Những khuyến cáo quan trọng dành cho doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam

Theo khảo sát của PwC (1 trong 4 công ty kiểm toán hàng đầu thế giới hiện nay), 52% doanh nghiệp Việt Nam tham gia khảo sát nói rằng họ trải nghiệm lừa đảo thương mại quốc tế hoặc tội phạm kinh tế khác trong 2 năm trước thời điểm khảo sát; cao hơn mức 46% của khu vực châu Á Thái Bình Dương và mức 49% của toàn cầu.

Giai đoạn trước năm 2020, đối tượng gây ra các vụ lừa đảo đối với các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu đến từ châu Phi (Nigeria, Cameron…). Tuy nhiên, trong vài năm gần đây, tình trạng lừa đảo đã xảy ra phổ biến hơn ở những thị trường tiềm năng như: Hà Lan, Hoa Kỳ, Canada, Các Tiểu Vương quốc Ả-rập thống nhất...

Mới đây, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam thông tin về 5 lô hàng nông sản và gia vị xuất khẩu sang thị trường Dubai - UAE có dấu hiệu bị lừa đảo. Hiệp hội này cho biết, có 4 lô hàng của doanh nghiệp Việt Nam bị lấy ra khỏi cảng mà chưa thanh toán gồm 2 container hồ tiêu, 1 container quế, 1 container điều, tổng trị giá khoảng 400 ngàn USD. Một lô hàng hoa hồi dự kiến cập cảng ngày 26/7/2023 trị giá 126,3 ngàn USD (bộ chứng từ gốc cũng đã bị mất).

Theo Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, giao dịch của các doanh nghiệp đối với các lô hàng bị mất theo hình thức nhờ thu hộ D/P (tức là bộ chứng từ xuất khẩu sẽ được ngân hàng người bán giao tới ngân hàng người mua, sau đó người mua tới ngân hàng người mua thanh toán tiền).

Sau khi ngân hàng người mua nhận đủ tiền sẽ đồng thời chuyển tiền hàng về ngân hàng người bán và giao phát bộ chứng từ xuất khẩu cho người mua để người mua tiến hành thủ tục nhập khẩu và kéo container ra khỏi cảng nhập.

Các ngân hàng Việt Nam dùng dịch vụ DHL chuyển phát bộ chứng từ gốc tới ngân hàng Ajman Bank và nhân viên ngân hàng Ajman Bank đã xác nhận ký nhận thành công 5 bộ chứng từ.

Tuy nhiên sau đó không rõ vì lý do gì các bộ chứng từ gốc không còn lưu tại ngân hàng Ajman nên các ngân hàng Việt Nam đã liên tục yêu cầu ngân hàng Ajman thanh toán.

Nhận thấy sự trì hoãn, chây ì từ phía cả ngân hàng và người mua nên các công ty xuất khẩu đã kiểm tra trên hệ thống hãng tàu thì phát hiện cả 4 containers hàng đều đã biến mất khỏi cảng...

Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài liên tục đưa ra các khuyến cáo lừa đảo

Trung tâm Xúc tiến Thương mại Việt Nam tại New York (Hoa Kỳ) từng phát đi cảnh báo về việc giao dịch thương mại của các doanh nghiệp Việt Nam với đối tác tại thị trường Hoa Kỳ. Theo cảnh báo của cơ quan này, đã có một số doanh nghiệp Việt Nam bị thiệt hại trong việc thực hiện hợp đồng thương mại với đối tác tại thị trường Hoa Kỳ, chủ yếu do bị lừa, hoặc đối tác phá sản, không có khả năng thanh toán.

Thương vụ Việt Nam tại Các Tiểu Vương quốc Ả-rập thống nhất (UAE) cũng cảnh báo đối với các hành vi lừa đảo, gian lận thương mại của một số doanh nghiệp có trụ sở tại quốc gia này. Cơ quan này đã đưa ra danh sách một số doanh nghiệp như: Green Light Foodstuff Trading LLC, Climax General Trading LLC, Loyalpur General Trading LLC, Choice Global FZC/Vital Fresh General Trading LLC, International Dragon Food Trading LLC (IDP)…

Thương vụ tại Hà Lan cũng đã đưa ra lưu ý các doanh nghiệp Việt Nam trong giao dịch với những công ty mới quen biết, lấy địa chỉ trên Internet.

Tại thị trường châu Phi, Thương vụ Việt Nam tại Nigeria, Algeria và Maroc… cũng thường xuyên gửi thông tin cảnh báo về tình trạng lừa đảo. Cụ thể: Công ty FISHERLAB SARL, địa chỉ tại số 13 AHMED EL MAJJATI RES ALPES ETG01 N ° 08 MAARIF CASABLANCA 20100, Ma rốc.

