Những dấu tích hào hùng “phía sau” chiếc cổng làng nghìn tuổi

Cổng làng Trung Nha trước khi bị phá một phần (ảnh lớn).
Cổng làng Trung Nha trước khi bị phá một phần (ảnh lớn).
(PLO) - Cổng làng Trung Nha thuộc phường Nghĩa Đô (Cầu Giấy, Hà Nội) có tuổi thọ khoảng hơn 1.000 năm nằm án ngữ giữa con đường nối với cầu Nhật Tân, con đường huyết mạch của Hà Nội. Để giữ chiếc cổng này lại, những người dân gốc nơi đây đang ngày đêm đấu tranh để giữ lại được phần hồn của chiếc cổng làng, kể cả việc phải… bẻ bớt cánh cổng. 

Giữ cổng làng bằng mọi cách…
Khi biết chúng tôi đang tìm hiểu về lịch sử thăng trầm của những chiếc cổng làng ở giữa thủ đô Hà Nội, cụ Nguyễn Thị Tư, tổ 14, phường Nghĩa Đô, năm nay đã 93 tuổi, khẳng định chắc nịch: “Nếu thời điểm này mà tôi không ngã đau, chân phải tập tễnh thì tôi lại đi tuyên truyền. Phải tuyên truyền, kể chuyện để giữ lại những di tích lịch sử của làng, mà chiếc cổng làng phải được gìn giữ đầu tiên”. 
Cổng làng Trung Nha là một cổng làng hiếm hoi ở Hà Nội còn giữ nguyên vẹn dấu ấn của cổng làng xưa. Một cái cổng bề thế tựa như tam quan của chùa, có nóc mái và một cây đa cổ thụ mọc ngay cạnh cổng, tán lá bao phủ cả một vùng.
Nhìn cổng làng Trung Nha gợi lên hình ảnh một làng quê êm đềm, gần gũi đến lạ kỳ, hơn là một con đường nườm nượp xe cộ qua lại, ngay bên cạnh là khu dân cư chen chúc nhau và là cầu nối đến cây cầu Nhật Tân, cây cầu huyết mạch giao thông nối Hà Nội với thế giới. 
Cụ Tư kể, từ tháng 6/2015, người ta đã định đập cổng nhưng người làng phản đối nên buộc phải dừng lại. Bà Lại Thị Mùi (ở đường Võ Chí Công) cũng cho biết, cách đây vài tháng, bà bắt gặp một khóa lễ mà những người làm trong dự án tuyến đường vành đai 2 Hà Nội (đoạn Nhật Tân – Sơn La) cố tình bày ra để mong có thể đập bỏ cổng làng để dự án của họ được khai thông.
Bà không ngần ngại gọi người được thuê làm lễ ra nói chuyện… và hiện nay, cổng làng vẫn được giữ nguyên trạng (sau khi đã bị bẻ bớt 2 cánh cổng 2 bên). Cụ Tư, bà Mùi đều cho rằng, nếu không đấu tranh có lẽ chiếc cổng làng đã có hơn 1000 năm tuổi đã bị người ta xóa sổ rồi. 
Thậm chí chị Phan Thị Huyền còn lo lắng sẽ mất chiếc cổng nên đã thuê thợ về chụp các góc cổng làng để có thể lưu giữ hình ảnh chiếc cổng làng cho con cháu đời sau. Cổng làng, cây đa là cụm di tích đã được chứng nhận, tại sao dự án lại không tránh ra? Các cụ xót xa vì sợ sẽ bị mất nốt cụm di tích còn lại của làng. 
Cổng làng Trung Nha sau khi bị phá.
Cổng làng Trung Nha sau khi bị phá.
Chị Huyền cũng cho biết, mẹ nhà văn Tô Hoài là người làng Trung Nha. Trước khi mất, nhà văn có trăng trối lại rằng, đến khi ông mất đi phải cho ông đi qua cổng làng, cây đa và khu bãi đất là nơi thai nghén “Dế mèn phiêu lưu ký”.
Chị Huyền khẳng định, bãi đất rộng cách cổng làng vài trăm mét chính là nơi ngày xưa những thiếu niên, con trẻ của làng đều đổ dế mèn ở bãi đất rộng ấy và tác phẩm “Dế mèn phiêu lưu ký” lấy bối cảnh chính ở cổng làng Trung Nha. 
Bà Mùi tâm sự, làng Trung Nha có 3 di tích, đền, đình và cổng làng. Đền thì càng ngày càng bị lấn chiếm, đình thì bị phá mà không họp hành cho dân biết, những di tích lịch sử đã bị xâm hại nghiêm trọng. Đến bây giờ, chiếc cổng làng, cây đa cũng đang đứng trước nguy cơ biến mất…
“Nhìn các di tích tan tác mà tôi chảy cả nước mắt, như thể sắp mất đi một thứ gì linh thiêng lắm”…
