Ngân hàng “gây khó”, doanh nghiệp thành chủ nợ cho vay nặng lãi

Nhiều lao động đang được các doanh nghiệp chào mời đi làm việc tại Malaysia mà không cần phải nộp bất cứ một đồng nào trước khi đi. Toàn bộ phí xuất cảnh sẽ được trừ vào lương hàng tháng khi lao động làm việc ở nước này. Phải chăng lao động ta ở xứ bạn đang quá” đắt giá” hay còn uẩn khúc gì khác?

Lao động nữ làm việc tại Malaysia

 “ Tay không bắt giặc”?

Những tháng gần đây, phong trào đi lao động tại Malaysia bỗng nhiên sôi động trở lại. Thống kê của Cục quản lý lao động ngoài nước cho thấy, 11 tháng đầu năm có gần 1vạn lao động đã sang Malaysia làm việc.Những đơn hàng tốt, lương cao và điều kiện làm việc ổn định hiện vẫn tiếp tục “hút” khá nhiều lao động ở các miền quê.

Tuy nhiên, đi liền với những tín hiệu tốt lành về sự phục hồi mạnh mẽ tại thị trường này sau gần 2 năm “đóng băng” do bị lao động chê và khủng hoảng kinh tế toàn cầu là những dấu hiệu sớm về sự bất ổn. Trước tiên là việc một số doanh nghiệp làm ăn chụp giựt, quay lại khai thác đơn hàng từ thị trường này một cách ồ ạt.

Theo điều tra riêng của phóng viên PLVN, thậm chí có tình trạng một số chi nhánh được ủy quyền của “công ty mẹ” đã tuyển lao động đưa đi Malaysia mà không thẩm định hợp đồng cũng như không báo cáo số lượng lao động xuất cảnh. Việc tuyển dụng lao động cũng không thông qua địa phương mà chủ yếu lấy lao động qua các trung tâm dịch vụ việc làm hoặc các đầu mối trung gian khác. Những đơn vị này đưa về Việt Nam các đơn hàng ứng trước chi phí xuất cảnh cho người lao động, cho lao động vay 100% và trừ vào lương sau khi lao động sang Malaysia làm việc.

Trong vai một lao động có nhu cầu đi làm việc tại Malaysia chúng tôi đã tiếp cận thông tin tại chi nhánh của một công ty XKLĐ của tỉnh Sơn La đóng tại Hà Nội. Nhân viên tuyển sinh ở đây cho chúng tôi biết nếu đi không tiền thì lao động chỉ việc tới đăng ký và hoàn thành các thủ tục hồ sơ theo hướng dẫn của nhân viên chi nhánh. Chi phí xuất cảnh được trừ vào lương khi làm việc ở Malaysia, tổng chi phí sau khi quy đổi ra tiền USD khoảng 1500 đến 1800 USD/ lao động. Nhân viên tại chi nhánh này còn cho biết hiện mỗi tháng chi nhánh cho xuất cảnh cả trăm lao động sang Malaysia và đều cho nợ 100% chi phí.

So sánh với mặt bằng chung thì có thể thấy chi phí đơn vị nói trên trừ của người lao động cao hơn hẳn so với các đơn vị khác. Ông Đoàn Mạnh Cường- giám đốc Trung tâm XKLĐ của Vinamoto cho biết đơn vị ông chỉ thu phí xuất cảnh của lao động đi làm việc ở Malaysia là 1100 USD đối với lao động nộp phí xuất cảnh trước và 1250 USD đối với lao động cho nợ 100% phí xuất cảnh.

Nhiều DN khác cũng cho biết chỉ thu tối đa 1200 USD đối với lao động cho nợ 100% phí xuất cảnh.

Giám đốc một DN còn bức xúc cho biết tình trạng một số DN làm ăn chụp giựt tại thị trường Malaysia, cho lao động nợ phí xuất cảnh và trừ vô tội vạ khi lao động đã sang Malaysia làm việc hiện khá phổ biến.

