1. Để khám phá hết vẻ đẹp thiên nhiên, rừng núi, cỏ cây, hoa lá thì chúng ta cần tiến hành cung đường leo bộ qua 6.000 bậc đá lên đến đỉnh núi cao 1068m so với mực nước biển. Ngoài mùa lễ hội ra, thì khu danh thắng Yên Tử thường vắng lặng vì ít du khách lui tới. Có lẽ chỉ khi cảnh rừng núi tĩnh tại thì nơi ấy mới thực sự đẹp ở đúng giá trị một chốn tu hành xưa của các bậc cao tăng. Từ cổng chào lên đến đỉnh thiêng Yên Tử (nơi có chùa Đồng) chúng ta sẽ bắt gặp nhiều cảnh đẹp, khu rừng già độc đáo, huyền bí.
Rừng xích tùng, rừng trúc ở Yên Tử trong không gian yên tĩnh sẽ gợi cho ta nét hoài cổ như trong các bộ phim cổ trang. Tương truyền, nơi này đức Phật Hoàng Trần Nhân Tông và các vị cao tăng từng tu thiền, nhập thế. Rừng xích tùng, rừng trúc cổ ở Yên Tử đã hiện hữu qua bao kiếp người. Nhiều người cho rằng nó còn có trước 2 cây đại cổ thụ hơn 700 năm tuổi ở trước chùa Hoa Yên. Hàng xích tùng giờ đây có cây đường kính thân đã lên tới gần 2m tỏa bóng bên đường làm cho cảnh vật càng thâm u, nhuốm màu thiền Phật.
Ở vùng Yên Tử còn có thác Ngự Dội với giai thoại Đức Phật Hoàng vẫn thường ra tắm rửa sau đó lên am Thiền Định kế bên để tọa thiền. Ngoài người dân bản địa thì có rất ít du khách phương xa biết đến thác Ngự Dội, thác Vàng, thác Bạc… cũng rất ấn tượng ở vùng núi này. Đứng trên Chùa Đồng- đỉnh thiêng Yên Tử vào những ngày trong trời chúng ta sẽ được đã con mắt bởi vẻ đẹp hùng vĩ, bát ngát, xanh thẳm của đất trời, rừng núi. Từ đây nếu có một chiếc ống nhòm thông thường, du khách hoàn toàn có thể nhìn thấy Vịnh Hạ Long phía xa xa.
 |
| Tháp Phật Hoàng ở am Ngọa Vân |
2. Nằm trong hệ thống thắng cảnh của quần thể Yên Tử và cũng thuộc địa phận tỉnh Quảng Ninh còn có một vùng non thiêng hoang sơ, hùng vĩ khác. Đó chính là vùng rừng núi ở Đông Triều, nơi có am Ngọa Vân, tháp Phật Hoàng, chùa Hồ Thiên…Vài năm trở lại, đặc biệt từ khi con đường bê tông chạy thẳng từ đập Trại Lốc đến gần am Ngọa Vân đã xong vào năm 2015, du khách đã tới vùng rừng núi này tham quan đông hơn hẳn. Mọi người đến đây sẽ được khám phá một hành trình du lịch sinh thái, tâm linh thú vị. Hành trình này được chia ra thành 3 sự lựa chọn. Nếu có 1 ngày thì du khách lên am Ngọa Vân rồi quay lại, nếu có 2-3 ngày thì sẽ khám phá am Ngọa Vân rồi vòng sang chùa Hồ Thiên. Đặc biệt nếu ai đủ sức khỏe và thời gian khoảng 4-5 ngày thì có thể chinh phục chùa Hồ Thiên rồi vòng sang vùng Tây Yên Tử (thuộc địa phận huyện Lục Nam, Sơn Động của tỉnh Bắc Giang) để cảm nhận trọn vẻ đẹp của vùng quần thể.
Trên hành trình lên am Ngọa Vân, có nhiều con suối nhỏ chảy ngang qua đường, nước trong vắt. Những cây cổ thụ trong cánh rừng nguyên sinh Yên Tử xuất hiện càng lúc càng nhiều. Bên những bậc đá rêu phong, cổ xưa còn có những loài hoa dại bung nở suốt bốn mùa hớp hồn mọi người.
Từ am Ngọa Vân sang chùa Hồ Thiên là một cung đường với nhiều trải nghiệm mới đầy thú vị. Chúng tôi đi men qua nhiều mỏm núi, với những cánh rừng mới trồng rồi đến thảo nguyên cỏ xanh bao la chiếm trọn tầm mắt. Đoạn đường từ am Ngọa Vân sang Hồ Thiên tuy xa nhưng tương đối bằng phẳng, khá dễ đi. Khi ánh mình minh lên, trên cung đường men theo các mỏm núi này, mọi người sẽ được tận mắt ngắm khoảng không bao la, hùng vĩ của núi Yên Tử. Những đám mây trắng bồng bênh, lững lờ càng làm cho cảnh sắc lên thơ. Sau khoảng hơn 2h đi bộ từ am Ngọa Vân sang chùa Hồ Thiên chúng ta sẽ bắt gặp một bãi đá ngổn ngang trên mỏm núi. Có phiến đá lớn bằng một gian nhà xếp chồng lên nhau cao vút hướng tới trời xanh. Chính vì thế khu này được người ta đặt cho cái tên Bãi đá Chồng. Đây cũng là điểm vọng cảnh không thể tuyệt vời hơn cho những ai một lần đi qua.
 |
| Đỉnh Lái Cỏ (núi Phật Sơn) với bãi đá có hình thù độc đáo trên thảm cỏ xanh |
3. Sau khi chinh phục được chùa Hồ Thiên hoang sơ giữa núi rừng Yên Tử, chúng ta có thể ngủ lại ở đây một đêm để lấy sức cho hành trình tiếp theo. Núi ở đây được người xưa đặt cho cái tên Phật Sơn (núi của chốn Phật). Từ Hồ Thiên chúng ta sẽ tiếp tục đi qua những tán rừng già rồi leo lên chinh phục đỉnh Sân Trời cao khoảng 1000m so với mực nước biển. Đỉnh Sân Trời cũng chính là ranh giới tự nhiên giữa hai tỉnh Quảng Ninh và Bắc Giang.
