Đánh đắm chiến thuyền La Mã
Bên cạnh những ghi chép chủ yếu của Archimedes về khoa học, người ta còn tìm thấy những nguồn tài liệu minh chứng việc ông còn là một công trình sư, một người đóng tàu thủy đầy sáng tạo. Nhà văn cổ đại Hy Lạp Aphine đã tả quang cảnh công trường đóng tàu thủy của Archimedes như sau: “Nhà hình học Archimedes được giao đóng một chiếc tàu to bằng 64 chiếc tàu bình thường. Tất cả mọi thứ cần thiết, các loại gỗ quý ở khắp nơi đều được tập kết đầy đủ theo đúng yêu cầu của ông. Nhiều thợ đóng tàu cũng được triệu tập đến đây.
Mọi việc được tiến hành rất nhanh chóng, có quy củ nên chỉ sau 6 tháng đã làm xong một nửa tàu. Riêng việc hạ thủy chiếc tàu này sau khi đóng xong cũng làm cho mọi người bàn cãi rất nhiều. Làm sao có thể đưa được một con tàu lớn như vậy xuống nước? Trước câu hỏi đó, Archimedes chỉ mỉm cười vì ông đã tính toán tất cả mọi việc trong kế hoạch của mình.
Do chiếc tàu có tải trọng lớn hơn hẳn những chiếc tàu thông thường, Archimedes đã dùng trục quay để kéo con tàu. Điều đặc biệt là với rất ít người giúp việc... Sau sự kiện này, Archimedes vẫn tiếp tục xây dựng sáng tạo và cho hạ thủy nhiều con tàu khác. Những nguyên lý của ông được áp dụng và lan truyền khắp nơi. Archimedes còn tham gia bảo vệ thành phố quê hương.
 |
| Chiếc gương "ma thuật" của Acsimet có khả năng đốt cháy tàu chiến La Mã (Hình minh họa) |
Tương truyền, năm 212 TCN, Chấp chính quan La Mã Marcellus dẫn quân công phá thành Synacuse. Tình thế nguy ngập, mọi người đều hết sức lo lắng bởi nguy cơ mất nước đang hiển hiện khi sức mạnh của quân đội La Mã thời điểm này là bất khả chiến bại. Archimedes sử dụng nguyên lý đòn bẩy chế tạo hàng loạt máy bắn đá.
Khi quân La Mã đến chân thành, rất nhiều hòn đá vừa to vừa nặng bay với tốc độ nhanh rơi xuống đầu đội hình quân La Mã. Những chiếc khiên mộc bé nhỏ của quân lính La Mã đã không thể chống nổi sức công phá của những quả đạn đá “khổng lồ” này nên đã chịu thất bại nặng nề. Archimedes còn phát minh ra một cánh tay khổng lồ kiểu cần trục có thể vươn tới thuyền La Mã tóm chặt, nhấc bổng lên không trung, đưa đi đưa lại rồi quẳng vào những mỏm đá trên biển nát tan tành. Thống soái hải quân La Mã vô cùng sợ hãi ra lệnh các chiến thuyền của mình không được đến gần quân Synacuse kẻo bị kẻ địch “tóm mất”.
Tuy nhiên, điều kỳ lạ nhất khi chiến thuyên La Mã chạy khỏi ngoài tầm với của bàn tay cần trục khổng lồ, Archimedes lại hướng dẫn hàng ngàn trẻ em, phụ nữ người già trong thành xếp thành hình quạt, tay cầm gương chiếu vào các chiến thuyền La Mã. Ánh sáng qua mặt gương “Parabol” này làm lóa mắt các hoa tiêu đang dõi phương hướng khiến thuyền không thể đi đúng theo chỉ huy.
Đồng thời, năng lượng và sức nóng từ những chiếc gương phản chiếu lên những chiến thuyền chỉ làm từ gỗ đã nhanh chóng khiến các thuyền bị bốc cháy. Chính điều này đã khiến những người có mặt không hiểu vì sao lại như vậy. Ngay cả thống soái quân La Mã cũng phải than rắng: ”Đây là một cuộc chiến tranh giữa hạm đội La Mã và Archimedes chứ không phải với đất nước Synacuse”.
Mãi là bí ẩn
Suốt nhiều năm sau đó, khi biết Archimedes vẫn còn chưa tạ thế, quân đội La Mã không dám tấn công Synacuse dù đã tốn rất nhiều công sức để “ăn cắp” các phát minh của Archimedes. Chính vì thế, trải qua suốt một thời gian dài, đất nước Synacuse sống trong cảnh bình yên, thịnh vượng. Mấy thế kỷ qua, các học giả luôn tranh cãi về truyền thuyết Archimedes dùng gương lợi dụng ánh sáng mặt trời đốt cháy chiến thuyên La Mã.