Thương vụ Việt Nam tại Italia cũng đưa ra khuyến cáo doanh nghiệp cần cảnh giác khi ký kết hợp đồng và lựa chọn phương thức thanh toán, bởi đã xuất hiện nhiều trường hợp đối tác Italia không trả tiền hàng, không giao hàng hoặc dùng địa chỉ giả mạo. Do đó, doanh nghiệp Việt Nam phải lưu ý khi ký kết hợp đồng và lựa chọn phương thức thanh toán an toàn. Đặc biệt, doanh nghiệp cần thường xuyên liên hệ với Thương vụ Việt Nam tại nước sở tại để phối hợp xác minh tính chính xác thông tin đối tác, tránh bị lừa đảo.

Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Ma-rốc kiêm nhiệm Benin từng gửi cảnh báo đến doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam nói chung và xuất khẩu hàng đồ uống nói riêng về trường hợp Công ty Hi-Profile International General Trading Co. có biểu hiện không uy tín trong giao dịch nhập khẩu, trốn tránh trách nhiệm thanh toán theo hợp đồng đã ký kết.

Để tránh rủi ro, tận dụng tốt thị trường khó khăn nhưng cũng nhiều tiềm năng này, bên cạnh nhiều biện pháp, Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Maroc, kiêm nhiệm Benin xin khuyến nghị các doanh nghiệp xuất khẩu đặc biệt lưu ý cẩn thận với các hợp đồng thương mại ba bên, bao gồm qua trung gian và/hoặc một đối tác ký hợp đồng sau đó bán cho bên thứ ba với tư cách ủy thác nhận hàng. Bởi lẽ, xử lý trục trặc có liên quan hợp đồng diện này gặp nhiều khó khăn, có thể bế tắc do công tác can thiệp nhằm xử lý vướng các quy định luật pháp sở tại. Hơn nữa, việc thực thi công vụ tại sở tại thường không theo thông lệ hay các chuẩn mực thương mại quốc tế. Sự thông đồng, tiêu cực, đe dọa chức trách hỗ trợ doanh nghiệp…là khá phổ biến.

Trong hợp đồng ba bên, dù khách hàng chuyển cọc cao vẫn không triệt tiêu được rủi ro. Khi đối tác ký hợp đồng trở mặt sẽ rất khó kiểm soát đầu nhận hàng do vướng nhiều quy định, tập quán. Bởi vậy, việc nắm rõ thông tin bên nhận hàng là yếu tố sống còn trong các thương vụ dạng này.

Bên cạnh đó, để xử lý được vụ việc, sự gắn kết duy trì trao đổi thông tin diễn biến giữa doanh nghiệp xuất khẩu và các Thương vụ khi gặp trục trặc đặc biệt quan trọng để kịp thời ứng phó và can thiệp với các cơ quan chức năng quản lý nhà nước, cũng như các đơn vị cung ứng dịch vụ sở tại...

Bộ Công thương khuyến cáo các doanh nghiệp về các giao dịch chứng từ hóa đơn thanh toán... tại các thị trường có rủi ro cao.

Theo Bộ Công thương, lừa đảo tại thị trường khu vực Trung Đông đã xuất hiện nhiều hơn trước, chủ yếu tập trung ở các công ty thương mại có quy mô nhỏ.

Hình thức lừa đảo phổ biến nhất là các doanh nghiệp nước ngoài khi ký hợp đồng mua bán với các công ty Việt Nam thường yêu cầu điều khoản thanh toán TT (ngân hàng thực hiện chuyển một số tiền nhất định cho người nhận bằng phương tiện chuyển tiền như điện Swift/telex trên cơ sở chỉ dẫn của người trả tiền), hoặc phát hành séc cho bên bán cầm cố. Đây là hai hình thức có nhiều rủi ro nhất.

Cụ thể, thanh toán TT trả sau, nghĩa là bên mua sẽ nhận hàng rồi mới thanh toán tiền cho bên Bán.

Phát hành séc có giá trị trong một khoảng thời gian nhất định rồi giao cho bên Bán cầm cố. Phương thức này có nhiều rủi ro như bên Mua phát hành séc mà không có tiền trong tài khoản; bên Bán không thể đến ngân hàng bên mua để nhận tiền vì không có thẻ căn cước.

Bên Bán cũng không thể kiểm tra thông tin tài khoản của bên Mua vì Ngân hàng tại một số nước Trung Đông không cung cấp thông tin khách hàng cho bên thứ 3.

Do đó, Bộ Công thương kiến nghị các doanh nghiệp Việt Nam khi giao dịch với các doanh nghiệp nước ngoài cần phải thận trọng và đàm phán kỹ điều khoản thanh toán để đảm bảo an toàn nhất.

Các phương thức thanh toán như mở LC, hoặc đại diện doanh nghiệp sang tận nơi giao chứng từ và nhận tiền.

