David Devore Jr, ở Florida, Mỹ, cũng giống như bao thanh niên 18 tuổi khác. Trên Instagram, cậu khoe ảnh tốt nghiệp và thư đậu đại học. Trên Twitter, cậu tweet về đội bóng yêu thích và chia sẻ video của các ngôi sao TikTok. Nhưng có một điều khiến cậu khác biệt với những thanh niên khác cùng tuổi: Trên YouTube, có một video về cậu khi 7 tuổi đã thu được gần 140 triệu lượt xem.
Vào năm 2009, bố của David đã đăng tải lên YouTube video con trai đi nhổ răng. "Tôi chỉ muốn chia sẻ nó với bạn bè và gia đình vì video khiến chúng tôi không nhịn được cười. Tôi nghĩ sẽ chẳng mấy ai xem nó", người cha nói.
Cậu bé David Devore Jr nổi tiếng từ video sau khi đến gặp bác sĩ nha khoa. Ảnh: ABC.
Tuy nhiên, trong vòng vài ngày video đã có hơn 4 triệu lượt xem và con số tiếp tục tăng lên. David Jr nổi tiếng đến mức cậu bé đã được đi khắp thế giới xuất hiện trên các talkshow và trên thảm đỏ. Tuy nhiên sự nổi tiếng cũng có mặt trái. "Mọi người buộc tội tôi lạm dụng trẻ em. Một phóng viên nói rằng tôi phải bị cảnh sát gọi và phải ngồi tù", người cha kể.
Câu chuyện gia đình Devore là một minh chứng cho thấy, một khi ảnh của đứa trẻ được đăng lên mạng, sẽ không dễ dàng kiểm soát nó đi đâu. David thuộc thế hệ những sao nhí đầu tiên thừa hưởng thời đại công nghệ số. Cậu nói video là một "điều tích cực" trong cuộc sống và hài lòng vì khoản tiền sáu con số mà gia đình kiếm được.
Trái ngược với David, ngày càng có nhiều người ở thế hệ Z (những người sinh trong khoảng từ năm 1996 đến 2010) bất an về những "di sản" mà cha mẹ cho họ thừa hưởng trên mạng. Năm ngoái, khi nữ diễn viên Gwyneth Paltrow, người Mỹ đăng lên Instagram bức ảnh tự sướng cùng con gái 14 tuổi, ngay lập tức cô bé phản ứng: "Mẹ, chúng ta đã thảo luận về điều này. Mẹ không được đăng bất cứ thứ gì mà không có sự đồng ý của con".
Đầu năm nay, con của một bà mẹ "có ảnh hưởng trên Instagram" đã đăng bài ẩn danh trên Reddit bày tỏ bức xúc về việc mẹ đăng ảnh mình. "Thật tệ vì có quá nhiều thứ riêng tư của chúng con trên mạng. Đó là những gì sẽ xuất hiện khi con tìm việc, khi con hẹn hò, khi bất kỳ ai tra cứu tên con trên mạng. Con chưa bao giờ đồng ý việc được chụp ảnh. Hãy ngừng trục lợi từ hình ảnh của con", người này viết.
Con gái nữ diễn viên Gwyneth Paltrow (phải) đã phản ứng ngay khi mẹ đăng bức ảnh này lên mạng.
Kết quả một nghiên cứu về an toàn Internet của Microsoft với 12.500 thanh thiếu niên thuộc 25 quốc gia vào năm 2019, cho thấy, khoảng 42% cho biết họ cảm thấy khó chịu về những gì cha mẹ chia sẻ trên mạng, 11% tin rằng đây là một "vấn đề lớn" trong cuộc sống của họ.
Theo Stacey Steinberg, giáo sư ngành Luật tại Đại học Florida chia sẻ: "Một khi bức ảnh được đưa lên mạng, nó có thể tồn tại mãi mãi, thậm chí bị đem ra làm ảnh chế. Đứa trẻ sẽ cảm thấy thế nào khi biết mình bị đem ra làm trò đùa nơi công cộng? 30 năm nữa, công nghệ nhận dạng khuôn mặt có thể ghép hình ảnh trẻ mới biết đi khỏa thân đó với một CEO chẳng hạn".
Luật sư chuyên về mạng xã hội tại Anh, Yair Cohen, cho biết thanh thiếu niên có thể bất bình với cha mẹ của họ, đặc biệt ở tuổi này vấn đề hình ảnh bản thân rất quan trọng với chúng.
Hệ lụy không ngờ
Chị Laney Griner người Mỹ đã rút ra "bài học đau đớn", khi đăng tải ảnh con trai Sam Griner, 11 tháng tuổi lên Flickr vào năm 2007. Biểu cảm trên khuôn mặt bé đã thu hút sự chú ý trên Internet và sau đó bức ảnh đã trở thành ảnh chế được chia sẻ rộng rãi với thông điệp "Đứa trẻ thành công". Đến nay 13 năm sau, hình ảnh đó vẫn được chia sẻ rộng rãi.
Tháng Giêng năm nay, các luật sư của gia đình Griner đã có động thái quyết liệt yêu cầu Hạ nghị sĩ Steve King ngừng sử dụng hình ảnh con trai trong chiến dịch gây quỹ của ông.
Tấm ảnh "success kid" của cậu bé Sam Griner ở Mỹ nổi tiếng suốt 13 năm qua khi người mẹ chỉ vô tình đăng lên Flickr . Gần đây hạ nghị sĩ Steve King sử dụng ảnh trong chiến dịch gây quỹ, đã bị gia đình phản ứng dữ dội. Ảnh: Hollywoodreporter.
