Nguyên liệu chế biến xuất khẩu thủy sản: Thiếu nghiêm trọng

Chuyện thiếu nguyên liệu phục vụ chế biến xuất khẩu thủy sản không mới ở Hải Phòng. Tuy nhiên, do không giải quyết rốt ráo, tình trạng thiếu nguyên liệu ngày càng nghiêm trọng. Hiện chế biến thủy sản xuất khẩu tại Hải Phòng chỉ đạt khoảng trên 50% công suất thiết kế của các nhà máy do thiếu nguyên liệu. Trong khi đó, tại các vùng nuôi thủy sản công nghệ cao và các bến neo đậu nghề cá, phần lớn nguyên liệu thủy sản được bán cho tư thương hoặc xuất khẩu “nóng” sang Trung Quốc theo đường tiểu ngạch.

Nhập khẩu nguyên liệu  để sản xuất cầm chừng

Ông Đào Văn Việt, Phó tổng giám đốc Công ty Chế biến thủy sản xuất khẩu Hải Phòng cho biết: “Cả có 2 đơn vị chế biến thủy sản xuất khẩu  của công ty là nhà máy F42 và nhà máy ở Đồ Sơn đều hoạt động khó khăn vì thiếu nguyên liệu. Hiện, Nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu Đồ Sơn chủ yếu gia công hàng nội địa và cấp đông thuê. Nhà máy F42 cũng sản xuất cầm chừng. Một dây chuyền chế biến xuất khẩu mực ống ở đây phải dừng hoạt động từ giữa tháng 10 và không biết bao giờ mới bắt đầu trở lại, vì không đủ nguyên liệu sản xuất. Nguyên liệu mực chủ yếu được doanh nghiệp thu mua tại các tỉnh miền Trung như: Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình…nhưng đợt mưa lũ liên tiếp vừa qua đã khiến nguồn này chững lại. Hiện đơn vị có 20 hợp đồng, tương ứng gần 500 tấn hàng, chưa thực hiện được với khách hàng, vì vẫn chờ nguyên liệu. Hiện đã đến thời gian phải xuất hàng, nhưng với tình hình này, thì đến tháng 12 cũng chưa chắc đã giao hàng được. Doanh nghiệp đang tính đến việc phải nhập khẩu nguyên liệu để phục vụ sản xuất”

Tương tự, Công ty cổ phần Kinh doanh Xuất nhập khẩu thủy sản Hải Phòng phải áp dụng giải pháp ngừng xuất khẩu, chỉ nhập mỗi tháng khoảng 100-200 tấn nguyên liệu chủ yếu từ Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc về chế biến, tiêu thụ trong nước. Công ty cổ phần Chế biến thủy sản xuất khẩu Hạ Long hiện cũng đang phải nhập khoảng 500 tấn nguyên liệu/ tháng phục vụ xuất khẩu.

Có thể thấy, nhập khẩu nguyên liệu là giải pháp được nhiều doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản tại Hải Phòng lựa chọn để duy trì hoạt động. Tuy nhiên, việc làm này cũng đang gặp nhiều khó khăn, khi cùng một lúc phải đáp ứng nhiều quy định. Theo ông Nguyễn Tự Quyết, Phó giám  đốc Xí nghiệp chế biến thủy sản F42, doanh nghiệp có nhu cầu nhập khẩu nguyên liệu thủy sản để gia công, chế biến hàng xuất khẩu nhưng phải qua rất nhiều quy định như phải xuất trình giấy chứng nhận xuất xứ lô hàng, giấy chứng nhận chất lượng lô hàng do cơ quan thẩm quyền nước xuất cấp cho Cục Thú y, Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản, thủy sản và cơ quan kiểm dịch động vật cửa khẩu…Điều này khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc thông quan, bởi không phải nhà xuất khẩu nào cũng đồng ý cấp giấy chứng nhận cho các lô hàng xuất khẩu sang Việt Nam. Và nếu có, các doanh nghiệp sẽ phải chịu thêm các khoản phí phát sinh do kiểm tra, kiểm nghiệm, lưu kho bãi…Vì sự phức tạp về giấy tờ này, Công ty cổ phần Chế biến thủy sản xuất khẩu Hạ Long phải lựa chọn giải pháp nhập nguyên liệu dưới dạng tạm nhập tái xuất để được hưởng thuế suất 0%.