Phương thức thanh toán D/P cũng có mức độ an toàn hơn so với thanh toán TT và séc.

Các ngân hàng bên bán khi chuyển giao chứng từ cho ngân hàng bên mua phải đảm bảo an toàn, tránh trường hợp xảy ra như các vụ việc nêu trên do khâu giao chứng từ và nhận chứng từ (Nhân viên an ninh ngân hàng) không có ký nhận. Điều này dẫn đến sự việc nhân viên an ninh ngân hàng giao chứng từ cho bên mua để đi nhận hàng mà bên mua không thanh toán tiền cho ngân hàng bên Mua để trả cho ngân hàng bên Bán.

Một số lưu ý với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong nước

• Cần kiểm tra kỹ thông tin đối tác, trong giao dịch lần đầu nên làm thử với trị giá hợp đồng vừa phải. Chú trọng thực hiện việc xác minh, thẩm định đối tác, nhất là các đối tác mới giao dịch lần đầu, đề nghị cung cấp các giấy tờ liên quan như: giấy phép kinh doanh, ID của người chủ doanh nghiệp … Đặc biệt, lưu ý và kiểm tra kỹ độ tin cậy khi có đơn hỏi hàng hóa trả giá quá cao, hoặc quá thấp so với mặt bằng.
• Thường xuyên giữ mối liên hệ với cơ quan đại diện của Việt Nam như Thương vụ tại nước sở tại nhằm xác minh độ tin cậy của đối tác, nhất là các doanh nghiệp không có tiếp xúc trực tiếp hoặc tìm kiếm qua internet.
• Nên đề nghị đối tác sử dụng L/C không hủy ngang mở tại các ngân hàng uy tín quốc tế, đồng thời hạn chế cho khách hàng trả chậm. Khi đối tác mở L/C, cần đề nghị ngân hàng Việt Nam kiểm tra tính xác thực của L/C trước khi giao chứng từ. Qua đó, có thể đảm bảo tính an toàn và hạn chế tối đa rủi ro trong giao dịch, thanh toán.
• Đối với khâu thanh toán, doanh nghiệp lưu ý tìm hiểu nguyên tắc, thông lệ quốc tế để nắm rõ vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan, qua đó xem xét lựa chọn các phương thức và điều kiện thanh toán hợp lý, đảm bảo lợi ích cho doanh nghiệp. Đối với thanh toán D/P, doanh nghiệp Việt Nam cần đưa ra các mức % đặt cọc để bảo đảm an toàn cho các đơn hàng (tốt nhất là 50% trở lên). Không nên sử dụng hình thức thanh toán D/A (Nhờ thu chấp nhận chứng từ) hay chuyển tiền bằng Western Union cho việc thanh toán.
• Trước khi thực hiện giao dịch nên dùng email chính thức thay vì sử dụng các dịch vụ miễn phí từ gmail, yahoo... để tránh bị giả mạo; đồng thời, cần chủ động yêu cầu đối tác sử dụng email chính thức trong trường hợp đối tác cung cấp email từ các dịch vụ miễn phí kể trên. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần liên hệ trực tiếp với đối tác thông qua các đường khác như điện thoại hay fax chính thức, nhất là khi đối tác yêu cầu thanh toán vào tài khoản khác với tài khoản đã ghi trong hợp đồng ký kết.
• Cảnh giác trong giao dịch với những doanh nghiệp mới quen biết hoặc chưa có giao dịch làm ăn với nhau. Trước khi tiến hành các cam kết làm ăn hoặc chuyển tiền trả trước cho các doanh nghiệp dạng này, cần tiến hành một số bước để xác thực sơ bộ về công ty/đối tác nước ngoài.
• Cần tìm hiểu thị trường, kiểm tra đánh giá, xếp hạng rủi ro tín dụng, kinh doanh của các đối tác nước ngoài. Việc thực hiện thẩm tra có thể thực hiện qua các nguồn tin công khai, mua dịch vụ từ các công ty chuyên cung cấp dịch vụ thẩm tra tín dụng, qua kênh của Hiệp hội tại các nước nhập khẩu, cơ quan đại diện ngoại giao, Thương vụ và Chi nhánh Thương vụ tại nước nhập khẩu…
• Doanh nghiệp cũng cân nhắc việc sử dụng các dịch vụ của ngân hàng nhằm tăng khả năng thu hồi công nợ thông qua ngân hàng cung cấp dịch vụ, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp tìm hiểu đánh giá các thông tin về đối tác nhập khẩu, đơn vị phát hành thư tín dụng.
• Chú trọng nâng cao chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, kiến thức pháp luật về thương mại quốc tế của đội ngũ nhân lực làm công tác ngoại thương, phát triển thị trường của doanh nghiệp mình.