Đỉnh Sân Trời ở núi Phật Sơn hiện ra phía trước chúng tôi, trông khá lạ mắt. Trên đỉnh núi mà lại có một khu vực bằng phẳng rất rộng lớn, mà theo một người dân địa phương đi rừng cho biết đó vì rộng lớn và gần trời nên nó mới có cái tên như vậy. Một số người thuộc các dân tộc thiểu số ở đây còn gọi khu vực này bằng cái tên Lái Cỏ. Ở Sân Trời có những phiến đá lớn với nhiều hình thù kỳ quái, ngộ nghĩnh trên đồng cỏ bao la khiến mọi người vô cùng tò mò, thích thú. Có phiến đá y như hình con rùa khổng lồ. Nhiều người đã không bỏ lỡ cơ hội leo lên hòn con rùa ấy ngả lưng vài phút, rồi tự sướng kiếm lấy bức ảnh làm kỷ niệm đặc biệt… Trên đỉnh Sân Trời bát ngát mây bay, gió thổi, mọi người ai cũng cảm thấy sự khoan khoái, thú vị đang lan tỏa cơ thể mình.
4. Từ trên đỉnh Sân Trời của núi Phật Sơn, chúng tôi bắt đầu hạ sơn xuống cánh rừng nguyên sinh Tây Yên Tử, thuộc địa phận huyện Lục Nam và Sơn Động tỉnh Bắc Giang. Quả thực đúng với từ nguyên sinh, khu rừng ở đây vẫn còn giữ được vẻ hoang sơ vốn có, hầu như chưa bị tác động bởi du lịch. Đi được khoảng hơn 1km đường rừng hiểm trở, chúng tôi bắt gặp một ngọn thác. Tuy đã vào đầu mùa hạ, nhưng thác khá ít nước, đổ từ vách núi có độ cao khoảng 30m xuống. Những tia nước li ti bắn ra khi dòng thác đập vào vách đá tạo ra vẻ đẹp rất độc đáo.
Theo như người dân địa phương cho biết, ngọn thác này có tên là Thác Giọt, là điểm thượng nguồn của dòng suối Nước Vàng. Nghe 2 cái tên làm chúng tôi hết sức tò mò và thích thú. Mọi người lần lượt vào đứng dưới con thác để dòng nước xối xả đổ xuống người cho vơi đi mệt mỏi để tiếp tục men theo con suối độc đáo dưới chân thác. Quả thực đúng như tên gọi, con suối có màu nước vàng óng như mật ong rừng, thuần khiết, nguyên sơ.
 |
| Suối nước vàng có màu vàng óng như mật ong rừng |
5. Sau khi thoát ra khỏi rừng, chúng tôi đến trung tâm xã Lục Sơn, Lục Nam nằm trên con đường tỉnh lộ 293. Qua một đêm phục hồi sức khỏe, chúng tôi tiếp tục lên miền cao Sơn Động thuộc cánh rừng Tây Yên Tử. Trên đường đi chúng tôi đã được người Dao, người Cao Lan ở xã Tuấn Mậu, Sơn Động kể cho nghe một truyền thống không có trong chính sử. Hơn 700 năm trước, vùng đất Tuấn Mậu có được tiên khí của trời đất nên xuất hiện nhiều thiếu nữ đẹp. Các bậc đế vương triều Trần để kết hữu hảo với tù trưởng trong vùng đã mang nhiều cô gái dân tộc Dao, Cao Lan ở đây về kinh thành để làm thiếp. Ngày nay đến vùng đất này, chúng ta sẽ được bắt gặp vẻ đẹp rất ấn tượng của các thiếu nữ vận trang phục truyền thống trong các ngày lễ hội.
Từ Tuấn Mậu mang theo câu chuyện xưa, chúng tôi lên xã An Lạc, nơi có khu bảo tồn thiên nhiên rừng nguyên sinh Khe Rỗ. Vài năm gần đây, rừng nguyên sinh Khe Rỗ đón hàng chục ngàn lượt du khách các nơi về nghỉ dưỡng, tham quan, nghiên cứu khám phá. Kết hợp loại hình du lịch sinh thái, du lịch văn hóa với các tour ngủ homestay trong nhà sàn của dân bản địa là nét độc đáo ở đây. Hiện nay ở xã An Lạc ngoài vẻ đẹp thiên nhiên hết sức thơ mộng, thì các công trình nhà tường trình (nhà đắp đất), nếp sống sinh hoạt, ẩm thực độc đáo của người Tày, Nùng, Dao, Cao Lan… là những điểm nhấn thu hút mọi người.
Phát triển du lịch, quảng bá hình ảnh, nhưng vẫn giữ nguyên được cảnh sắc tự nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái, nâng cao đời sống người dân địa phương… để làm cho giá trị vẻ đẹp thiên nhiên của cả quần thể di tích, thắng cảnh Yên Tử ngày càng nhân lên chính là bài toán đặt ra cho 2 tỉnh Bắc Giang và Quảng Ninh cần giải quyết hiện nay.
