“Cá mòi trong hộp”
Mario Dimaculangan phải dùng chung 1 toilet với 130 người khác ở nhà tù thành phố Quezon – một trong những nhà tù đông đúc nhất ở Philippines. “Nhiều người đã gần như phát điên vì quá đông. Chỉ cần một cử động dù là nhẹ nhất anh cũng đã có thể chạm vào người khác hay vật gì đó” – Dimaculangan cho hay.
Hiện nay, 3.800 người đang bị giam giữ tại nhà tù Quezon – nhà tù được xây để giam giữ tối đa là 800 tù nhân từ 6 thập kỷ trước. Với số tù nhân quá đông như vậy, tất cả phải tranh giành từng tí để giữ lấy chút không gian cho mình. Những người đàn ông phải thay nhau ngủ trên nền xi măng nứt nẻ của sân bóng ngoài trời, trên những bậc cầu thang, dưới gầm giường và trên những chiếc võng được làm từ những chiếc chăn cũ.
Không gian chật chội khiến họ như những con cá mòi bị đóng hộp, thậm chí không thể nằm thẳng chân. Vào những ngày trời mưa, tình hình còn tồi tệ hơn vì các tù nhân không thể ngủ ở sân bóng. Điều kiện ăn uống, vệ sinh của họ cũng vô cùng thiếu thốn do chính phủ không có nhiều kinh phí chi cho sinh hoạt của tù nhân.
Ông Raymund Narag – một học giả về tư pháp hình sự tại trường Đại học Nam Illinois của Mỹ - nói rằng những điều kiện như vậy là điều không thể tưởng tượng ở các nước phương Tây. “Nếu việc đó diễn ra ở Mỹ, rất có thể bạo động đã xảy ra mỗi ngày” – ông Narag nhận định.
Hệ thống nhà tù của Philippines hiện đông đúc thứ 3 thế giới. Theo các số liệu thống kê của chính phủ, các nhà tù ở nước này đều giam giữ số tù nhân gần gấp 5 lần so với quy hoạch. Và tình hình đang trở nên tồi tệ hơn một cách nhanh chóng khi cảnh sát bắt tay thực hiện cuộc chiến chống tội phạm ma túy chưa từng có tiền lệ ở nước này.
Theo thống kê, lực lượng an ninh Philippines đã tiêu diệt hàng trăm người và bắt giam hơn 4.300 người khác chỉ trong vòng 1 tháng thực hiện chỉ thị của Tổng thống Rodrigo Duterte – người đã tuyên bố một trong những ưu tiên hàng đầu của ông trong nhiệm kỳ 6 năm là loại bỏ ma túy khỏi xã hội. Số người bị giam giữ ở nhà tù Quezon – vốn là nơi giam giữ những người đã phải ra hầu tòa nhưng chưa bị buộc tội – đã tăng thêm 300 người kể từ khi ông Duterte thắng cử hồi tháng 5 vừa qua.
Bộ trưởng Tư pháp Philippines Vitaliano Aguirre cho biết chính phủ nước này đang chuẩn bị các địa điểm để xây dựng các nhà tù mới làm nơi giam giữ tù nhân khi số lượng người bị bắt giữ trong các vụ phạm tội có liên quan đến ma túy tăng cao. Nhưng thực tế ông Duterte cho đến nay không đả động nhiều đến những cải cách nhằm xử lý tình trạng quá tải ở các nhà tù khi chính sách trấn áp tội phạm mạnh tay của ông đi vào thực hiện.
“Nếu không có những nhà tù mới, tăng ngân sách, bổ sung lực lượng công tố viên và tòa án thì hệ thống tư pháp hình sự của Philippines sẽ bùng nổ. Đó sẽ là một cuộc khủng hoảng nhân đạo” – ông Narag nhận định.
Những phiên tòa bị trì hoãn
Narag, hiện 41 tuổi, bị giam giữ tại nhà tù Quezon từ năm 1995 khi bị cáo buộc sát hại một sinh viên cùng 20 tuổi. Phải mất 7 năm sau đó anh mới được tuyên trắng án – quãng thời gian được cho là trung bình đối với 1 phiên tòa ở Philippines và là 1 trong những nguyên nhân khiến những nhà tù của nước này luôn quá tải.
Còn Dimaculangan hiện là người bị giam giữ lâu nhất tại Quezon. Anh bị truy tố về tội giết chết họ hàng của một chính trị gia vào năm 2001. Cho đến nay, anh vẫn khăng khăng rằng mình vô tội nhưng không có cơ hội chứng minh sự trong sạch của mình tại tòa án.
Dimaculangan nói rằng quyết tâm chứng minh sự vô tội của anh thường lên rất cao khi được thông báo về ngày ra tòa nhưng sau đó lại xẹp xuống khi nhận được tin phiên tòa đã bị hoãn hay hủy quá nhiều lần. “Bây giờ tôi chẳng còn quan tâm khi họ nói tôi sắp được ra tòa” – anh cho biết.
