Thiếu điều nguyên liệu
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, năm 2016 ngành điều xuất khẩu 347.000 tấn điều nhân, đạt kim ngạch 2,84 tỷ USD, tăng 5,6% về sản lượng và 18,4% về giá trị so với năm 2015. Đây là năm ngành điều xuất khẩu có giá trị lớn nhất từ trước đến nay. Thế nhưng do nguyên liệu trong nước không nhiều, năm qua phải nhập 1,1 triệu tấn điều thô.
Mục tiêu ngành điều năm nay xuất khẩu đạt trị giá 3 tỷ USD, tương đương với khoảng hơn 400.000 tấn điều nhân. Thế nhưng lượng điều nguyên liệu trong nước năm nay được đánh giá là khá khan hiếm.
Theo đó, thời tiết năm 2016 không thuận lợi khiến khâu thu hoạch, xử lý và kỹ thuật bảo quản điều thô chưa tốt khiến lượng điều thô trong nước giảm. Ngoài ra, thời tiết năm 2017 cũng được dự báo không thuận lợi cho cây điều phát triển; nắng nóng kết hợp với mưa kéo dài, mùa khô ngắn hơn những năm trước 2 tháng sẽ làm ảnh hưởng đến quá trình ra hoa, đậu trái ở cây điều, làm sản lượng điều trong năm nay rơi vào báo động, giảm khoảng 40%. Chất lượng hạt điều cũng theo đó giảm theo.
Theo tính toán trước đây, sản lượng điều Việt Nam trong năm 2017 sẽ đạt 550.000 tấn điều thô, nhưng do biến động thời tiết bất thường nên dự báo sản lượng chỉ đạt 300.000 tấn, thấp hơn năm 2016 hơn 150.000 tấn (thấp hơn dự kiến 250.000 tấn).
Một nguyên nhân khác khiến những người xuất khẩu điều phải đau đầu là diện tích điều trong nước ngày một giảm. Hiện diện tích điều ở các tỉnh Tây Nguyên như Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Đắk Nông, Lâm Đồng đang giảm rất nhanh, chỉ còn gần 73.000ha, giảm gần 16.000ha so với năm 2015. Đắk Lắk là địa phương giảm nhiều nhất, từ 33.292ha năm 2015 nay chỉ còn 18.597ha; kế đến là tỉnh Đắk Nông từ gần 20.000ha nay giảm xuống còn 14.812ha…
Diện tích điều giảm là do trước đây phần lớn diện tích điều được đồng bào các dân tộc sử dụng các giống thực sinh để trồng và qua nhiều năm điều đã già cỗi, thoái hóa, sâu bệnh hại phát triển mạnh, tỷ lệ đậu quả thấp nên năng suất ngày càng giảm. Thậm chí, một số vùng của Đắk Lắk như Ea Súp, Ea H’Leo 1ha điều chỉ cho thu hoạch chưa đến 1 tạ hạt.
Giá hạt điều giảm cũng là nguyên nhân khiến diện tích điều giảm sút. Theo người trồng điều, giá hạt điều trên thị trường không ổn định, liên tục giảm chỉ còn 50.000-54.000 đồng/kg nên nhiều địa phương đồng bào dân tộc đã chặt bỏ cây điều chuyển diện tích đất sang trồng cà phê, tiêu hoặc các loại cây ngắn ngày khác như ngô lai, đậu đỗ. Đây là những loại cây mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn cây điều.
Loay hoay tìm điều thô nhập khẩu
Do nguồn nguyên liệu điều trong nước khan hiếm, để đạt mục tiêu xuất khẩu 3 tỷ USD trong năm nay, ngành điều buộc phải nhập khẩu điều thô với số lượng lớn. Theo đó, năm nay ngành điều phải nhập khẩu nhiều hơn so với năm trước khoảng 200.000 tấn điều, đạt 1,3 triệu tấn điều thô để phục vụ chế biến. Nguồn điều này đang được “ngắm đích” là ở Campuchia. Theo dự báo, sản lượng điều của Campuchia trong năm nay ước đạt 150.000 tấn, có thể đáp ứng sản lượng Việt Nam đang cần.
Được biết, chất lượng điều của Campuchia tương đương với chất lượng điều Việt Nam, các doanh nghiệp chế biến có thể thuận lợi hơn trong khâu chế biến và tránh thất thoát do hạt xấu. Ngoài ra, đoạn đường vận chuyển nguyên liệu từ Campuchia về Việt Nam cũng khá thuận tiện, ít chi phí hơn so với việc nhập từ châu Phi. Tuy nhiên, trường hợp không nhập được điều từ Campuchia như tính toán thì sẽ đẩy ngành điều vào bất lợi, khó khăn tìm nguyên liệu.
Theo Hiệp hội Điều Việt Nam, hạn chế của việc nhập khẩu điều thô là chất lượng hạt điều không được kiểm soát. Các thị trường nhập khẩu điều chế biến của Việt Nam chủ yếu là Mỹ (35%), Trung Quốc (18%), châu Âu, Anh (25%). Việc không thể kiểm soát chất lượng điều thô nhập khẩu rất dễ bị những thị trường nhập khẩu điều khó tính như Mỹ, châu Âu “tẩy chay” hoặc gây khó khăn cho việc xuất khẩu điều Việt Nam.
Theo Tổng cục Thống kê, trong tháng 1/2017, ngành điều xuất khẩu đạt 18.000 tấn, với kim ngạch 164.000 USD, giảm 27,8% về lượng, giảm 12,6% về trị giá so với cùng kỳ năm 2016. Việc đặt mục tiêu năm nay đạt giá trị xuất khẩu 3 tỷ USD khiến ngành điều Việt Nam còn nhiều việc phải làm.
