Nghiên cứu bổ sung đối tượng được trợ giúp pháp lý là người dân tộc thiểu số thuộc nhóm dân tộc rất ít người

* Thưa bà, trong lần sửa đổi Luật Trợ giúp pháp lý tới đây, Bộ Tư pháp dự kiến có những thay đổi gì liên quan đến mở rộng diện người được trợ giúp pháp lý, đặc biệt là đối với đồng bào dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế?

- Thời gian gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng như Nghị quyết số 27, Nghị quyết số 68, Nghị quyết số 66, Nghị quyết số 57, trong đó có nhiều định hướng trực tiếp liên quan đến công tác trợ giúp pháp lý, như hiện đại hóa hoạt động trợ giúp pháp lý, ưu tiên nguồn lực và nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý.

Bên cạnh đó, một số văn bản quy phạm pháp luật mới cũng đã được ban hành như Luật Phòng, chống mua bán người, Luật Tư pháp người chưa thành niên. Những thay đổi này đặt ra yêu cầu Luật Trợ giúp pháp lý cần được rà soát, sửa đổi để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, đặc biệt trong bối cảnh Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 được ban hành, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, không tổ chức cấp huyện, đã và đang tác động trực tiếp đến tổ chức bộ máy cũng như hoạt động trợ giúp pháp lý tại địa phương.

Vì vậy, năm 2025, Bộ Tư pháp đã tham mưu Chính phủ đề xuất sửa đổi Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017. Một trong những nội dung trọng tâm của lần sửa đổi này là rà soát lại diện người được trợ giúp pháp lý – vấn đề đang nhận được sự quan tâm lớn của dư luận xã hội cũng như các cơ quan, tổ chức.

Theo quy định hiện hành, Luật Trợ giúp pháp lý đã xác định một số nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý như người có công với cách mạng, người nghèo, người thuộc hộ cận nghèo… Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, cải cách tư pháp, cải cách hành chính, đặc biệt là tinh thần của Nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Bộ Tư pháp đang nghiên cứu, tham mưu lãnh đạo Bộ xây dựng các phương án đề xuất với Chính phủ nhằm mở rộng diện người được trợ giúp pháp lý.

Trong quá trình nghiên cứu và qua phản ánh từ địa phương, chúng tôi nhận thấy nhóm đối tượng người dân tộc thiểu số là một trong những nhóm cần được quan tâm hơn nữa. Luật Trợ giúp pháp lý hiện hành, tại Điều 7, quy định người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn thuộc diện được trợ giúp pháp lý. Tuy nhiên, sau hơn 8 năm thi hành Luật cho thấy vẫn còn những nhóm người dân tộc thiểu số thực sự gặp nhiều khó khăn nhưng chưa được đưa vào diện được trợ giúp pháp lý theo quy định hiện hành.

Ví dụ, đối với người dân tộc thiểu số thuộc nhóm dân tộc rất ít người – trước đây đã được quan tâm nhưng chưa được ghi nhận cụ thể trong Luật. Trong lần sửa đổi này, chúng tôi đang nghiên cứu, đề xuất bổ sung quy định xác định người dân tộc thiểu số thuộc nhóm dân tộc rất ít người là đối tượng được trợ giúp pháp lý, không phụ thuộc vào điều kiện khó khăn về tài chính hoặc nơi cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Bên cạnh đó, cũng cần lưu ý rằng nhiều người dân tộc thiểu số đồng thời thuộc các nhóm đối tượng khác như người có công với cách mạng, trẻ em, phụ nữ, nạn nhân bạo lực gia đình, người có khó khăn về tài chính… Đây là các “đối tượng kép”, cần được đặc biệt chú trọng trong cả công tác xây dựng chính sách và hoạt động truyền thông, phổ biến pháp luật.

* Việc sắp xếp tổ chức bộ máy trợ giúp pháp lý theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp sẽ được triển khai như thế nào để vẫn bảo đảm người dân, nhất là ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, dễ dàng tiếp cận dịch vụ trợ giúp pháp lý?

