Bệnh nhân là ông P., 56 tuổi bị tiểu đường nhiều năm kèm viêm gan B, ung thư gan. Ông P. được điều trị bằng thuốc tiêm insulin (chất kiểm soát chuyển hóa đường vào máu) định kỳ.
Đầu tháng 10, ông bỏ điều trị, chuyển sang uống thuốc nam khoảng 4 viên một ngày. Viên thuốc có dạng hình cầu màu vàng nâu, đường kính khoảng một cm. Nhãn gói thuốc ghi do Lương y Thích Thiện Tín bào chế, không rõ thành phần, không rõ hàm lượng, không rõ nơi sản xuất và không có chứng nhận cấp phép. Quảng cáo trên bao bì cho biết thuốc có công dụng điều trị tiểu đường và suy thận.
Vài ngày đầu, chỉ số đường huyết của ông P. giảm, vì vậy ông P. tiếp tục uống thuốc. Sau đó, ông P. dần mệt mỏi, ăn uống kém. Ngày 25/10, người nhà đưa ông tới Bệnh viện đa khoa Xanh Pôn cấp cứu trong tình trạng ý thức chậm, huyết áp tụt, thở nhanh sâu, đau bụng.
BS. Lương Tuấn Kiên - Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc, Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn – cho biết, khi nhập viện, các chỉ số xét nghiệm của bệnh nhân đều xấu, có tình trạng nhiễm toan chuyển hóa (nhiễm acid trong máu) và toan lactic rất nặng, đe dọa ngừng hô hấp, ngừng tim.
Người bệnh phải thở máy và sử dụng thuốc vận mạch để nâng huyết áp, lọc máu liên tục để đào thải chất độc trong cơ thể. Tình trạng nhiễm toan và suy đa tạng cải thiện trong quá trình lọc máu.
Sau hai ngày, bệnh nhân đã được bỏ máy thở, rút ống nội khí quản, cắt thuốc vận mạch, dừng lọc máu. Hiện, người bệnh tỉnh táo, tự ăn bằng đường miệng, hết suy đa tạng.
Khi biết thông tin bệnh nhân dùng thuốc nam không rõ nguồn gốc, BS. Kiên đã gửi mẫu thuốc do gia đình cung cấp đi xét nghiệm. Kết quả cho thấy thành phần trong những viên thuốc nam dương tính với chất Phenformin, một loại thuốc dùng để điều trị đái tháo đường tại Mỹ từ những năm 1950. Sau đó, chất này bị cấm sản xuất và lưu hành từ năm 1973, do gây ra hàng loạt ca tử vong liên quan đến nhiễm acid lactic sau khi dùng thuốc. Nhiều nghiên cứu cho thấy điều trị bằng thuốc này làm xảy ra các tác dụng phụ, biến chứng gây tử vong.
Hiện, Việt Nam và các nước trên thế giới đã cấm lưu hành Phenformin. Tuy nhiên, hàng năm vẫn ghi nhận các trường hợp nhập viện điều trị do ngộ độc Phenformin khi uống thuốc nam, một số bệnh nhân đã tử vong.
Theo bác sĩ Kiên, đây là ca ngộ độc phenformin đầu tiên tại bệnh viện trong năm 2020. Tình trạng toan chuyển hóa do phenformin rất nặng, tỷ lệ gây tử vong lên tới hơn 50%. Nam bệnh nhân rất may mắn khi đến bệnh viện kịp thời và đáp ứng điều trị tốt.
Bác sĩ Kiên khuyến cáo, người bệnh đái tháo đường không nên tự ý sử dụng các loại thuốc nam không rõ nguồn gốc, xuất xứ, thành phần vì có thể thuốc đã được trộn các chất cấm, có hại cho cơ thể. Người bệnh nên tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ và kiên trì với phác đồ để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.
