Ngậm ngùi làm thầu phụ, kể cả ở các dự án mình hoàn toàn có đủ năng lực thực hiện. Tại sao các nhà thầu Việt lại bị mất điểm ngay chính trên sân nhà của mình?
Thiếu tính chuyên nghiệp
Nhìn lại thực tiễn thi công xây lắp mấy chục năm qua, hẳn nhiều người chưa quên khi thi công Nhà máy Xi măng Bỉm Sơn, Thuỷ điện Sông Đà, Việt Nam phải thuê hàng nghìn chuyên gia nước ngoài sang hướng dẫn cả về quản lý, thực hành và công nghệ. Ngày nay, với sự trưởng thành vượt bậc của các nhà thầu Việt, trên mọi lĩnh vực thi công phức tạp, từ giao thông đến nhiệt điện, thuỷ điện…, người Việt đã có thể vững vàng đảm nhận và làm chủ công nghệ.
 |
Vậy tại sao các nhà thầu Việt hiện vẫn bị đánh giá là đang thua trên sân nhà. "Việc chúng ta thua trên sân nhà, một phần vì các nhà thầu Việt vẫn còn yếu kém về kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, song nguyên nhân gốc rễ chính là chất lượng đào tạo nhân lực trong lĩnh vực xây dựng chưa đáp ứng được yêu cầu hiện nay" - GS.TS Nguyễn Trường Tiến, Phó Chủ tịch Hiệp hội nhà thầu VACC - lý giải. Chưa có một xã hội học tập, người kỹ sư, kiến trúc sư không học tập liên tục sau ra trường. Chính vì thế, nhìn thẳng thắn thì các nhà thầu trong nước vẫn chưa thực sự chuyên nghiệp.
"Tôi có thắc mắc, các nhà thầu Việt Nam khi thực hiện dự án dưới sự điều hành giám sát của nhà thầu nước ngoài thường làm rất tốt và đạt được yêu cầu của chủ đầu tư, nhưng vẫn những con người đó, khi trực tiếp làm lại không đáp ứng được yêu cầu. Như vậy vấn đề ở chỗ nào?" - ông Phạm Văn Lộc, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Khu công nghiệp Thăng Long trăn trở. Vị này cũng cho rằng, thiếu tính chuyên nghiệp là điểm yếu lớn nhất của nhà thầu trong nước. Khi lập hồ sơ chào thầu, các nhà thầu Việt Nam thường không tính toán kỹ, chi tiết các yếu tố trong suốt quá trình dự án, vì vậy dễ làm phát sinh các yếu tố làm tăng giá thành và thời gian.
Ngoài ra, nguyên nhân không kém phần quan trọng là do các nhà thầu Việt chưa thực sự chú trọng đầu tư bài bản cho thương hiệu. Năm 2010, chỉ có Vinaconex và Hoà Bình Corporation là hai thương hiệu của ngành đạt danh hiệu "Thương hiệu quốc gia".
Cạnh tranh trong thế yếu
Theo thống kê của Bộ Công Thương, trong 3 năm gần đây, các nhà thầu Trung Quốc trúng đến 90% các gói thầu EPC của Việt Nam trong các lĩnh vực như nhiệt điện, khai khoáng, luyện kim, hóa chất... Hầu hết các công trình lớn có vốn ngân sách nhà nước, vốn ODA… đều do nhà thầu quốc tế đảm nhận, nhà thầu Việt chỉ đóng vai trò nhà thầu phụ. Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Vinaconex Vũ Quý Hà thừa nhận, nguyên do xuất phát từ yêu cầu khắt khe của tư vấn ngoài nước mà chỉ có những nhà thầu nước ngoài mới đáp ứng được.
Một nguyên nhân khác vẫn thường được nhắc đến là phần lớn các nhà thầu Việt hạn chế về mặt tài chính. Trong khi các các nhà thầu tư nhân vẫn phải chắt chiu từng đồng vốn góp, các nhà thầu Nhà nước thì bị quản chặt bởi nhiều bước phê chuẩn khắt khe, phiền hà… thì các nhà thầu nước ngoài lại được hưởng nhiều ưu đãi về xúc tiến đầu tư, chính sách thuế, chính sách tín dụng, tỷ giá ngoại tệ… Vì vậy, khoảng cách bất bình đẳng càng gia tăng.
TS Phạm Sỹ Liêm, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng, năng lực cạnh tranh của từng nhà thầu không chỉ phụ thuộc vào thể trạng của chính họ mà còn phụ thuộc vào môi trường thể chế. Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế thị trường xây dựng, đồng thời cần kiểm tra và xử lý nghiêm khắc các hành vi vi phạm quy định hạn chế đưa lao động nước ngoài vào làm việc tại nước ta và có biện pháp ngăn ngừa tình trạng thanh toán dây dưa, gây thiệt hại cho nhà thầu.
Bách Nguyễn
