Những khó khăn, vướng mắc hiện nay trong việc giải quyết án dân sự
Sau khi Bộ luật tố tụng dân sự 2004 và Bộ luật dân sự 2005 được ban hành, TAND tỉnh Thái Nguyên đã chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức các hội nghị tập huấn, các hội nghị chuyên đề để thống nhất thực hiện theo hướng dẫn của TANDT và phân công lãnh đạo trực tiếp chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện… Do vậy kết quả giải quyết các vụ việc về dân sự của TAND hai cấp tỉnh Thái Nguyên đạt quả khá tốt theo chỉ tiêu xét xử của TANDTC đề ra.
Sau khi Bộ luật tố tụng dân sự 2004 và Bộ luật dân sự 2005 được ban hành, TAND tỉnh Thái Nguyên đã chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức các hội nghị tập huấn, các hội nghị chuyên đề để thống nhất thực hiện theo hướng dẫn của TANDT và phân công lãnh đạo trực tiếp chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện… Do vậy kết quả giải quyết các vụ việc về dân sự của TAND hai cấp tỉnh Thái Nguyên đạt quả khá tốt theo chỉ tiêu xét xử của TANDTC đề ra.
Từ 01/01/2008 đến hết quý I/2010, Tòa án hai cấp tỉnh Thái Nguyên đã giải quyết 3995 vụ việc dân sự/4472 vụ đã thụ lý. Trong đó có 1304/1510 vụ án dân sự sơ thẩm, đạt tỷ lệ 86,3%. (Tòa án tỉnh giải quyết 7/7 vụ bằng 100%, Tòa án cấp huyện giải quyết 1297/1503,bằng 86,3 %.); 2671/2942 vụ án hôn nhân và gia đình, bằng 90,7%. (Tòa án tỉnh giải quyết 41/54 vụ đã thụ lý, bằng 75,92%; TA cấp huyện giải quyết 2630/ 2888 vụ đã thụ lý, bằng 91,06%); 14/14 vụ án kinh doanh thương mại, bằng 100%; 6/6 vụ án lao động, bằng 100%.
TAND tỉnh đã xét xử theo thủ tục phúc thẩm và giám đốc thẩm: 213/214 án dân sự, đạt tỷ lệ 91,4% số án thụ lý. (Trong đó, y án sơ thẩm 98 vụ, bằng 46%, sửa án 86 vụ, bằng 40,3%, hủy án 29 vụ, bằng 13,6%); 104/ 127 án hôn nhân và gia đình, bằng 81,8% số vụ đã thụ lý. (Trong đó y án sơ thẩm 47 vụ, bằng 45,2 %; sửa án 44 vụ, bằng 42,30%; hủy án 05 vụ, bằng 4,8%); 19/19 vụ án kinh doanh thương mại, lao động, bằng 100%; gồm 17 vụ sơ thẩm và 02 vụ phúc thẩm. Chủ yếu là Tòa án tạo điều kiện để các bên tự thương lượng, thỏa thuận rồi Tòa án quyết định công nhận sự thỏa thuận để chấm dứt vụ án.
Cùng với những kết quả đạt đã được, thực tiễn giải quyết án dân sự còn có những khó khăn, vướng mắc do một số điều luật chưa phù hợp hoặc chưa được hướng dẫn cụ thể làm ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả giải quyết của Tòa án hai cấp tỉnh Thái Nguyên nói riêng ngành Tòa án trong cả nước nói chung. Ví dụ như: Do Bộ luật tố tụng dân sự quy định đương sự có quyền cung cấp chứng cứ ở bất cứ giai đoạn nào nên nhiều vụ án tại cấp sơ thẩm đương sự không cung cấp chứng cứ, khi xét xử phúc thẩm đương sự mới xuất trình chứng cứ làm cho án sơ thẩm bị hủy khá nhiều; Có những việc thủ tục tố tụng quy định chỉ có 3 ngày làm việc hoặc 5 ngày làm việc, khó khăn cho Tòa án và đương sự ở những nơi địa bàn rộng, địa hình phức tạp, phương tiện giao thông khó khăn; Nhiều trường hợp, đương sự không cung cấp chứng cứ kịp thời, không thiện chí hợp tác với Tòa án trong việc điều tra, xác minh, thậm chí có hành vi cản trở nhưng chưa có văn bản hướng dẫn giải quyết của các cơ quan tố tụng cấp trung ương; Bộ Luật tố tụng dân sự và Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC quy định đương sự phải chịu chi phí định giá tài sản trong việc giải quyết vụ án dân sự nhưng lại chưa quy định mức cụ thể để Tòa án có căn cứ thực hiện và giải thích cho đương sự; Trong những vụ án liên quan đến đất đai, khi cần phải định giá giá trị quyền sử dụng đất, Hội đồng định giá hầu như không định giá thực tế mà thường đưa ra giá quy định của địa phương, đương sự không chấp nhận nên kết quả giải quyết của Tòa án bị chống án, khiếu nại nhiều; Bộ Luật tố tụng dân sự quy định đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ cho Tòa án. Trong trường hợp đương sự không thể thu thập được chứng cứ thì có thể đề nghị Tòa án thu thập chứng cứ. Nhưng luật không quy định và văn bản hướng dẫn thực hiện luật cũng không chỉ rõ Tòa án hay đương sự phải thanh toán chi phí; Bộ Luật tố tụng dân sự quy đinh trách nhiệm của cơ quan, tổ chức và cá nhân đang quản lý, lưu giữ chứng cứ có trách nhiệm cung cấp cho Tòa án nhưng sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chưa kịp thời nên Tòa án rất khó khăn trong việc thu thập chứng cứ …
Ngoài những khó khăn, vướng mắc ở những quy phạm pháp luật như đã nêu thì những tồn tại, sai sót trong việc quản lý, sử dụng đất đai (cấp trùng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên cùng một thửa đất, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất không ghi rõ ràng, cụ thể ranh giới, chỉ giới…); việc cung cấp chứng cứ, tài liệu do cá nhân, cơ quan, tổ chức đang quản lý không kịp thời theo yêu cầu của Tòa án; việc mời người làm đại diện, làm chứng khó khăn ( kể cả UBND và công an cấp xã) vì ngại va chạm; định giá tài sản chậm trễ; định giá đất không theo giá thực tế chuyển nhượng ở địa phương tại thời điểm xét xử sơ thẩm… đang là những trở ngại đáng kể trong việc giải quyết những việc dân sự cần được các cấp, các ngành quan tâm khắc phục.
--------------------
Phạm Hồng Thanh