Những dấu tích lịch sử đầy tự hào…
Cụ Tư xúc động cho biết, khi cụ 15-16 tuổi, ông nội của cụ là ông từ của đình Ông Cụ (ngay cạnh cổng làng) nên cụ được nghe rất nhiều câu chuyện về chiếc cổng làng, về những dấu tích lịch sử mà cổng làng đã trải qua và chứng kiến.
Theo cụ Tư, đã có những tài liệu cho rằng, cổng làng này chính là nơi tu luyện của Thiền sư Từ Đạo Hạnh. Đây cũng chính là nơi đầu tiên của thành Thăng Long xưa đã đón Lý Công Uẩn dời đô từ Thăng Long về Hà Nội. 
Ông Nguyễn Đức Dư, 84 tuổi cho biết, Lý Thái Tổ đi lên thành Thăng Long bằng đường sông, từ sông Hoàng Long di chuyển lên sông Hồng rồi qua sông Thiên Phù (là đường Lạc Long Quân ngày nay) mới vào kinh thành. Do đó, chính dân chúng Trung Nha ngày xưa là những người Thăng Long đầu tiên tổ chức đón Lý Công Uẩn.
Chị Huyền còn ấm ức mà cho rằng, nếu đặt tượng Lý Thái Tổ thì cổng làng Trung Nha phải là nơi được đặt tượng đầu tiên. Điều này có thể khẳng định, chiếc cổng làng Trung Nha này đã có trên 1.000 năm tuổi. 
Cụ Tứ và bà Mùi ngậm ngùi trước nguy cơ cổng làng bị phá.
Cụ Tứ và bà Mùi ngậm ngùi trước nguy cơ cổng làng bị phá. 
Cổng làng cũng là nơi chứng kiến tướng quân Trần Công Tích thi tuyển người tài bằng hội thổi cơm thi. Bà Mùi kể lại: Khi giặc Tống sang, nhà Trần cử tướng quân nghênh chiến, ngang qua khu đất rộng ở làng Trung Nha liền dừng lại để tổ chức thổi cơm thi, tuyển người tài.
Trong tiếng trống đánh trận thình thình, những người tham gia vừa rước mía vừa thổi cơm, ai hoàn thành sớm nhất thì được tuyển. 
Hội thi năm ấy, hai chị em bà Lê Hồng Lương, Lê Quế Lương thắng, được chọn làm vợ Trần Công Tích, cùng theo ông ra trận đánh thắng giặc Tống. Trên đường quay trở về, đến đúng cây đa và cổng làng Trung Nha thì Trần Công Tích hóa về trời, từ đó địa điểm này được chọn để thờ phụng Trần Công Tích, được phong là Thành hoàng làng. 
Ngay trước cổng làng có một tấm bia, được gọi là bia Hạ Mã. Chuyện kể lại rằng, trước đây ông Lý Tố đỗ quan, về qua cổng làng nhưng vẫn ngồi trên lưng ngựa vì cho rằng mình là quan, không cần xuống ngựa. 3 ngày sau Lý Tố hộc máu tươi mà chết.
Nhà Vua thấy cổng làng thiêng quá nên làm bia hạ mã đặt trước cổng làng để bất cứ ai đi ngang qua cổng làng, cây đa đều phải xuống ngựa, người nào đội mũ thì phải ngả mũ xuống để tỏ sự tôn trọng. 
Hầu hết đều không ai biết chính xác năm ra đời của cổng làng Trung Nha. Các cụ cao niên ở tổ 14, phường Nghĩa Đô đều cho biết, các cụ tổ của họ đều bảo rằng:“Khi tôi ngửa cổ ra đã thấy cây đa cổ thụ lắm rồi, cổng làng cũng đã rêu phong. Cách đây hàng nghìn năm, khu này trên bến, dưới thuyền, đông đúc và nhộn nhịp lắm”…
Nói đến đây cụ Tư, bà Mùi đều tỏ ra xúc động khẳng định: “Còn sức khỏe là chúng tôi còn giữ cổng làng. Bằng mọi giá phải giữ lại cổng làng, dù chỉ còn chiếc cổng, không còn hai cánh. Không thể giữ lại cổng làng bằng cách phá bỏ chiếc cổng này rồi sau đó phục dựng lại y nguyên. Đấy không phải là cách chúng ta ứng xử với tiền nhân, với di tích”.
Chúng tôi trộm nghĩ, làm lại một cái cổng không hề khó, nhưng thổi vào chiếc cổng ấy hồn cốt của làng, những phong ba bão táp mà chiếc cổng làng đã chứng kiến cũng như những dấu ấn lịch sử hào hùng đã ghi đậm nơi cổng làng thì chắc hẳn có bỏ ra cả bạc tỷ chúng ta cũng không thể phục dựng lại được.

