Sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao đang trở thành “nút thắt” lớn, có thể cản trở tiến trình chuyển đổi số, cải cách hành chính và vận hành các dự án tại Đông Nam Bộ. Trong đó, riêng dự án trọng điểm sân bay Long Thành (dự kiến đi vào khai thác năm 2026) đã có nhu cầu hàng chục nghìn lao động.
Chênh lệch nguồn nhân lực giữa các địa phương
Đông Nam Bộ là vùng kinh tế trọng điểm, đóng góp gần 30% GDP và hơn 45% thu ngân sách quốc gia hiện đang bước vào giai đoạn phát triển mới với hàng loạt dự án hạ tầng quy mô lớn. Trong số đó, Cảng hàng không quốc tế Long Thành được xem là biểu tượng cho tầm nhìn, là trung tâm logistic và giao thương chiến lược. Tuy nhiên, nghịch lý đặt ra là: trong khi đầu tư vào hạ tầng tăng mạnh, thì nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt để vận hành và phát triển bền vững lại đang thiếu hụt.
Tại Đồng Nai, theo ông Lê Bạch Long, Giám đốc Công ty TNHH Nam Long, đồng thời là Chủ tịch Hội Doanh nhân tỉnh Đồng Nai, hiện Đồng Nai có lực lượng lao động hơn 1,2 triệu người, nhưng nhiều doanh nghiệp và dự án trọng điểm vẫn gặp khó khăn trong tuyển dụng nhân sự, nhất là nhân sự tay nghề cao. Đáng chú ý, tại dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, nhà thầu Thổ Nhĩ Kỳ từng đăng tuyển 31 vị trí quản lý người Việt với mức lương lên đến 400 triệu đồng/tháng nhưng không tìm được ứng viên phù hợp.
Thực trạng nguồn nhân lực yếu và thiếu cũng diễn ra ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Địa phương này đến nay vẫn chưa ban hành đầy đủ chính sách đãi ngộ nhằm thu hút và giữ chân nhân tài trong khu vực công, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến trình hiện đại hóa bộ máy hành chính.
Bên cạnh đó, chênh lệch về trình độ dân trí giữa các địa phương trong vùng cũng đang tạo ra áp lực phân hóa ngày càng rõ rệt. Trong khi TP HCM có tới 9,8% dân số đạt trình độ đại học trở lên, thì con số này ở Đồng Nai là 3,5%, Bình Dương 2,7% và các tỉnh như Tây Ninh, Bình Phước còn thấp hơn.
Đáng nói, sự thiếu liên kết giữa các trung tâm đào tạo và nhu cầu thực tiễn tại địa phương đã khiến các tỉnh vùng ven không tận dụng được nguồn lực sẵn có. Hệ quả là một số địa phương có tỷ lệ lao động qua đào tạo thấp nhưng vẫn chưa có kế hoạch phát triển hạ tầng giáo dục nghề nghiệp phù hợp, gây lãng phí nguồn lực và mất cơ hội bứt phá.
Chuyển đổi số hiện đang là trọng tâm trong chiến lược phát triển của nhiều địa phương trên cả nước, trong đó có khu vực Đông Nam Bộ. Quá trình này đã và đang được triển khai với nhiều bước đi tích cực, tuy nhiên, ở một số nơi vẫn chủ yếu tập trung vào việc số hóa thủ tục hành chính, chưa hình thành được tư duy chuyển đổi tổng thể, chiến lược dài hạn và giải pháp đồng bộ về nhân lực.
Trong khi đó, khu vực tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), tự động hóa quy trình (RPA)... để nâng cao hiệu suất hoạt động. Khoảng cách giữa khả năng tiếp cận công nghệ và chất lượng nguồn nhân lực của khu vực công và tư vì thế cũng ngày càng lộ rõ, đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực số, nhất là trong bộ máy hành chính nhà nước.
