Ngành Thống kê chia sẻ câu chuyện 'phía sau những con số' với báo chí

Trước những băn khoăn của báo chí và dư luận về các con số thống kê do TCTK công bố thời gian qua, sáng 19/6, Bộ KH&ĐT đã tổ chức Tọa đàm “Số liệu thống kê và truyền thông chính sách”

Đây cũng là lần đầu tiên TCTK và các nhà báo đã có một buổi trao đổi, chia sẻ một cách thẳng thắn, cởi mở về các con số thống kê do TCTK công bố.

Theo quy chuẩn quốc tế

Theo Tổng cục trưởng TCTK Nguyễn Thị Hương, Tọa đàm nhằm tuyên truyền, phổ biến rộng rãi hơn nữa về cách tổng hợp, biên soạn số liệu thống kê tới các nhà báo, từ đó góp phần tạo đồng thuận xã hội, nâng cao công tác truyền thông về các chính sách.

Ở khía cạnh phân tích thống kê, bà Hương cho rằng công việc của ngành cũng giống như viết một bài báo, cơ quan Thống kê cũng cần có những dữ liệu, căn cứ xác thực để biến những con số khô khan thành những “con số biết nói.”

“Từ khi xác định nhu cầu đến việc công bố thông tin ngành thống kê phải thực hiện theo quy trình chuẩn của quốc tế. Chẳng hạn muốn viết một cái báo cáo cũng phải qua 8 bước theo quy trình quy chuẩn của quốc tế. Riêng khâu tổng hợp thu thập thông tin được thực hiện từ các nguồn khác nhau như: báo cáo, số liệu dự liệu hành chính, điều tra…, trong đó số liệu dữ liệu hành chính càng được sử dụng nhiều nhất…” - bà Hương chia sẻ.

Bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng TCTK chia sẻ tại Tọa đàm.

Cũng theo Tổng cục trưởng TCTK, đến nay, TCTK đã thay đổi cách thức thu thập số liệu và có đến 85% chỉ tiêu thống kê là sử dụng điện tử website thay vì dùng giấy như trước.

Đặc biệt, TCTK đã tham vấn nghiệp vụ chuyên sâu của các chuyên gia đến từ ILO, UNFPA, IMF, ADB… để có những hỗ trợ kỹ thuật hiện đại, tiên tiến tương đồng với cơ quan thống kê thế giới.

Theo lãnh đạo TCTK, với sự vận động không ngừng của đời sống kinh tế - xã hội, nhiều lĩnh vực, ngành nghề mới nảy sinh, sự tiếp cận đa dạng của người dùng tin cùng sự bùng nổ của công nghệ liên quan đến mọi mặt của đời sống... đòi hỏi ngành Thống kê phải luôn vận động, đổi mới.

“Do đó, các phương pháp thống kê đã có những thay đổi để theo kịp tiến trình phát triển của xã hội. Với đặc thù của một ngành chuyên môn sâu, phương pháp luận của cơ quan thống kê luôn tuân thủ theo chuẩn mực của quốc tế và phù hợp với thực tiễn Việt Nam…” - bà Hương nhấn mạnh.

Vì sao giá cả hàng hóa tăng liên tục mà CPI vẫn “đẹp như mơ”?

Chia sẻ băn khoăn này, bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ thống kê giá khẳng định, quy trình thống kê của TCTK hoàn toàn đảm bảo đúng phương pháp luận quốc tế và số liệu trung thực.

Bà Oanh cho biết, TCTK khi thống kê về giá đều có sự đồng hành của các tổ chức thế giới (như IMF, ADB…), đảm bảo tính so sánh của thông lệ quốc tế.

“Một nguyên tắc được nhiều thế hệ TCTK kiên định đến ngày hôm nay là không có con số thống kê đẹp, không có con số thống kê xấu mà chỉ có con số chính xác, trung thực và rõ ràng...” - bà Oanh nhấn mạnh.

"Rổ" hàng hóa để tính CPI của Việt Nam có 752 mặt hàng. Ảnh minh họa

Theo Vụ trưởng Vụ thống kê giá cho biết, hiện để tính CPI , “rổ” hàng hóa của Việt Nam có 752 mặt hàng (không bao gồm vàng và USD). Căn cứ vào danh mục hàng hóa đại diện cả nước, TCTK xây dựng danh mục hàng hóa từng địa phương và mạng lưới điều tra gồm: Cửa hàng, siêu thị, trung tâm thương mại, điểm bán lẻ.

