Những kỳ tích mang tên Việt Nam trong kỹ thuật vi phẫu

Chỉ vào đôi chân thẳng của mình, Nguyễn Mạnh Hùng (30 tuổi, Nam Định) hạnh phúc khoe, hai năm qua, em đã có được một đôi chân bình thường như mơ ước. Và tình yêu cũng đã đến với em sau nhiều năm tháng bị kỳ thị. Tất cả như một giấc mơ, kể từ sau khi em được sinh ra đời.

Ngày chào đời, H đã có một đôi chân khác biệt. Càng lớn lên, đôi chân của cậu càng bị uốn cong nặng nề hơn, giống như rễ cây. H cũng đã có cơ hội được các chuyên gia phẫu thuật chỉnh hình của Mỹ khám và hội chẩn, nhưng họ cũng lắc đầu và nói “Không thể chữa được”. H cứ nghĩ cuộc đời mình khép lại từ đó, an phận với nghề sửa chữa điện tại quê nhà.

Nhưng cuộc đời đã tạo ra một bước ngoặt rất lớn với Hùng sau khi bị tai nạn khiến đôi chân bị gẫy hở phức tạp vào tháng 4-2018, phải đi cấp cứu tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.

GS, TSKH, TTND Nguyễn Thế Hoàng, Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 chia sẻ, khi nhìn thấy đôi chân của Hùng, các bác sĩ chuyên ngành đều rất kinh ngạc vì một dị dạng phức tạp đến kỳ lạ và khó tin mà suốt cả hơn 30 năm làm nghề, họ chưa bao giờ nhìn thấy.

Mà trong đó, những tổn thương kỳ lạ của H là chiều dài xương hai bên khác biệt, toàn bộ hệ thống xương khớp ở vùng đùi, cẳng chân và bàn chân đều bị biến dạng cong vẹo và phức tạp theo nhiều chiều, nhiều hướng khác nhau, xương bị thưa loãng nặng.. Thách thức đặt ra, nếu không chữa khỏi, sẽ phải cắt bỏ cả hai chi.

Thế nhưng, các bác sĩ vẫn quyết định mang lại cuộc sống mới cho “hoàng tử ếch” bằng một kế hoạch tỉ mỉ, chính xác các phương pháp can thiệp. Sau tám tháng điều trị và trải qua ba lần phẫu thuật, hai chân của bệnh nhân đã hoàn toàn bằng nhau. Và sau hai năm, H đã có một cuộc sống mới trên đôi chân vững vàng của mình và chuẩn bị đón hạnh phúc riêng của mình.

Sau kỳ tích đó, năm 2020, các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 lại lập nên kỳ tích mới gây tiếng vang với thế giới, đi vào lịch sử ghép chi thể và vi phẫu thuật thế giới khi thực hiện thành công ca ghép chi thể đầu tiên từ người cho sống.

Bệnh nhân được ghép là anh Phạm Văn Vương, 31 tuổi (Thanh Trì, Hà Nội). Cách đó bốn năm, anh Vương bị tai nạn do máy đột dập khiến toàn bộ 1/3 dưới cẳng tay và bàn tay trái gây dập nát, biến dạng hoàn toàn, buộc phải cắt cụt 1/3 dưới cẳng tay.

Cánh tay được ghép cho anh là từ một người không may bị tai nạn lao động phải cắt bỏ một tay, nhưng chức năng 1/3 dưới cẳng tay vẫn còn hoạt động tốt. Dù phải đối mặt với nhiều thách thức do phần chi thể từ cánh tay đến cẳng tay của chi thể chuẩn bị cắt cụt đang bị hoại tử và bội nhiễm thứ phát, nguy cơ nhiễm trùng rất cao, nhưng Giám đốc Bệnh viện - GS, TS, TTND Mai Hồng Bàng cùng toàn thể Ban Giám đốc bệnh viện và kíp phẫu thuật trong phiên hội chẩn đặc biệt trước mổ, đã quyết định sẽ thực hiện ca mổ “ghép bàn tay mới” cho anh Vương.