Rất nhiều học giả hoài nghi tính chân thực của truyền thuyết này. Họ đều cho rằng, người thời đó không thể có kiến thức về quang học và làm ra gương đủ chiếu sáng. Đặc biệt, có 2 giáo sư người Anh chuyên nghiên cứu truyền thuyết này đã phủ nhận tính chân thực của nó.
Theo họ, nguyên lý quang học, ánh sáng mặt trời trên bầu trời đại khái có góc quay 0,5 độ cho nên đường đi của chúng không phải song song thực sự và sẽ bị phát tán. Không thể có chuyện dùng một cái gương phẳng tập trung được các tia nắng mặt trời. Sau khi tính toán, hai vị giáo sư này còn nêu lên rằng, nếu hàng nghìn người, mỗi người cầm một cái gương mài bóng có diện tích 1m², cùng tập hợp ánh sáng vào một điểm, chỉ có thể đốt cháy một tấm gỗ có diện tích 0,5m2.
Hai giáo sư người Anh cho rằng, hiệu quả dùng gương phẳng phản xạ ánh nắng mặt trời rất có hạn, hơn nữa trình độ kỹ thuật thời đó không thể đạt được độ bóng hoàn toàn của mặt gương. Vì vậy, họ kết luận phần lớn truyền thuyết về Archimedes chế tạo vũ khí có thể chỉ là hư cấu.
Người đời sau do tôn kính Archimedes mà sáng tác ra câu chuyện tốt đẹp này để tôn thêm tầm vĩ đại của ông mà thôi. Nhưng cũng có một số học giả khác cho rằng, nên văn minh cổ đại nào đó đã đạt đến một trình độ khá phát triển, vì vậy không thể dùng suy luận hiện đại để phủ định truyền thuyết cổ đại.
Theo sự ghi chép của các tư liệu lịch sử, người La Mã tấn công thành Synacuse mãi không hạ được. Họ quyết định lùi xa và chỉ vây hãm chứ không tấn công. Với mục đích cắt đứt mọi sự liên hệ của thành Synacuse với bên ngoài. Sau một thời gian dài, do nội bộ người Synacuse có kẻ phản bội nên quân đội La Mã đã hạ được thành Synacuse. Sau khi Marcellus vào thành vô cùng khâm phục nhà bác học tài ba đã đánh bại quân đội La Mã nhiều lần này. Việc đầu tiên, ông ta cho người đi tìm Archimedes và hạ lệnh không được giết.
Nhưng khi đó, Archimedes không hề hay biết thành đã bị hạ. Ông đang chăm chú nhìn vào những hình vẽ trên cát và suy nghĩ. Ông chỉ nói với những tên lính một câu: ”Xin các ông đừng giẫm hỏng những vòng tròn của tôi! Hãy chờ tôi chứng minh xong định lý này đã”. Tuy nhiên, một người lính La Mã ngu xuẩn đã không kìm được sự tức giận khi rút kiếm đâm chết nhà bác học thiên tài 75 tuổi này.
Thống soái La Mã Marcellus biết tin vô cùng đau đớn. Ông ta nghiêm trị tên lính La Mã kia và xây mộ cho Archimedes rất nghiêm trang. Theo di chúc của Archimedes, trên bia mộ ông khắc một hình trụ và một hình cầu cắt nội tiếp với thể tích tỷ lệ 3/2. Nhà bác học này đã đem sở thích và đề tài khoa học của mình sang một thế giới khác. Do mọi người không hiểu hay nói chính xác hơn là không đủ trình độ để tìm hiểu về những nghiên cứu khoa học của Archimedes, nên rất nhiều tư liệu khoa học của ông đã bị mất sau khi thành Synacuse bị hạ.
Đến nay, phương pháp đốt cháy chiến thuyền quân đội La Mã của Archimedes như thế nào mãi mãi là một bí ẩn chưa có lời giải đáp thỏa đáng.
Phù điêu về cánh tay nối dài của Archimedes
Trên phù điêu được tìm thấy trong điện thờ nữ thần Ác vận Primener ở Prilaist gần Thủ đô Roma (Italia) có bức tranh điêu khắc một chiến thuyền La Mã cổ. Nét chạm tinh xảo, hình dáng chiếc thuyền rất thích hợp với tác chiến. Nhà khoa học thiên tài Archimedes đã phát minh ra chiếc máy đồ sộ giống như một cánh tay nối dài, mà thực chất là một cần trục có thể di chuyển được chiến thuyền La Mã.
