Sửa đổi, bổ sung có trọng tâm
BLHS năm 2015 được Quốc hội (QH) khóa XII, Kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27/11/2015, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/07/2016. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết số 109/2015/QH13 của QH về việc thi hành BLHS, các cơ quan hữu quan đã phát hiện và phản ánh về một số sai sót về kỹ thuật trong Bộ luật. Vì vậy, thực hiện chỉ đạo của cơ quan có thẩm quyền, Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS 2015 và đang tiến hành lấy ý kiến một số nội dung để tiếp tục hoàn thiện Dự án Luật trước khi trình Chính phủ tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8 này.
Trên cơ sở đó, Bộ Tư pháp cho biết, với phạm vi của một Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS và với thời gian hạn hẹp phải bảo đảm tiến độ trình QH khóa XIV Dự án Luật vào Kỳ họp thứ hai (tháng 10/2016), đồng thời BLHS có liên quan mật thiết với các Luật đang lùi hiệu lực thi hành cùng BLHS năm 2015 thì chỉ chủ yếu tập trung sửa đổi, bổ sung những điều khoản của BLHS có lỗi kỹ thuật mà không thể giải thích hoặc thống nhất hướng dẫn được. Nếu không sửa những điều khoản ấy sẽ ảnh hưởng tới việc bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật, không đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm cũng như ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người phạm tội.
Còn những vấn đề khác như sai sót về kỹ thuật nhưng không ảnh hưởng đến nội dung quy định hoặc có thể giải thích, hướng dẫn được thì chưa nên đặt vấn đề sửa. Đối với các vấn đề liên quan đến chính sách thì nói chung không nên đặt vấn đề sửa vì chưa được thực tiễn kiểm nghiệm, hơn nữa, có thể dẫn đến việc sửa đổi, bổ sung các luật đang lùi hiệu lực thi hành cùng BLHS 2015. Tuy nhiên, đối với một số quy định về chính sách cụ thể trong một số điều luật mà chưa bảo đảm tính chặt chẽ, chưa thể hiện nhất quán của chính sách hoặc thấy trước khả năng sẽ không phù hợp với thực tiễn, không đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm thì cần đề xuất sửa đổi.
Cũng theo Bộ Tư pháp, vẫn còn một số ý kiến đề nghị không nên hạn chế phạm vi sửa đổi, bổ sung BLHS năm 2015. Tinh thần chung là qua rà soát, nếu phát hiện thấy có vấn đề bất cập, chưa hợp lý thì cần nghiên cứu để sửa.
Sẽ “xử” cỏ Mỹ và lá KHAT
Trong quá trình xây dựng Dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung, các ý kiến đều thống nhất cao về việc bổ sung các chất ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện ở nước ta vào BLHS để có cơ sở xử lý. Tuy nhiên, về cách thức bổ sung, Bộ Tư pháp chia sẻ là còn có ý kiến khác nhau.
Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, chính sách xử lý hình sự đối với các tội phạm về ma túy là rất nghiêm khắc nên việc bổ sung chất ma túy, cây có chứa chất ma túy vào BLHS cần phải được cân nhắc hết sức thận trọng. Trước mắt, chỉ nên bổ sung chất XLR-11 (gọi là cỏ Mỹ) và lá KHAT vì chất XLR-11 thuộc Danh mục II - Các chất ma túy được dùng hạn chế trong phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu hóa học, điều tra tội phạm hoặc trong lĩnh vực y tế theo quy định của cơ quan có thẩm quyền. Còn lá KHAT đã xuất hiện ở nước ta và có chứa chất Cathinone thuộc Danh mục I - Các chất ma túy tuyệt đối cấm sử dụng trong y học và đời sống xã hội; việc sử dụng các chất này trong phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu hóa học, điều tra tội phạm theo quy định đặc biệt của cơ quan có thẩm quyền. Còn những cây khác có chứa chất ma túy mà chúng ta chưa biết được thì chưa nên bổ sung vào BLHS. Nếu sau này xuất hiện hành vi vận chuyển, tàng trữ, mua bán hoặc chiếm đoạt các cây đó ở nước ta, có thể vận dụng xử phạt hành chính, đồng thời tiến hành phân tích, kiểm nghiệm. Trường hợp đúng là có chứa chất ma túy trong Danh mục các chất ma túy, sẽ đề nghị bổ sung vào BLHS.
Theo loại ý kiến thứ hai, ngoài việc bổ sung các cây, lá cụ thể mới xuất hiện trong thời gian gần đây mà ta đã biết rõ tên cũng cần bổ sung thêm quy định mang tính dự báo là “cây khác có chứa chất ma túy”. Như vậy, sẽ tạo điều kiện linh hoạt, thuận lợi trong việc xử lý tội phạm khi phát hiện một loại cây mới có chứa chất ma túy mà không cần phải sửa đổi, bổ sung BLHS. Tuy nhiên, Dự thảo Luật được thể hiện theo loại ý kiến thứ nhất.
Vẫn giữ Điều 292 BLHS 2015
Một điểm đáng chú ý của Dự thảo Luật Sửa đổi vừa được Bộ Tư pháp đăng tải để lấy ý kiến là không bỏ Điều 292 quy định “Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông” mà chỉ sửa đổi, bổ sung cho phù hợp hơn. Trước đó, có ý kiến đề nghị cần loại bỏ hoàn toàn tội danh quy định tại Điều 292 BLHS năm 2015 vì cho rằng BLHS đã bỏ tội danh kinh doanh trái phép nhưng Điều 292 lại quy định tội “kinh doanh trái phép trên mạng”. Như vậy là không phù hợp. Hơn nữa, trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện có đến 267 ngành nghề nhưng Điều 292 chỉ quy định xử lý hình sự đối với một số ngành nghề trong số đó. Thêm nữa, cũng những lĩnh vực kinh doanh nêu tại Điều 292 nếu thực hiện qua mạng thì bị xử lý hình sự, còn nếu không thực hiện qua mạng lại không bị xử lý hình sự là có sự bất bình đẳng.
Theo Bộ Tư pháp, những dịch vụ được nêu trong Điều 292 BLHS là những ngành nghề kinh doanh có điều kiện và việc kinh doanh này nếu được thực hiện trên mạng máy tính, mạng viễn thông thì sẽ rất khó kiểm soát và dễ xảy ra vi phạm, số người bị hại có thể lên đến hàng trăm, hàng ngàn người. Việc BLHS năm 2015 quy định tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông là nhằm góp phần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh trên mạng; bảo vệ những người làm ăn chân chính, đúng pháp luật, xử lý nghiêm những người cố tình vi phạm pháp luật và thu lời bất chính lớn từ việc vi phạm đó; góp phần tăng cường sự quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực này.
Tuy nhiên, quy định tại Điều 292 BLHS năm 2015 có phạm vi tương đối rộng và các từ ngữ sử dụng trong điều luật chưa thật sự phù hợp với các quy định liên quan của pháp luật chuyên ngành. Bởi thế, cần phải sửa đổi, bổ sung theo hướng thu hẹp một cách hợp lý phạm vi xử lý hình sự về tội danh này (dự kiến phương án bỏ điểm e khoản 1 Điều 292 về “các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định của pháp luật”), đồng thời điều chỉnh các quy định cụ thể trong điều luật cho phù hợp.
