Tạp chí The Diplomat dẫn số liệu từ NPR và các nguồn khác cho biết tỉ lệ những công dân Nhật Bản từ 65 tuổi trở lên bị bắt giữ vì các tội danh khác nhau đã tăng từ 80/100.000 dân trong giai đoạn 10 năm từ 1995-2005 lên thành 162/100.000 dân trong thập kỷ kết thúc vào năm 2015. Các tội danh mà nhóm người này phạm phải chủ yếu là các tội nhẹ. Trong đó, theo số liệu thống kê của Cơ quan cảnh sát quốc gia Nhật Bản năm 2012, 59% các vụ phạm tội do người già ở Nhật gây ra là tội trộm vặt đồ trong siêu thị.
Dĩ nhiên, trong bối cảnh Nhật Bản là một trong những nước có tỉ lệ dân số cao tuổi đông nhất thế giới, tỉ lệ già hóa dân số lớn hơn nhiều so với tỉ lệ sinh đang giảm sút thì tỉ lệ người từ 65 tuổi trở lên cũng cao hơn. Do đó, tỉ lệ người phạm tội trên tổng dân số cũng sẽ có xu hướng tăng.
The Diplomat cho rằng có đằng sau xu hướng tỉ lệ tội phạm ở người già tăng kỳ lạ ở Nhật là những câu chuyện khá thú vị bởi Nhật Bản vốn không phải là nước dễ dàng thực hiện các hành vi phạm tội. Một số khả năng đã được đưa ra để lý giải cho hiện tượng đang xảy ra này.
NPR dẫn lời một chuyên gia tên Yuki Shinko cho rằng nguyên nhân có thể là do những người già đã về hưu của Nhật Bản cảm thấy “bị cô lập và buồn chán” khi không có việc gì để làm. Do đó, họ tìm cách giải phóng năng lượng và sức sáng tạo của họ theo những cách thức đôi khi là tiêu cực xét theo khía cạnh luật pháp, ví dụ hành vi ăn cắp.
Còn tờ Bloomberg năm 2013 đưa ra một lý giải tăm tối hơn. Tờ báo này cho rằng trong bối cảnh các quy định về an sinh xã hội không được đầy đủ, nhiều người già ở Nhật có thể đơn giản chỉ là hy vọng bị bắt giữ khi đang phạm các tội nhẹ để được nhận thức ăn và có nơi trú ngụ.
Tuy nhiên, dù các vụ phạm tội mà người già ở Nhật Bản phạm phải chủ yếu là tội nhẹ nhưng số liệu thống kê của cảnh sát nước này cũng cho thấy các vụ giết người và tấn công do nhóm đối tượng này gây ra cũng đang gia tăng. Tại các trại giam ở khắp nước này đang có hàng ngàn người phải sống sau song sắt nhà tù. Số liệu của cảnh sát Nhật năm 2015 cho thấy số người từ 65 tuổi trở lệ bị bắt vì các tội hình sự đã tăng 20% trong tổng số các nghi phạm bị bắt giữ, với tổng cộng gần 48.000 người bị bắt.
Chính phủ Nhật Bản hiện đang phải chi đến hàng chục triệu USD để xây dựng các phòng giam được thiết kế đặc biệt để chứa con số đang ngày càng tăng những tù nhân là người già. Song, bà Shinko cũng cảnh báo rằng việc các cơ sở giam giữ đẹp hơn có thể đưa đến hiệu ứng ngược trong việc ngăn ngừa tội phạm.
“Nếu bị bắt giữ và thoát được, anh sẽ có đồ dùng miễn phí hoặc có tiền. Nhưng nếu bị bắt, anh thậm chí có một mái nhà để trú ngụ, được cho ăn 3 bữa mỗi ngày và được kiểm tra sức khỏe. Với một số người đây là việc có lợi” – bà nhận định.
Giới chức Nhật cũng đang từng bước tăng tuổi nghỉ hưu, vừa để giải quyết sự thiếu hụt lực lượng lao động ở nước này, vừa góp phần giải quyết các vấn đề xã hội do sự gia tăng nhóm dân số già lên. Song, đây là một vấn đề chính sách gây nhiều tranh cãi và là một thách thức mà giới chức Nhật đang phải xử lý trong bối cảnh tỉ lệ dân số già của nước này dự kiến sẽ chiếm đến 40% tổng dân số vào năm 2060.