Tất nhiên, sự nổi tiếng như David Devore Jr hay Sam Griner không phổ biến. Nhưng điều này cho thấy rất khó kiểm soát hình ảnh một khi đăng lên trực tuyến. Hồi tháng 8 vừa qua, chị Amanda Morgan, 29 tuổi, ở Merseyside, Liverpool đã chia sẻ bức ảnh lúc 6 tháng tuổi của con gái Callia lên Instagram của mình. Sau đó, cô được bạn bè thông báo những bức ảnh đó đang xuất hiện trên một website ấu dâm với những lời lẽ khiếm nhã. Vào trang đó, Amanda phát hiện rất nhiều ảnh các bé khác được đăng tải, chỉnh sửa, cắt ghép.
Ngân hàng Barclays của Anh đã từng cảnh báo, các bậc cha mẹ đang đặt con vào nguy cơ bị lừa đảo khi chia sẻ ảnh và thông tin của chúng trên mạng. Theo dự báo đến năm 2030, thế giới tài chính ngân hàng có thể xảy ra các vụ gian lận trị giá khoảng 670 triệu bảng Anh xuất phát từ những chia sẻ trên mạng. "Từ trang cá nhân của cha mẹ, các bên thứ ba có thể tìm ra tên, ngày sinh, nơi sinh sống của một đứa trẻ", giáo sư Steinberg nói.
Một nghiên cứu gần đây của Anh cho thấy, trung bình mỗi bậc cha mẹ sẽ đăng lên mạng 1.500 bức ảnh của con họ trước năm tuổi. Gần một phần ba số phụ huynh được khảo sát cho biết họ chưa bao giờ nghĩ đến việc xin phép con cái trước khi đăng bài. Ngành công nghiệp "mumfluencers" - các bà mẹ có ảnh hưởng trên mạng xã hội - trị giá 11 tỷ USD. Chỉ riêng ở Mỹ, 3,9 triệu bà mẹ là blogger. Gần đây, các nhà điều tra Australia cũng đã tìm thấy hơn 45 triệu bức ảnh trẻ em trên các trang ấu dâm.
Hiện tại các quốc gia đã có động thái khác nhau trong việc bảo vệ quyền riêng tư của trẻ. Năm 2015, cảnh sát Đức đã thực hiện một chiến dịch truyền thông cảnh báo các bậc cha mẹ không nên đăng hình ảnh của con mình lên Facebook công khai vì có thể bị kẻ xấu lợi dụng vào các hành vi bất chính.
Năm 2016, các luật sư Pháp nói rằng một đứa trẻ lớn lên hoàn toàn có thể kiện cha mẹ vì hành vi mạo hiểm an toàn của chúng. Theo quy định về quyền riêng tư, cha mẹ có thể phải ngồi tù một năm hoặc phạt tiền 45.000 USD nếu tự ý đăng ảnh con. Những bức ảnh được chụp ngày hôm nay có khả năng là cơ sở cho các vụ kiện trong tương lai. Và nếu điều này xảy ra, phụ huynh sẽ cần phải chứng minh họ đăng những bức ảnh đó vì lợi ích tốt nhất của đứa trẻ.
"Đã có các động thái cho thấy ở châu Âu sớm muộn gì cũng sẽ có những thay đổi về luật pháp với nhân quyền của trẻ. Người Pháp đã mở cửa cho một điều gì đó xảy ra ở đây trong vài năm tới", luật sư Cohen nói.
Một số bậc cha mẹ cũng đang "tỉnh ngộ". Blogger người Ireland Karen Edwards (có hơn 103.000 người theo dõi trên Instagram) chia sẻ, nhờ việc điều hành blog du lịch thành công, gia đình cô được đi du lịch khắp nơi trên thế giới miễn phí, ở trong các khách sạn sang trọng. "Lúc bắt đầu tôi nghĩ 'Chà, điều này thật tuyệt vời. Chúng tôi đang mang đến cho các con những cơ hội trải nghiệm tuyệt vời". Nhưng đồng thời, con của cô đang được sử dụng như một quảng cáo và người mẹ luôn áy náy, lo sợ khi trưởng thành không biết liệu con có thoải mái với việc để mặt mình xuất hiện trên internet.
Abigail Caidoy, một blogger ở Dubai gần đây đã lo ngại về việc các bức ảnh của các con cô có thể bị chiếm đoạt. "Tôi và chồng đã nói chuyện với nhau, đi đến quyết định xóa những bức ảnh về các con mà tôi không còn cảm thấy thoải mái khi chia sẻ".
Nhiều người có thể nghĩ việc ghi hình và đăng tải lên mạng như một cách giúp lưu lại tuổi thơ cho con. Song Steinberg khuyến cáo hãy dừng lại suy nghĩ: "Những câu chuyện này kể cho ai nghe?". "Nếu chúng ta tiếp tục lưu lại tuổi thơ thông qua các bài đăng trên mạng xã hội, trẻ em sẽ không nhớ cảm giác thực sự là một đứa trẻ - cảm giác khi đứng trên sân khấu thực nhảy hoặc cảm giác khi nhìn thấy chuột Mickey lần đầu tiên. Chúng sẽ chỉ thấy nhớ về tuổi thơ của mình qua đôi mắt của người lớn, qua những bức ảnh mà cha mẹ đã đăng lên mạng".