- Liên quan đến tổ chức bộ máy trợ giúp pháp lý, theo Luật Trợ giúp pháp lý hiện hành, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước được thành lập tại các địa phương, Chủ tịch UBND cấp tỉnh có thẩm quyền quyết định thành lập các chi nhánh của Trung tâm. Trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, nhiều địa phương đã sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính, không tổ chức cấp huyện.

Ngay từ tháng 4/2025, Bộ Tư pháp đã chủ động nghiên cứu và ban hành Công văn số 1866 hướng dẫn các địa phương trong việc sắp xếp, tổ chức hoạt động trợ giúp pháp lý phù hợp với mô hình mới. Theo đó, giao Chủ tịch UBND cấp tỉnh chủ động căn cứ vào nhu cầu và điều kiện thực tế của địa phương để quyết định địa bàn, điều kiện thành lập chi nhánh của Trung tâm trợ giúp pháp lý.

Trong quá trình xây dựng Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi), chúng tôi đang tiếp tục thể chế hóa nội dung này vào Luật, theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, trao quyền chủ động cho địa phương trong việc quyết định tổ chức mạng lưới chi nhánh, bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tế, nhất là đối với các địa phương miền núi, địa bàn rộng, giao thông khó khăn, có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất để người dân tiếp cận dịch vụ trợ giúp pháp lý.

* Theo bà, để chính sách trợ giúp pháp lý đến được với các nhóm yếu thế, đặc biệt là người dân tộc thiểu số và người khuyết tật, công tác truyền thông cần có những đổi mới gì về nội dung và hình thức?

- Trong các hoạt động truyền thông trực tiếp hoặc tài liệu tuyên truyền, chúng tôi luôn nhấn mạnh rằng, ngoài nhóm người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số còn có thể được trợ giúp pháp lý theo các diện quy định tại Điều 7 của Luật Trợ giúp pháp lý, như trẻ em, nạn nhân bạo lực gia đình có khó khăn về tài chính, nạn nhân bị mua bán người, người khuyết tật…

Hiện nay, đối với người khuyết tật, đặc biệt là người khuyết tật là người dân tộc thiểu số, đã thuộc diện được trợ giúp pháp lý mà không phụ thuộc vào điều kiện cư trú ở vùng khó khăn. Trong quá trình sửa đổi Luật, chúng tôi đang nghiên cứu đề xuất mở rộng diện trợ giúp pháp lý đối với tất cả người khuyết tật, bao gồm người khuyết tật có khó khăn về tài chính, người khuyết tật là người dân tộc thiểu số, phụ nữ, trẻ em… nhằm bảo đảm thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế, đặc biệt là nội luật hóa Công ước về quyền của người khuyết tật, phù hợp với Luật Người khuyết tật và chính sách của Đảng, Nhà nước về chăm sóc, bảo vệ các nhóm yếu thế, với phương châm “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Về công tác tuyên truyền, tôi cho rằng truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật về trợ giúp pháp lý là lĩnh vực có vai trò đặc biệt quan trọng, đòi hỏi phải được triển khai đồng bộ, lâu dài, với sự vào cuộc của tất cả các cấp, các ngành, địa phương, chứ không phải là nhiệm vụ riêng của một bộ, ngành nào, kể cả ngành Tư pháp.

Công tác này cần có sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội, các cơ quan truyền thông và cả cộng đồng, cá nhân, với nhiều hình thức truyền thông đa dạng, đổi mới, kết hợp giữa phương thức truyền thống và hiện đại. Chẳng hạn, có thể tận dụng mạng xã hội, vai trò và sức lan tỏa của những người có ảnh hưởng để thu hút sự quan tâm của giới trẻ; đồng thời chú trọng dịch các quy định pháp luật, quyền và nghĩa vụ của người dân sang tiếng dân tộc để đồng bào dân tộc thiểu số dễ tiếp cận.

Mục tiêu cuối cùng của công tác truyền thông là giúp người dân nói chung, đặc biệt là các nhóm đối tượng đặc thù như trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, hiểu rõ và chủ động tiếp cận, sử dụng dịch vụ trợ giúp pháp lý miễn phí của Nhà nước - một chính sách rất nhân văn.

* Trân trọng cảm ơn bà!