Lợi bất cập hại!

Vẫn theo điều riêng của phóng viên PLVN thì đáng quan ngại là các đơn hàng cho nợ 100% phí xuất cảnh thường là những đơn hàng không tốt, lương và thu nhập không cao, nhất là những đơn hàng môi giới cho nợ tất cả, thậm chí ứng trước tiền cho công ty XKLĐ Việt Nam mua vé máy bay, chi trả các khoản chi phí đào tạo, giáo dục định hướng, phí dịch vụ, tạo nguồn… miễn là có lao động sang.

Lao động nam làm việc tại nhà máy cơ khí ở Malaysia

Trao đổi với phóng viên PLVN, ông Đào Công Hải- Phó cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước cho biết Cục đã nắm được tình hình này và đang có chỉ đạo để tìm ra giải pháp khắc phục. Ông Hải cho biết sở dĩ có tình trạng cho lao động nợ phí xuất cảnh là bởi nhiều địa phương ngân hàng “gây khó”, không giải ngân cho lao động vay vốn đi XKLĐ, nhất là thị trường Malaysia.

Nguyên do trong đợt khủng hoảng kinh tế toàn cẩu cuối 2008 đến giữa năm 2009 quá nhiều lao động đi Malaysia phải về nước trước hạn không trả được nợ gốc cho ngân hàng. Lo ngại “nợ xấu” khi tiếp tục cho vay đối tượng đi lao động tại Malaysia nên các ngân hàng đã từ chối không cho lao động vay. Trước tình trạng này, Cục QLLĐNN đã có kế hoạch làm việc với ngân hàng để giải tỏa vốn vay cho lao động.

Trước mắt, để tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn việc các DN cho lao động xuất cảnh nợ chi phí được Cục cho phép song ông Hải nhấn mạnh rằng DN phải trừ đúng còn nếu trừ cao hơn chi phí thực là trái phép. Ông Hải cũng cho biết sẽ chỉ đạo kiểm tra việc trừ nợ phí xuất cảnh của các doanh nghiệp đưa lao động sang Malaysia.

Ở góc độ khác,một số doanh nghiệp cho biết sở dĩ có chuyện đi nợ phí 100% chi phí sẽ cao hơn đi có phí là bởi phía môi giới Malaysia cho lao động vay chứ không phải DN Việt Nam và khi trừ họ tính theo tỉ giá bình quân. Tỉ giá này thấp hơn tỉ giá thị trường nhưng phía DN Việt Nam không có cách nào can thiệp bởi khi môi giới đã ứng trước các khoản phí thì họ phải tính lãi, mà lãi ở đây là lãi kép vì lao động nếu sang tới nơi bỏ trốn ra ngoài thì môi giới sẽ mất không các khoản chi phí đã cho vay.

Dù sao, cách lý giải này cũng không thể được chấp nhận bởi nếu theo cách làm này, doanh nghiệp chẳng khác nào cho lao động vay nặng lãi và nếu như điều kiện làm việc không tốt, lương và giờ làm thêm không nhiều, rất dễ xảy ra tình trạng lao động bất bình, bức xúc vì làm mãi vẫn chưa trả được hết nợ đã vay. Đây cũng là những nguyên nhân dễ gây đổ vỡ thị trường và mất lòng tin vào thị trường vốn rất gần gũi và phù hợp với lao động phổ thông của Việt Nam.

Đã đến lúc Cục QLLĐNN cần có biện pháp mạnh mẽ hơn nữa để kiểm soát hoạt động của các DN tại thị trường này, chấn chỉnh và loại bỏ những DN làm ăn chụp giựt, vô trách nhiệm. Đặc biệt lưu ý những DN không có văn phòng đại diện để quản lý lao động tại Malaysia và những DN cố tình đưa lao động đi mà không thẩm định và báo cáo hợp đồng với cơ quan quản lý nhà nước.

Thanh Lương