Bình luận

Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng. Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Đọc thêm

Những khúc ca mùa xuân đi cùng năm tháng

Nhạc sĩ Văn Cao - tác giả ca khúc “Mùa xuân đầu tiên”. (Ảnh: TL)
(PLVN) - Những ngày giáp Tết thật rộn ràng bởi những khúc ca xuân. Trong đó, không thể nào thiếu những ca khúc bất hủ đã đi cùng âm nhạc Việt nhiều thập kỉ. Đó không chỉ là bản hòa ca của niềm vui, tình yêu mà còn là giai điệu của những kí ức hào hùng đẹp đẽ, của niềm tin và hy vọng vào tương lai tươi sáng.

Giáng Son thực hiện giấc mơ âm nhạc âm nhạc của mình

 Giáng Son thực hiện một giấc mơ về âm nhạc được khám phá các phong cách âm nhạc (ảnh BTC).
(PLVN) - “Giấc mơ Sol” đó chính là giấc mơ của Giáng Son, một giấc mơ về âm nhạc, được tung hoành ngang dọc, được khám phá, được thử nghiệm, với các phong cách âm nhạc mà mình yêu thích như là Pop, dân gian đương đại, thính phòng, Jazz, Blue, thậm chí là Rock…

Gần 200 tác phẩm tham gia sáng tác âm nhạc “Sáng đạo trong đời”

Gần 200 tác phẩm tham gia sáng tác âm nhạc “Sáng đạo trong đời” (ảnh BTC).
(PLVN) - Trong suốt thời gian phát động sáng tác âm nhạc “Sáng đạo trong đời”, Ban Tổ chức đã nhận được gần 200 tác phẩm âm nhạc được sáng tác giàu cảm xúc và mang giá trị tinh thần sâu sắc. Điều này không chỉ thể hiện tài năng, tâm huyết của các tác giả mà còn là minh chứng cho sự lan tỏa mạnh mẽ của Phật pháp trong đời sống văn hóa và nghệ thuật.

'Cánh chim đầu đàn' của nền âm nhạc cách mạng Việt Nam

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận có cống hiến to lớn cho nền âm nhạc cách mạng Việt Nam. (Ảnh: Tư liệu)
(PLVN) - Được biết đến là người tiên phong trong sáng tác nhạc cách mạng, nhạc sĩ - chiến sĩ Đỗ Nhuận sở hữu kho tàng những tác phẩm âm nhạc cách mạng bất hủ, sống mãi với thời gian. Ngày nay, trong các buổi hòa nhạc hay đêm nhạc tôn vinh trang sử hào hùng và chói lọi của dân tộc Việt Nam, âm nhạc của ông vẫn vang lên như ngọn lửa bất diệt của lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc.