Sau đó, TCTK xác định cơ cấu chi tiêu của hộ gia đình tương ứng với các nhóm danh mục hàng hóa. Hàng tháng, tại 63 địa phương, hơn 2.000 điều tra viên sẽ tiến hành điều tra tại hơn 40.000 điểm điều tra giá. Quy trình này được tiến hành rộng khắp 63 tỉnh/thành, 3 lần/tháng…

“Hiện cơ quan thống kê đã triển khai điều tra giá tiêu dùng bằng thiết bị điện tử-CAPI tại 63 tỉnh, thành. Từ đó, chất lượng số liệu điều tra được nâng cao đồng thời minh bạch quá trình điều tra, rút ngắn thời gian sản xuất số liệu và tiến tới hội nhập với thống kê thế giới…”- bà Oanh cho biết thêm.

Vì sao tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam chỉ loanh quanh ở mức 2-3%?

Về băn khoăn này, ông Phạm Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Thống kê dân số và lao động thẳng thắn: “Làm tỷ lệ này cao lên, chúng tôi chẳng được gì, thấp cũng chẳng được gì…”

Ông Nam khẳng định, số liệu lao động việc làm hoàn toàn căn cứ vào cuộc điều tra lao động việc làm được thực hiện hàng tháng từ ngày mùng 1 đến mùng 7. Điều tra được tiến hành trên 18.000 hộ/tháng, 1 năm sẽ điều tra trên 200.000 hộ. Cuộc điều tra này đã được tiến hành trong 20 năm, với sự đồng hành của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) với bảng hỏi hơn 70 câu chặt chẽ.

Lao động được coi là thất nghiệp phải là người từ 15 tuổi trở lên có nhu cầu việc làm nhưng không tìm được việc làm trong thời gian tham chiếu. Ảnh minh họa

Đối tượng điều tra là những người lao động từ 15 tuổi trở lên và sẵn sàng làm việc trong thời gian tham chiếu (từ mùng 1-7). “Nếu người được hỏi trả lời không muốn làm việc trong thời gian tham chiếu thì không coi đó là thất nghiệp” - ông Nam giải thích.

Theo Vụ trưởng Vụ Thống kê dân số và lao động, tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam thường ngang bằng Thái Lan và cao hơn Lào, Campuchia. Đây là những nước đều được ILO đồng hành trong điều tra lao động, việc làm.

Vì sao không công bố quy mô dân số Việt Nam đạt 100 triệu người?

Về vấn đề này, Phó Tổng Cục trưởng TCTK Nguyễn Trung Tiến cho biết, theo tính toán, đến tháng 4, dân số Việt Nam đạt quy mô 100 triệu người. Sau khi nhận được sự thống nhất cao của các Bộ ngành,TCTK đã trình Thủ tướng để tổ chức công bố sự kiện này. Tuy nhiên, sau đó, Bộ Công an đã có công văn gửi Văn phòng Chính phủ đề nghị tạm hoãn tổ chức sự kiện do dân số Việt Nam đã vượt 100 triệu từ cơ sở dữ liệu dân cư của ngành.

"Hai con số của TCTK và Bộ Công an không chênh lệch nhau lớn. TCTK đã thống kê dân số sống trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam là 100 triệu người. Trong khi, dữ liệu của Bộ Công an từ mã số định danh cho tất cả công dân Việt Nam (kể cả những người Việt Nam làm việc ở nước ngoài, khoảng 5 triệu người) là 104 triệu người. Chúng tôi đã rà soát, tính toán lại và nhận thấy khái niệm, phạm vi thu thập thông tin giữa 2 cơ quan khác nhau…" - Phó Tổng Cục trưởng TCTK Nguyễn Trung Tiến chia sẻ.

Tiêu chí khác nhau nên số liệu thống kê từ TCTK và Bộ Công an không khớp nhau

Cũng theo ông Tiến, từ đề nghị của Bộ Công an, Văn phòng Chính phủ đã yêu cầu TCTK phối hợp với các bộ, ngành rà soát lại số liệu, tạm hoãn tổ chức sự kiện công bố.

"Ở thời điểm hiện nay, sự kiện này nếu tổ chức thì không còn ý nghĩa gì nữa, vì thời điểm đón công dân thứ 100 triệu đã qua, hiện tại dân số Việt Nam đã hơn 100 triệu. Do đó, chúng tôi sẽ hoãn sang thời điểm khác, có thể là tới thời điểm đón công dân thứ 110 triệu", ông Tiến chia sẻ.

Theo TCTK với con số 100 triệu người, Việt Nam lọt nhóm 15 quốc gia đông dân nhất thế giới, thứ 8 châu Á và thứ 3 ASEAN. Việc đạt quy mô dân số 100 triệu người là dấu mốc quan trọng, tạo cơ hội cho nước ta nâng cao vị thế trong khu vực và trên thế giới trong bối cảnh các nước đều coi nguồn nhân lực là lợi thế của quốc gia.