Do thiếu nguyên liệu tại chỗ, nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản của Hải Phòng phải nhập nguyên liệu từ các tỉnh phía Nam. Trong ảnh: Lãnh đạo Công ty CP chế biến thủy sản Hạ Long kiểm tra chất lượng cá da trơn trước khi chế biến.

Để tự cứu lấy mình, nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu chủ động đầu tư mua sắm tàu trực tiếp ra các ngư trường lớn để thu mua nguyên liệu tại chỗ của ngư dân. Một số doanh nghiệp khác lại mạnh dạn đầu tư nuôi trồng thủy sản để chủ động nguồn nguyên liệu. Tuy nhiên, sản lượng thu mua chẳng đáng là bao do phần lớn sản phẩm đánh bắt ngư dân bán cho tư thương Trung Quốc ngay tại ngư trường vì giá cao hơn, một phần lại phải đưa về bến cá địa phương bán cho các thương lái đã đầu tư kinh phí ban đầu cho họ đi biển. Cùng với đó, việc giá xăng dầu, ngư lưới cụ tăng cao khiến các chuyến đi biển cầm chừng cũng là nguyên nhân khiến sản lượng thủy sản khai thác giảm. Trong khi đó việc nuôi thủy sản của một số doanh nghiệp chuyên chế biến thủy sản xuất khẩu kém hiệu quả. Đơn cử như Công ty chế biến xuất khẩu thủy sản Hải Phòng có tới 4 dự án phát triển nuôi thủy sản ở Đình Vũ, Đông Hưng (Tiên Lãng), đường 14 thuộc Dương Kinh, Đồ Sơn nhưng đều kém hiệu quả hoặc dừng thực hiện vì thay đổi quy hoạch. Do vậy, các nhà máy chế biến thuộc công ty chủ yếu trông vào nguồn nguyên liệu đánh bắt thu mua không ổn định từ ngư dân.

Cần “nhạc trưởng”

Nhận thấy rõ cái lợi khi chủ động được nguồn nguyên liệu tại các khu nuôi thủy sản công nghệ cao, nhiều năm qua, thành phố khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Đến nay, có khu nuôi tôm công nghệ cao của Công ty Thuận Thiện Phát ở Đình Vũ và khu nuôi tôm Phù Long (Cát Hải) của Công ty TNHH Sơn Trường đi vào hoạt động. Hai khu vực này nuôi hoàn toàn theo phương pháp công nghiệp khép kín, năng suất tôm lên đến 14-15 tấn/ ha. Tuy nhiên, các vùng nuôi tôm này và các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu dường như chưa tìm đến với nhau. Phần lớn sản phẩm tôm chất lượng cao vẫn bán cho các tỉnh, thành phố khác hoặc xuất bán thẳng cho Trung Quốc.

Tình trạng thiếu nguyên liệu chế biến thủy sản ngay tại trung tâm thủy sản khu vực phía Bắc đang ngày càng nghiêm trọng và bộc lộ những phi lý. Để giải quyết tình trạng này, nhiều doanh nghiệp thủy sản tại Hải Phòng cho rằng, cần chủ động gắn kết chế biến với vùng nguyên liệu, đẩy mạnh liên kết theo hợp đồng giữa các nhà máy với người dân và các đơn vị khai thác thủy sản. Song để việc này thành công cần sự vào cuộc của Nhà nước với vai trò “nhạc trưởng”, gắn kết các bên, không nên để mỗi bên mạnh ai nấy làm như hiện nay. Hy vọng rằng, sự hỗ trợ kịp thời của thành phố bằng những chính sách hợp lý, tình trạng sản xuất cầm chừng ở nhiều nhà máy chế biến thủy sản tại Hải Phòng sẽ được giải quyết./.

Hoàng Yên