Nhiều bất cập tiềm ẩn nguy cơ gây oan sai ở Khánh Hòa

Tại Hội nghị Khảo sát thực tiễn 11 năm thi hành Bộ Luật hình sự (BLHS) năm 1999, do Bộ Tư pháp tổ chức tại Khánh Hòa, Công an tỉnh Khánh Hòa có Báo cáo số 803/VP11 ngày 30/10/2012 nêu: “Nhận thức giữa Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án trong việc xác định tội danh, đánh giá chứng cứ đối với một số tội như: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 139); Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 140) không thống nhất; dẫn đến hạn chế hiệu quả công tác điều tra, truy tố và xét xử, có tình trạng bỏ lọt tội phạm hoặc hình sự hóa quan hệ dân sự…”; vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” tại căn nhà số 9/1 đường Củ Chi, phường Vĩnh Hải, TP.Nha Trang là một ví dụ.

Án sơ thẩm phạt 20 năm tù

Đầu năm 2008, vợ chồng Nguyễn Minh Thông và Bùi Thị Hoài Thu (trú số 5B Sao Biển, phường Vĩnh Hải, TP.Nha Trang) vay của ông Lê Văn Chí Trung (trú 29 đường 23/10 TP.Nha Trang) 1 tỉ đồng. Do không có tiền trả, ngày 26/8/2008, vợ chồng ông Thông thỏa thuận chuyển nhượng toàn bộ căn nhà và đất cho ông Trung với giá 2 tỉ đồng.

Tại thời điểm thỏa thuận mua bán nhà, căn nhà này chưa được cấp “sổ đỏ”, nên hai bên đến Phòng Công chứng tỉnh Khánh Hòa lập văn bản cam kết: “Ngay sau khi được cấp Giấy CNQSD đất, vợ chồng ông Thông và bà Thu có trách nhiệm hoàn tất các thủ tục chuyển nhượng căn nhà và đất số 9/1 Củ Chi, Nha Trang, Khánh Hòa cho ông Lê Văn Chí Trung tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền”. Ngày 23/3/2009, được UBND TP.Nha Trang cấp “sổ đỏ” nhưng vợ chồng ông Thông không làm thủ tục chuyển nhượng nhà và đất cho ông Trung như cam kết.

Do kẹt tiền, nên ngày 9/4/2009 vợ chồng ông Thông và bà Thu thế chấp “sổ đỏ” này vay 700 triệu đồng của Cty CP Dịch vụ Kinh doanh nhà Nha Trang (Cty Nhà), do ông Nguyễn Thanh Bình làm giám đốc, thời gian vay là 4 tháng với lãi suất 5%/tháng. Cty này đồng ý cho vay nhưng với điều kiện hai bên phải ký hợp đồng chuyển nhượng căn nhà và đất số 9/1 đường Củ Chi cho Cty Nhà; nếu sau 4 tháng mà không trả tiền gốc và lãi, Cty Nhà có quyền làm thủ tục chuyển quyền sở hữu căn nhà và đất nói trên.

Hết thời hạn, vợ chồng ông Thông không trả được nợ, nên ngày 12/11/2009, Cty Nhà làm thủ tục chuyển quyền sử dụng nhà đất nêu trên tại Phòng TN&MT TP.Nha Trang; ông Trung phát hiện nên làm đơn tố cáo vợ chồng ông Thông và bà Thu lừa đảo đến Công an TP.Nha Trang. Tuy nhiên, Cty Nhà Nha Trang lại có văn bản gửi đến Công an TP.Nha Trang yêu cầu không khởi tố hình sự đối với vợ chồng ông Thông với lý do: Việc chuyển nhượng nhà đất này là hợp pháp, hai vợ chồng Thông không có thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của Cty Nhà.

Ngày 29/3/2011, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Khánh Hòa đã khởi tố vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”; ngày 25/4/2011, quyết định khởi tố bị can đối với vợ chồng ông Thông và bà Thu về hành vi lừa đảo chiếm đoạt 700 triệu của Cty Nhà, đồng thời ra lệnh bắt tạm ông Thông, còn bà Thu được tại ngoại.

Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 22/2011/HSST ngày 13/9/2011, TAND tỉnh Khánh Hòa tuyên bị cáo Thông 12 năm tù, bị cáo Thu 8 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo khoản 4 Điều 139 BLHS, buộc cả hai bị cáo phải trả cho Cty Nhà 1,076 tỉ đồng (gồm 700 triệu tiền gốc và 376 triệu đồng tiền lãi). Không đồng ý, các bị cáo kháng cáo kêu oan.

Hai vợ chồng Thông và Thu bị án sơ thẩm phạt 20 năm tù giam

Phúc thẩm hủy án sơ thẩm

Chấp nhận đơn kháng cáo của các bị cáo, cấp phúc thẩm nhận định rằng: quan hệ giữa ông Lê Văn Chí Trung với vợ chồng ông Thông và bà Thu chỉ là vi phạm cam kết việc chuyển nhượng nhà đất sau khi có sổ đỏ, tranh chấp này do Tòa án giải quyết theo tố tụng dân sự; còn quan hệ giữa vợ chồng ông Thông và bà Thu với Cty Nhà cho thấy: Hợp đồng chuyển nhượng giữa hai bên ghi giá căn nhà là 700 triệu đồng nhưng không quy định thời gian giao nhà, thực tế trị giá căn nhà đất này là 2 tỉ đồng; cơ quan điều tra chưa trưng cầu giám định giá trị nhà và đất; không tiến hành đối chất giữa vợ chồng ông Thông và bà Thu với Cty Nhà để xác định các bị cáo tự nguyện bán nhà hay chỉ thế chấp sổ đỏ để vay 700 triệu...

Một vấn đề nữa là khi biết Cty Nhà làm hồ sơ sang tên trước bạ căn nhà 9/1 đường Củ Chi, vợ chồng ông Thông đã thông báo cho ông Trung biết, đồng thời vay của ông Trung thêm 700 triệu đồng để trả cho Cty Nhà, nhưng do ông Bình Giám đốc Cty này đòi tiền lãi quá cao nên hai bên không thực hiện được. Như vậy, vợ chồng ông Thông có ý thức trả nợ chứ không có ý thức chiếm đoạt 700 triệu của Cty Nhà.

Đồng thời, Cty Nhà có nhiều văn bản yêu cầu không khởi tố hình sự đối với vợ chồng ông Thông và bà Thu. Thế nhưng, án sơ thẩm lại xét xử các bị cáo về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, buộc phải trả cho Cty Nhà Nha Trang 700 triệu đồng tiền gốc và 376 triệu tiền lãi là chưa đủ căn cứ vững chắc để buộc tội các bị cáo… Vì vậy, Tòa Phúc thẩm TANDTC tại Đà Nẵng tại bản án phúc thẩm số 69/2011/HSPT ngày 16/12/2011 đã hủy án sơ thẩm đề điều tra lại.

Về vụ án này, ngày 12/01/2012, Viện Thực hành Quyền công tố và Kiểm sát xét xử phúc thẩm, VKSNDTC tại Đà Nẵng đã có Thông báo số 11 rút kinh nghiệm: “Vụ án Lừa đảo chiếm đoạt tài sản đã bị cấp phúc thẩm hủy để điều tra lại. Viện THQCT & KSXXPT tại Đà Nẵng thông báo để Viện kiểm sát địa phương nghiên cứu, rút kinh nghiệm về đường lối giải quyết các cụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tránh tình trạng hình sự hóa các quan hệ dân sự”. 

Hoài Phong