MV “Đà Nẵng vẫy gọi yêu” chính thức phát hành

MV “Đà Nẵng vẫy gọi yêu” chính thức phát hành
(PLVN) - MV “Đà Nẵng vẫy gọi yêu” chính thức phát hành vào tháng 12/2024. Đây là dự án âm nhạc mới nhất của nhạc sĩ Lê Minh Phương và đạo diễn Phan Ngọc Trung - được lấy cảm hứng từ ý thơ của nhà thơ Dương Quyết Thắng.

Lý do Kiều Duy đăng quang Hoa hậu Quốc gia Việt Nam 2024

Lý do Kiều Duy đăng quang Hoa hậu Quốc gia Việt Nam 2024
(PLVN) - Theo Trưởng Ban tổ chức Phạm Kim Dung, Kiều Duy được chọn vì sở hữu hình thể cân đối, hài hòa, trí tuệ xuất sắc và đáp ứng tiêu chí của cuộc thi. Cô có tố chất cần thiết để tham gia cuộc thi sắc đẹp quốc tế.

NSND Mai Hoa ra mắt đĩa than “Nốt trầm”

“Nốt trầm” không chỉ là một phong cách âm nhạc mà còn là thương hiệu giọng hát của NSND Mai Hoa (ảnh BTC).
(PLVN) - “Nốt trầm” không chỉ là một phong cách âm nhạc mà còn là thương hiệu giọng hát của NSND Mai Hoa. NSND Mai Hoa thích hát những bài buồn, nhưng là buồn ánh lên tia hy vọng, ánh lên niềm lạc quan về cuộc sống chứ không phải buồn não nề, bi ai.

"Hoa hậu Việt Nam năm 2024" góp phần nhân lên niềm tự hào dân tộc

Các Hoa hậu: Tiểu Vy, Ngọc Hân, Đỗ Thị Hà, Đỗ Mỹ Linh cùng hội ngộ (ảnh BTC).
(PLVN) - Được thiết kế chuỗi hoạt động giàu tính thực tế, đậm chất nhân văn, cuộc thi Hoa hậu Việt Nam năm 2024 sẽ góp phần nhân lên niềm tự hào dân tộc, lan tỏa lòng nhân ái và khát khao chinh phục những đỉnh cao mới trong mỗi người dân đất Việt, để từ đó làm "Rạng rỡ Việt Nam".

Nguyễn Mộc An dành Quán quân "Tiếng hát Hà Nội 2024"

Thí sinh xứ Nghệ Nguyễn Mộc An đã giành giải thưởng cao nhất của cuộc thi (ảnh BTC).
(PLVN) - Tối 25/12/2024 tại Nhà hát Hồ Gươm, Chung kết cuộc thi Tiếng hát Hà Nội 2024 do Đài Hà Nội tổ chức đã diễn ra với 15 thí sinh tranh tài. Với ca khúc "Lời ru" (sáng tác: Quang Thái) và "Mênh mang một khúc sông Hồng" (sáng tác: Phó Đức Phương), thí sinh xứ Nghệ - Nguyễn Mộc An đã giành giải thưởng cao nhất của cuộc thi.

Cần “luồng gió mới” cho phim truyền hình Việt Nam

Cần “luồng gió mới” cho phim truyền hình Việt Nam
(PLVN) - Sau giai đoạn thành công với các bộ phim về đề tài gia đình, phim truyền hình Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn khi các mô típ quen thuộc dần trở nên nhàm chán. Trong bối cảnh đó, sự xuất hiện của những tác phẩm khai thác các đề tài mới mẻ cho thấy tín hiệu đáng mừng, khẳng định sự cần thiết của một “luồng gió mới” để làm phong phú mảng phim truyền hình và đáp ứng nhu cầu khán giả hiện nay.

Triển lãm “Thiên Quang” - câu chuyện ánh sáng đất trời Thăng Long

Triển lãm truyền tải ý nghĩa về ánh sáng đất trời, tri thức, văn hóa và lịch sử lâu đời đất Thăng Long (ảnh P.V)
(PLVN) - Triển lãm “Thiên Quang” khai thác câu chuyện về ánh sáng thiêng liêng của trời và đất soi chiếu Thăng Long - nơi hội tụ văn hóa, lịch sử và tinh hoa nghề thủ công truyền thống diễn ra tại khu Thái Học, Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội). Từ ngày 22/12/2024 đến ngày 25/3/2025