Bên cạnh đó, một số cán bộ lãnh đạo tại cơ sở còn thận trọng khi tiếp cận chuyển đổi số do chưa có điều kiện tiếp cận sâu về mặt chuyên môn, dẫn đến tâm lý dè dặt trước những thay đổi lớn trong quy trình vận hành. Đây là thực tế cần được nhìn nhận khách quan để có hướng hỗ trợ, bồi dưỡng kiến thức công nghệ và kỹ năng quản trị số cho cả đội ngũ công chức thực thi và cán bộ ra quyết sách - nhằm bảo đảm sự đồng bộ và hiệu quả trong tiến trình chuyển đổi.
Sân bay Long Thành và “bài toán” nhân lực
Theo dự kiến, khi sân bay Long Thành đi vào khai thác vào năm 2026, sẽ cần hơn 13.000 lao động để đáp ứng nhu cầu vận hành, dịch vụ mặt đất, kỹ thuật, an ninh hàng không và logistics. Tuy nhiên, Đồng Nai hiện không có trường đại học nào đào tạo ngành hàng không, logistics hoặc kỹ thuật chuyên sâu phục vụ dự án. Đây là khoảng trống lớn, cần sớm được lấp đầy thông qua hợp tác đào tạo, chuyển giao công nghệ và xây dựng trung tâm nhân lực chuyên biệt.
 |
Theo dự kiến, khi sân bay Long Thành đi vào khai thác vào năm 2026, sẽ cần hơn 13.000 lao động. |
Một số chuyên gia đề xuất cần quy hoạch lại hệ thống đào tạo ngành logistics, công nghệ hàng không và quản lý sân bay theo hướng liên kết vùng, từ TP HCM đến Đồng Nai - Bình Dương - Bà Rịa - Vũng Tàu. Mô hình trung tâm đào tạo vệ tinh nên được khuyến khích đầu tư để cung cấp nhân lực theo chuỗi, không chỉ phục vụ sân bay mà cả hệ sinh thái dịch vụ phụ trợ liên quan.
Trong bối cảnh đó, việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Đông Nam Bộ cần khẩn trương xây dựng chiến lược đào tạo dài hạn, gắn kết với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong và ngoài nước. Các chương trình đào tạo cần áp dụng mô hình “học đi đôi với hành”, chú trọng thực tiễn, trang bị kỹ năng công nghệ số, kỹ năng mềm, ngoại ngữ và năng lực lãnh đạo đổi mới.
Thực tế cho thấy, Đông Nam Bộ hiện có gần 11 triệu lao động từ 15 tuổi trở lên, nhưng tỷ lệ qua đào tạo chỉ đạt 29,5%. Trong khi đó, cuộc cách mạng công nghệ đang yêu cầu người lao động phải có cả kiến thức chuyên môn, tư duy đổi mới và phong cách làm việc chuyên nghiệp theo tiêu chuẩn toàn cầu.
Trong 5 đến 10 năm tới, khi các doanh nghiệp tăng tốc tự động hóa và công nghệ số chiếm lĩnh quy trình, nguồn nhân lực có kỹ năng thấp sẽ mất dần lợi thế. Việc tái định hình chiến lược phát triển nhân lực theo hướng chất lượng, sáng tạo sẽ là yếu tố quyết định vị thế cạnh tranh của vùng. Phát triển nhân lực chất lượng cao không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để Đông Nam Bộ tiến nhanh, tiến xa và bền vững trong kỷ nguyên số.
Phát biểu tại buổi giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại TP HCM (ngày 28/3/2025), Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhấn mạnh: Phát triển và sử dụng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, là yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh và sự phát triển bền vững của mỗi địa phương cũng như quốc gia. Đồng thời đề nghị các địa phương cần đẩy mạnh cải cách giáo dục, phát triển đào tạo nghề, tập trung vào các ngành công nghiệp mũi nhọn và khuyến khích mô hình “đại học chia sẻ” giữa nhà trường và doanh nghiệp.
Đại diện Bộ Nội vụ cũng cho rằng: từ nay đến năm 2026, khoảng 40% lao động buộc phải chuyển đổi kỹ năng để thích nghi với công nghệ mới. Đây là sức ép lớn với hệ thống đào tạo nghề, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và cộng đồng doanh nghiệp.
