dịu và béo của nếp, nhân bên trong là phần xôi màu xanh cốm tương phản, trên cùng phủ chút dừa tươi, lạc cùng nước cốt dừa nom bắt mắt. Vị mít ngọt nhẹ và thanh, thơm mùi của loại quả miền nhiệt đới.
Phần thơm ngon nhất của xôi mít là nếp thơm ngọt ngào. Xôi được nấu mềm và các hạt gạo được kết dính với nhau tạo nên cảm giác mượt mà, kết hợp với nước cốt dừa thơm béo và mè rang thơm lừng, tạo nên một cảm nhận hoàn toàn khác biệt.
3. Xôi cá rô đồng
Chế biến món ăn này mất thời gian nhất ở đoạn làm cá. Cá rô đánh vẩy, luộc, để nguội rồi tách lấy phần thịt. Sau đó, đem cá ướp với nước mắm, thêm chút hạt tiêu cho thơm. Đợi thịt cá ngấm với gia vị, đem chiên vàng. Xôi nếp trắng ăn kèm cá thêm chút hành phi.
4. Xôi chim
Xôi chim là đặc sản của vùng đồng bằng Bắc Bộ nên có mặt ở nhiều vùng quê trên khắp miền Bắc như Bắc Ninh, Ninh Bình, Hà Nam... Chim được chọn làm xôi thường là chim câu, cuốc hoặc sẻ. Xôi được đồ từ gạo nếp ngon, chín vừa.
Thịt chim băm nhỏ, ướp hành tiêu dầu mỡ và tẩm ướp nhiều gia vị bí truyền cho vừa miệng rồi cho vào nồi, xáo cùng xôi. Vị ngọt thơm từ chim sẽ từ từ thấm đều vào từng hạt xôi đang chín tới. Kết thúc công đoạn chế biến, đầu bếp sẽ rải hành khô đã phi thơm lên trên cho mùi hương thêm quyến rũ.
Món ăn này thoạt nhìn sẽ không đặc biệt thế nhưng, chỉ cần bỏ vào miệng miếng xôi đầu tiên, thực khách sẽ cảm nhận được đầy đủ mùi vị đậm đà, thơm ngọt của thịt chim quyện với hạt xôi dẻo mềm. Cũng bởi thế mà xôi có thể dùng không, không cần thêm bất kỳ loại nước chấm nào mà vẫn vừa miệng.
5. Xôi chả cua
Cửa hàng xôi gia truyền nằm đối diện chợ Hàng Da của bà Thảo đã trở thành quá quen thuộc với người dân phố cổ với xôi chả cua và cơm rang cua lạ miệng. Vào khoảng chiều tối, bên trong quán nhỏ luôn chật kín người ngồi, còn vỉa hè trước quán thì rất đông khách đứng chờ xếp hàng mua về, đủ để thấy sức hút của cửa hàng xôi lâu năm này thế nào.
Có lẽ điều làm nên sức hút cho món xôi chả cua ở đây là bởi chả cua vừa lạ vừa ngon tự chế biến nên thơm và ngọt thơm vị thịt cua bể, vị mặn của nước mắm, cay nhẹ của hạt tiêu, lại an toàn và bổ dưỡng. Chả cua đậm đà, rất hợp cạ với vị dẻo thơm của xôi.
6. Xôi nấm
Nấm là nguồn thực phẩm giàu đạm, đầy đủ các acid amin thiết yếu, hàm lượng chất béo ít và là những acid béo chưa bão hòa. Xôi nấm có thể ăn kèm ruốc thịt, ruốc nấm hương gia truyền, giò chay, thịt ba chỉ rang cháy cạnh hoặc pate gan gà…
7. Xôi xoài
Món xôi Thái thường có sự góp mặt của nước cốt dừa cùng các loại hoa quả xứ nóng quen thuộc như: xoài, sầu riêng, mít, chuối,... Vị bùi bùi của hạt nếp thơm kết hợp cùng cái béo ngậy của nước dừa, vị ngọt của trái cây đã tạo nên sức hấp dẫn đặc trưng cho món xôi ngọt Thái Lan.
Một trong những món xôi nổi tiếng và chiếm được cảm tình nhất là món xôi xoài. Xôi xoài thơm ngon khó cưỡng nhờ phần xôi béo ngậy, ăn kèm từng lát xoài Thái Lan ngọt mát thơm lừng.
