Nghệ An - nỗ lực lớn, quyết tâm cao, chung sức vì đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam (bài 1): Gấp rút giải phóng mặt bằng

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được Quốc hội chấp thuận chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch triển khai thực hiện tại Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 23/4/2025. Dự án thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích Quốc gia, công cộng theo quy định tại khoản 22 và khoản 31 Điều 79 Luật Đất đai năm 2024.

Dự án có chiều dài tuyến 1.541 km, qua 20 tỉnh, thành phố. Điểm đầu là ga Ngọc Hồi (thành phố Hà Nội), điểm cuối là ga Thủ Thiêm (TP.HCM); tổng mức đầu tư sơ bộ hơn 67,3 tỷ USD; thời gian thực hiện dự kiến khởi công trước 31/12/2026, cơ bản hoàn thành năm 2035, số lượng ga gồm 23 ga hành khách, 5 ga hàng hóa, tốc độ thiết kế: 350 km/h.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đoạn qua địa bàn tỉnh Nghệ An có chiều dài 85,5 km, đi qua địa bàn18 xã, phường, gồm: Hoàng Mai, Quỳnh Văn, Quỳnh Sơn, Quỳnh Lưu, Hùng Châu, Đức Châu, Quảng Châu, Minh Châu, Diễn Châu, An Châu, Tân Châu, Đông Thành, Thần Lĩnh, Nghi Lộc, Yên Trung, Hưng Nguyên, Hưng Nguyên Nam và Lam Thành.

Dự kiến ga chính là ga Vinh tại xã Hưng Nguyên; Có 2 Trạm bảo dưỡng (tại xã Đức Châu và kết hợp trong Depot Vinh); Depot đặt tại xã Hưng Nguyên Nam; Diện tích GPMB khoảng 519,2ha, chi phí giải phóng mặt bằng (GPMB) khoảng 6.397 tỷ đồng.

Trong thời gian qua, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành 14 văn bản chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho các Sở, ngành, UBND cấp xã triển khai các công việc về: Rà soát, triển khai thực hiện các khu tái định cư phục vụ dự án; Thực hiện nhiệm vụ tại thông báo kết luận của Văn phòng Chính phủ; Thành lập Ban chỉ đạo, Hội đồng GPMB cấp xã; Cho ý kiến vào Dự thảo kế hoạch; Chỉ đạo tham mưu quy trình thực hiện các khu tái định cư, hướng dẫn quy mô đầu tư xây dựng khu tái định cư (TĐC) đảm bảo tránh lãng phí….

Để thực hiện Dự án, Tỉnh ủy Nghệ An đã thành lập Ban Chỉ đạo và Tổ giúp việc tại các Quyết định số 3995-QĐ/TU ngày 30/6/2025 và Quyết định số 4129-QĐ/TU ngày 05/9/2025. Tỉnh ủy đã ban hành TBKL số 01-TB/BCĐ ngày 13/8/2025; UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Kế hoạch GPMB, phối hợp triển khai thực hiện và khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt Dự án trên địa bàn tỉnh tại Quyết định số 2445/QĐ-UBND ngày 31/7/2025.

Theo báo cáo của Sở Xây dựng Nghệ An, đến nay, Sở này đã ban hành 21 văn bản đôn đốc các địa phương rà soát, báo cáo số hộ ảnh hưởng, dự kiến số vị trí, kinh phí thực hiện khu tái định cư; hướng dẫn lập quy mô các khu tái định cư đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế, tránh đầu tư lãng phí; phối hợp Sở Tài chính xây dựng quy trình các bước triển khai tái định cư; tham mưu UBND tỉnh bổ sung thành viên Ban chỉ đạo dự án, ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện, thống nhất chủ trương lựa chọn địa điểm các khu tái định cư của các địa phương đề xuất.

Tổng hợp các đề xuất, kiến nghị của địa phương về xem xét nghiên cứu điều chỉnh hướng tuyến một số vị trí để hạn chế ảnh hưởng đến công trình tâm linh, khu vực đông dân cư, tham mưu UBND tỉnh văn bản gửi Bộ Xây dựng và Ban QLDA đường sắt.

Sở Tài chính Nghệ An đã có văn bản số 4651/STC-PTHT ngày 29/7/2025 trình UBND tỉnh hướng dẫn các địa phương về Quy trình thực hiện tái định cư.

Ngày 16/6/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về dự án Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tuyến Đường sắt cao tốc tốc độ cao trên trục Bắc – Nam. Phó Thủ tướng ghi nhận sự cố gắng của Bộ Xây dựng, các bộ, ngành và địa phương… trong công tác chuẩn bị đầu tư, rà soát quy hoạch, thiết kế sơ bộ, xác định nhu cầu sử dụng đất và kế hoạch GPMB Dự án.

Trong đó, đã. Biểu dương sự tích cực, chủ động của 5 địa phương trong đó có tỉnh Nghệ An.

Phó Thủ tướng khẳng định đây là dự án có ý nghĩa đặc biệt quan trọng của Quốc gia, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương cần xác định rõ nhiệm vụ, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, khẩn trương triển khai các nhiệm vụ được giao, bảo đảm đầy đủ điều kiện khởi công vào tháng 12/2025 theo yêu cầu của Chính phủ tại Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 23 tháng 4 năm 2025.

Trước mắt tập trung hoàn thành thủ tục liên quan đến công tác GPMB, TĐC; lựa chọn một số vị trí quan trọng (nhà ga, đoạn tuyến thuận lợi) để tổ chức lễ động thổ, khởi động các khu TĐC phục vụ cho công tác GPMB của Dự án này. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng yêu cầu các địa phương có tuyến đi qua khẩn trương thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh do Bí thư Tỉnh uỷ/Thành uỷ trực tiếp chỉ đạo, hoàn thành trước ngày 5/7/2025. 

Tập trung chỉ đạo và chịu trách nhiệm trước Chính phủ về việc triển khai công tác GPMB đảm bảo tiến độ, tuyệt đối không uỷ thác toàn bộ trách nhiệm cho các phường/xã. Đồng thời khẩn trương hoàn thành công tác kiểm kê đất đai, lập phương án bồi thường, TĐC, phê duyệt theo thẩm quyền; chủ động ứng vốn ngân sách địa phương thực hiện công tác bồi thường TĐC…