Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi nhân khẩu học mạnh mẽ và chưa từng có. Dân số già hóa tạo áp lực cho hệ thống cơ sở hạ tầng hiện có, hệ thống dịch vụ sức khỏe, giao thông đi lại, quan hệ gia đình, tâm lý, lối sống cũng như hệ thống hưu trí... Đây sẽ không chỉ là khó khăn thách thức đối với nhà nước, xã hội, gia đình mà cả với mỗi cá nhân người cao tuổi.
Nếu chẳng may con cháu không hiếu thảo...
Đó là lời than của không ít người cao tuổi ở Việt Nam. Bà Thúy Chanh (60 tuổi, Mai Dịch, Hà Nội) buồn bã tâm sự: “Tôi lo cho tuổi già của mình quá. Cả đời làm cật lực mà bây giờ chẳng tích lũy được đồng nào để chữa bệnh sau này!”.
Bà Chanh góa chồng từ lúc 35 tuổi. Từ đó, một mình nuôi 5 người con. Cuộc sống khá chật vật khi lo ăn, lo học của các con. Đồng tiền còm cõi của bà từ nguồn thu là bán rau ngoài chợ phải nuôi tất cả 6 “tàu há miệng” không cho phép bà dư dả dù chỉ một ngày. Nay đứa này ốm, mai đứa khác xin tiền học, bà Chanh luôn lâm vào tình trạng rỗng túi. Lần hồi, cuối cùng các con bà trưởng thành, mỗi người lập nghiệp ở nơi xa. Chỉ có vợ chồng người con út ở với bà.
 |
| Công tác chăm sóc người cao tuổi cần đặc biệt coi trọng. Ảnh VHQ |
Buồn một nỗi là, hoàn cảnh các con bà đều khó khăn nên cũng ít có điều kiện biếu bà quà cáp và tiền tiêu. Mọi chi tiêu ăn uống, thuốc men của bà đều do người con út làm công nhân đảm trách. Bà Chanh rớt nước mắt: “Ngoảnh đi, ngoảnh lại, mình đã già từ lúc nào. Con cái khó khăn, mình lại chẳng có đồng nào tích lũy, lại chẳng có lương hưu, tôi chỉ sợ mình ốm nặng khi đó thì lấy tiền đâu chữa trị”.
Nhiều người già ở nông thôn cũng rơi vào hoàn cảnh như bà Chanh. Cả đời họ “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” nuôi các con khôn lớn. Đối với họ, để tích lũy cho mình đôi ba chỉ vàng khó như lên trời! Tuổi trẻ vật lộn với miếng cơm manh áo khiến họ già nua tự lúc nào. Khi về già, họ đều phải trông chờ vào sự hiếu thảo của các con.
Ông Nguyễn Văn Phê (Xuân Động, Bắc Giang) cho hay: “Tôi đến tuổi này (64 tuổi) đành phải sống nhờ con cháu. Nếu con cháu hiếu thảo, tôi còn cảm thấy an lòng, nhưng nếu không thì...”. Ông Phê bỏ dở câu nói trong sự thở dài lo lắng.
Áp lực khi về già
Trong vòng 10 năm nữa Việt Nam sẽ bùng nổ dân số già, trong vòng 15 năm nữa, nước ta sẽ có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Theo Tổng điều tra dân số năm 1999 là 6,19% người già và 8,05 vào năm 2008. Dự báo của Liên hợp quốc số người cao tuổi của Việt Nam sẽ là 29,77 triệu người vào năm 2050.
Ông Dương Quốc Trọng - Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) đã bày tỏ sự lo lắng về vấn đề già hóa dân số: “Quá trình già hóa dân số của chúng ta đến sớm hơn dự kiến. Việt Nam là một trong số ít nước trên thế giới dân số già khi chưa giàu, chưa tích lũy được gì thì đã già. Thông kê cho thấy, 70% người già phải sống nhờ con cháu”.
Xu hướng số người cao tuổi tăng lên sẽ làm tăng gánh nặng kinh tế, xã hội để duy trì ổn định cuộc sống khỏe mạnh của nhóm người cao tuổi. Ngay cả khi tỷ lệ phụ thuộc trẻ em giảm đi cũng không thể bù đắp những chi phí xã hội tăng lên, do chi phí cho người cao tuổi lớn hơn nhiều so với chi phí cho trẻ em (cao gấp 7-8 lần). Nhu cầu chăm sóc người cao tuổi (y tế, xã hội, tài chính) được coi là một thách thức lớn.
Người cao tuổi ở nước ta chủ yếu là nông dân sống ở nông thôn, làm nông nghiệp 80%. Trong số người cao tuổi, chỉ có khoảng 16-17% hưởng lương hưu hoặc mất sức, hơn 10% các cụ hưởng trợ cấp người có công với nước. Như vậy, còn trên 70% người cao tuổi hiện nay sống bằng lao động của mình, bằng nguồn hỗ trợ của con cháu và gia đình. Trong khi đó, ở nông thôn ruộng đất ít, năng suất, thu nhập thấp, ít có tiết kiệm phòng khi bất trắc ở tuổi già.
Không chỉ có vậy, người cao tuổi ở nước ta số đông là nữ và nữ góa chồng. Có thể thấy rất rõ ràng rằng: đến tuổi 85% trở lên, số cụ bà gấp hơn 2 lần số cụ ông. Phụ nữ khi về gia thường thiệt thòi hơn nam giới: Sống đơn côi và bệnh tật, phải lo lắng cho những đứa con...
Nhu cầu lớn nhất hiện nay của người cao tuổi là được chăm sóc sức khỏe bởi tỷ lệ người có sức khỏe khá còn thấp hơn nhiều một số nước trong khu vực. Họ hay bị các bệnh mãn tính như: tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, thần kinh... Các biến chứng do huyết áp tăng thường rất nặng nề như tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận, mù lòa... ảnh hưởng đến người bệnh, gây tàn phế và trở thành gánh nặng với gia đình và xã hội.
| Lo cho tuổi già ngay từ khi còn trẻ Ông Dương Quốc Trọng nhấn mạnh: “Từng người, từng gia đình, từng cộng đồng và nhà nước cần chung tay lo cho người cao tuổi, đặc biệt là an sinh xã hội cho người cao tuổi nông thôn”. Ngay từ bây giờ, mỗi người phải chủ động, có kế hoạch “lo cho tuổi già ngay từ khi còn trẻ” như lao động giỏi và tiết kiệm tài chính, kế hoạch hóa gia đình để khi già không phải nuôi con nhỏ. Lối sống lành mạnh, không uống quá nhiều rượu, không hút thuốc để tránh bệnh tật khi tuổi già.
Các gia đình, cộng đồng cần động viên, tạo điều kiện người cao tuổi “Nêu gương sáng” xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế, tham gia công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, đoàn kết văn hóa... nhằm giảm thiểu những khó khăn của sự già hóa dân số đang diễn ra ở Việt Nam. |
Bảo Châu
