Người dân không kiện, tòa cũng xử?

Việc “không kiện tòa cũng xử” như trên có trái các quy định của pháp luật, chúng tôi có cuộc trao đổi với Luật sư Lê Minh Hải, Trưởng VPLS Royal.

Có ý kiến cho rằng, việc tòa xử vượt quá yêu cầu khởi kiện của đương sự là không trái pháp luật, ông đánh giá như thế nào về vấn đề này?

- Đó là quan điểm không đúng. Theo nguyên tắc chung của pháp luật về tố tụng và tài phán, kể cả tố tụng dân sự, hình sự hay tố tụng trọng tài thì cơ quan tài phán là tòa án hoặc trọng tài chỉ có quyền xét xử về những vấn đề mà đương sự yêu cầu.

Trong Bộ luật Tố tụng hình sự có quy định, Tòa án chỉ xét xử tội danh mà VKS truy tố, không xét xử những tội danh hoặc hoặc điều khoản nặng hơn truy tố của VKS.        Tại Điều 5, Bộ luật Tố tụng dân sự cũng quy định một nguyên tắc xác định giới hạn xét xử dân sự của Tòa án là Tòa chỉ xét xử những gì mà đương sự yêu cầu và đã đóng tạm ứng án phí. Như vậy, việc Tòa án xét xử vượt quá  yêu cầu khởi kiện của đương sự là trái pháp luật.

Trong vụ kiện này, nguyên đơn chỉ yêu cầu chia phần di sản do bị đơn đang quản lý thì tòa có thể chia cả các tài sản khác không, thưa ông?

- Như tôi đã nói ở trên, Tòa chỉ được xét xử những yêu cầu được đưa ra từ phía nguyên đơn, bị đơn hoặc người có liên quan và những bên có yêu cầu phải nộp tạm ứng án phí để tòa án giải quyết yêu cầu của họ. Nếu không thì Tòa không được xem xét.

Trong vụ kiện này, tôi được biết nguyên đơn chỉ yêu cầu chia di sản do bị đơn quản lý, bị đơn và người liên quan không có yêu cầu phản tố hay yêu cầu chia tài sản nào khác thì việc tòa chia cả tài sản mà nguyên đơn đang quản lý là vượt quá yêu cầu khởi kiện. Thậm chí, vi phạm này còn nghiêm trọng hơn nếu đương sự không nộp tạm ứng án phí mà tòa vẫn cứ xét xử.

Thưa ông, việc tòa xét xử khi đương sự không khởi kiện là sự lạm quyền trong tố tụng dân sự, quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Nói là lạm quyền thì có thể chưa đến mức nhưng việc xét xử vượt quá yêu cầu khởi kiện đã làm sai lệch phán quyết của tòa án và làm cho người dân nghi ngờ sự khách quan, vô tư của Tòa.

Nhìn vào kết quả xét xử của Tòa cấp sơ thẩm, người ta có thể thấy những nghi ngờ này. Ông Đen là nguyên đơn yêu cầu chia di sản mà bà Châu và ông Thuận đang quản lý nhưng tòa đem cả tài sản của vợ chồng ông Đen ra để chia. Kết quả của phép chia này là tòa chia cho ông Đen chính tài sản của ông và chia cho ông Thuận, bà Châu chính tài sản mà vợ chồng ông Thuận đang quản lý. Tưởng là “hòa” và bị đơn là người “thắng” vì họ không bị chia tài sản mà lẽ ra phải chia.

Nếu xử đúng yêu cầu khởi kiện thì kết quả đã khác và rõ ràng là sẽ không có lợi cho bị đơn. Như vậy, việc xử vượt quá yêu cầu khởi kiện dù không phải là lạm quyền những rõ ràng là có vấn đề.

Xin cảm ơn ông!