Sau tám giờ, ca mổ "ghép cẳng tay và bàn tay mới" từ người hiến sống cho anh Phạm Văn Vương thành công. Tất cả các cấu trúc giải phẫu đã phục hồi và bàn tay ghép đồng loại được tưới máu đầy đủ giống như tay bên lành. Ngay sau mổ, anh Vương đã có thể tự vận động nhúc nhích được các ngón tay của bàn tay ghép.

Trồng lại chi thể đứt rời ứng dụng kỹ thuật vi phẫu là một kỹ thuật rất khó, phức tạp, là đỉnh cao của phẫu thuật tạo hình và vi phẫu tuật mạch máu thần kinh. Cho đến nay, mặc dù đã có hàng chục nghìn ca trồng lại chi thể đứt rời tự thân được thực hiện thành công trên thế giới, tuy nhiên ghép chi thể đồng loại lại khó khăn và thách thức hơn rất nhiều, đây là kỹ thuật phức tạp đòi hỏi người cho – người nhận phải tương thích từ nhóm máu đến hệ thống miễn dịch và sau phẫu thuật sử dụng thuốc chống thải ghép thật phù hợp, chặt chẽ, cẩn trọng hơn ghép nhiều mô, tạng khác.

Dấu ấn vi phẫu “made in Việt Nam”

Thành công của ca ghép chi thể từ người cho sống đánh dấu một bước ngoặt tiêu biểu của y học Việt Nam trên bản đồ y học ghép chi thể và vi phẫu thế giới. Đây là ca ghép chi thể đầu tiên tại khu vực Đông Nam Á, đồng thời cũng là ca ghép chi thể đầu tiên trên thế giới lấy từ người cho sống.

GS, TS Mai Hồng Bàng tự hào nói, thành công này mở ra hướng điều trị mới trong tương lai, không chỉ ghép chi thể từ người hiến chết não mà còn từ người sống cho những người bệnh không may bị mất đi chi thể. Điều này cũng đánh dấu kỹ thuật vi phẫu của Việt Nam đã bước một bước tiến dài kể từ sau khi các bác sĩ phẫu thuật tạo hình Hoa Kỳ, dẫn đầu bởi bác sĩ Craig Merrel đã tình nguyện đến Việt Nam và bắt đầu chương trình điều trị cho các bệnh nhân cần sự can thiệp của vi phẫu thuật. Bác sĩ Craig cùng các đồng nghiệp đã giới thiệu các kỹ thuật cao trong ngành đến các chuyên gia hàng đầu của Việt Nam thời ấy. Từ năm 1991 đến nay, các bác sĩ tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã thực hiện phẫu thuật vi phẫu thành công cho hàng ngàn ca bệnh phức tạp, với tỷ lệ thành công trung bình hơn 95%.

Cùng với sự phát triển chuyên sâu, năm 2005 khoa Phẫu thuật chi trên và vi phẫu thuật được thành lập dưới sự lãnh đạo của GS, TS Nguyễn Việt Tiến (nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108) cùng GS, TSKH Nguyễn Thế Hoàng được đào tạo bài bản tại Cộng hòa liên bang Đức về vi phẫu thuật.

GS, TS Nguyễn Thế Hoàng cho biết, trên thế giới, vi phẫu luôn là kỹ thuật khó thực hiện, đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ, chuẩn xác của đội ngũ bác sĩ và chưa bao giờ vi phẫu bảo đảm thành công 100%. Hiện nay, Việt Nam là một trong số ít các nước có thể thực hiện thành công hàng trăm ca vi phẫu phức tạp với tỷ lệ phục hồi hơn 97%.

Tại một hội thảo vi phẫu thuật mới đây nhất tại Hà Nội, GS Jheng Feng Jeng - Tổ chức Operation Smile khẳng định: “Chúng tôi đã đi nhiều nơi, phối hợp với tổ chức Operation Smile chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ cho các quốc gia khác nhau trên thế giới trong kỹ thuật vi phẫu, nhưng Việt Nam là nơi học hỏi và phát triển kỹ thuật này nhanh và hiệu quả nhất. Các bạn đã làm được những điều kỳ diệu. Kỹ thuật của các bạn có thể sánh ngang với các quốc gia phát triển hiện nay”.