Nhà nước pháp quyền và Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam

Trong tiến trình phát triển của nhân loại, nhà nước pháp quyền (NNPQ) là vấn đề được các nhà tư tưởng, chính trị, quản lý, thực tiễn và khoa học trên thế giới và trong từng quốc gia quan tâm ngày càng gia tăng. Tư duy, nhận thức về NNPQ đã trở thành tư duy phổ biến toàn cầu, khu vực, quốc gia không chỉ của giới khoa học mà còn của người dân. Điều đó nói lên vai trò ngày càng to lớn của NNPQ đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc, đất nước.

Ngày nay, NNPQ hiện diện không chỉ với tư cách là tư tưởng, giá trị, lý luận mà còn với tư cách là hiện thực ở phạm vi toàn cầu, khu vực, quốc gia, dân tộc. Tư tưởng, giá trị, lý luận NNPQ đã từng bước được hiện thực hóa, NNPQ trở thành một mô hình nhà nước lý tưởng, hoàn thiện, một xu hướng cần hướng đến của các nhà nước trên thế giới. Quá trình toàn cầu hóa, khu vực hóa, sự nghiệp đổi mới, cải cách ở mỗi quốc gia đặt ra đối với các nhà nghiên cứu những vấn đề mới, liên quan đến tầm nhìn mới về NNPQ trên tất cả các phương diện của nó, tính chất mối liên hệ và sự tương tác lẫn nhau của NNPQ với kinh tế thị trường và xã hội pháp quyền trong quá trình phát triển.

Quá trình phát triển NNPQ ở phạm vi toàn cầu, khu vực và mỗi quốc gia đòi hỏi phải có nhận thức sâu sắc, đa dạng, đa phương diện, đa cấp độ về NNPQ. Tuy vậy, nhận thức đó, suy đến cùng được quy về, một mặt, sự nhận thức thống nhất trên phương diện lý luận về NNPQ và hiện thực NNPQ, mặt khác, sự phản ánh tương ứng hiện thực NNPQ trong các cấu trúc lý luận về NNPQ.

Trong quá trình hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp nhận những nội dung cốt lõi của NNPQ trên thế giới và vận dụng vào điều kiện của Việt Nam, hình thành nên tư tưởng của Người về NNPQ. Trên nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về NNPQ, trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, sự nghiệp đổi mới đất nước, xuất phát từ thực tiễn lịch sử cách mạng Việt Nam, thực tiễn đổi mới đất nước, vận dụng sáng tạo các quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong thời đại phát triển mới, đồng thời tiếp thu có chọn lọc những giá trị tinh hoa của nhân loại, trong đó có tư tưởng về NNPQ, Đảng Cộng sản Việt Nam đã hình thành nên quan điểm tổng thể về NNPQ XHCN Việt Nam với tư cách là một trong ba trụ cột xây dựng CNXH ở nước ta. Đến nay, mô hình tổng thể về NNPQ XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân đã được ghi nhận trong các văn kiện của Đảng, được thể chế hóa trong các bản Hiến pháp, đặc biệt trong Hiến pháp năm 2013 của nước ta.

Việc tìm hiểu một cách cơ bản, toàn diện, hệ thống về NNPQ và NNPQ XHCN Việt Nam là nhu cầu thiết yếu, cấp bách hiện nay cả trên phương diện lý luận lẫn trên phương diện thực tiễn. Cuốn sách “Nhà nước pháp quyền và Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam: Lý luận và hiện thực” của GS.TS Võ Khánh Vinh được biên soạn để đáp ứng nhu cầu đó. Trên cơ sở phân tích các thành tựu cơ bản của các nhà luật học Việt Nam, các tác giả nước ngoài, cuốn sách trình bày một cách có hệ thống các tri thức lý luận và hiện thực về NNPQ và NNPQ XHCN Việt Nam theo một logic tương ứng.

Trong công trình này, tác giả trình bày bốn nhóm tri thức có mối liên hệ lịch sử, logic với nhau của NNPQ và NNPQ XHCN Việt Nam mà việc có được các tri thức đó giúp những người quan tâm hình thành nên năng lực và khả năng nhận thức, phân tích, thực hành độc lập những vấn đề của NNPQ XHCN Việt Nam trên thực tế.

Phần thứ nhất luận giải những vấn đề chung của NNPQ, bao gồm sự hình thành và phát triển lý luận về NNPQ; phương pháp luận nghiên cứu NNPQ và lý luận về NNPQ.

Phần thứ hai làm sáng tỏ lý luận và hiện thực của NNPQ, bao gồm quan niệm, các đặc trưng của NNPQ; chủ quyền trong hệ thống các đặc trưng của NNPQ; tính chất dân chủ của NNPQ; pháp luật trong NNPQ; quyền con người trong NNPQ; phân chia quyền lực, sự tự giới hạn của NNPQ với tư cách là các đặc trưng của NNPQ.

Phần thứ ba làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và hiện thực của NNPQ XHCN Việt Nam, bao gồm nền tảng tư tưởng, chính trị và tiền đề của NNPQ XHCN Việt Nam; những vấn đề lý luận cơ bản về NNPQ XHCN Việt Nam; tính tất yếu lịch sử, khách quan và tư duy tiếp cận trong việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới; quan điểm, mục tiêu, trọng tâm của việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới; NNPQ XHCN Việt Nam - Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; quyền con người, quyền công dân trong NNPQ XHCN Việt Nam; quyền lực nhà nước và kiểm soát quyền lực nhà nước trong NNPQ XHCN Việt Nam; pháp luật, hệ thống trong NNPQ XHCN Việt Nam; đổi mới lập hiến, lập pháp trong NNPQ XHCN Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới; đổi mới hành pháp trong NNPQ XHCN Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới; đẩy mạnh cải cách tư pháp trong NNPQ XHCN Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới; NNPQ XHCN Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.

Phần thứ tư luận giải các mối quan hệ của NNPQ XHCN Việt Nam, bao gồm mối quan hệ giữa kinh tế thị trường định hướng XHCN, NNPQ XHCN, nền dân chủ XHCN trong hoàn thiện mô hình CNXH Việt Nam; kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên pháp quyền Việt Nam, xã hội pháp quyền Việt Nam.

Tác giả và Nhà xuất bản Tư pháp hy vọng rằng, cuốn sách này bước đầu cung cấp một cách tổng quát nhất tri thức phương pháp luận, lịch sử, tư tưởng, lý luận và hiện thực về NNPQ, NNPQ XHCN Việt Nam để nâng cao nhận thức, làm cơ sở cho việc tiếp tục nghiên cứu, đào tạo và thực hành về NNPQ XHCN Việt Nam trên thực tế trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.