Ngăn chặn “xâm lăng văn hóa”

Trào lưu video “mukbang” từ Hàn Quốc lan rộng tại Việt Nam, tiềm ẩn nhiều hệ lụy về thói quen ăn uống không lành mạnh. (Nguồn ảnh: Korea Link)
Trào lưu video “mukbang” từ Hàn Quốc lan rộng tại Việt Nam, tiềm ẩn nhiều hệ lụy về thói quen ăn uống không lành mạnh. (Nguồn ảnh: Korea Link)
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) -Trong xu thế hội nhập quốc tế, “biên cương văn hóa” là ranh giới vô hình, mong manh, rất khó quản lý và ngăn chặn sự “xâm lăng” từ bên ngoài vào, tác động khôn lường đến xã hội, nhất là giới trẻ. Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa là động lực góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, chống văn hóa lai căng và sự “xâm lăng mềm” về văn hóa.

Hệ lụy tôn sùng văn hóa ngoại lai lệch chuẩn

Quyền tự do lưu hành, quảng bá, phổ biến các sáng tạo văn hóa nghệ thuật trên không gian mạng hiện nay dẫn tới tình trạng “vàng thau lẫn lộn”, tràn lan c

ác sản phẩm độc hại. Trong số đó có rất nhiều “rác phẩm” như các loại phim khai thác cảnh nóng, khiêu dâm, bạo lực, giang hồ xăm trổ; những MV âm nhạc “câu view”, “câu like” với nội dung vô nghĩa, tiêu cực; clip tục tĩu, phản cảm, vô bổ chủ yếu để lôi kéo sự chú ý của các khán giả trẻ hoặc với mục đích quảng cáo, bán hàng;…

Văn học, phim, âm nhạc, nghệ thuật biểu diễn trên không gian mạng như mỹ thuật, hội họa, nhiếp ảnh và trò chơi trực tuyến... đang tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhân cách thanh, thiếu niên. Hệ quả từ cuộc “xâm lăng văn hóa” thời đại kỷ nguyên số không còn là nguy cơ, mà trở thành thực trạng đáng lo ngại đối với một bộ phận giới trẻ hiện nay.

Các nền tảng mạng xã hội thông dụng ở Việt Nam có điểm chung là sử dụng thuật toán phân phối để tạo nên nội dung xu hướng, ưu tiên những nội dung “nóng” được nhiều người quan tâm. Điều này dẫn đến những nội dung xu hướng độc hại phát tán đến giới trẻ rất nhanh và trên diện rộng. Ai có nhiều người theo dõi, nhiều lượt “thích” sẽ được đặt tên là “Idol” (Thần tượng) hay “KOL”, “influencer” (người có sức ảnh hưởng). Như vậy, ai cũng có thể trở thành người sáng tạo nội dung và “nổi tiếng” trên thế giới ảo trong một khoảng thời gian nhất định.

Về tình trạng này, nhiều chuyên gia truyền thông cảnh báo, một bộ phận người trẻ hiện nay không thích xem các vấn đề về lịch sử, xã hội, văn hóa, nhưng lại hứng thú và tung hô những người giỏi chửi bới, lừa đảo, nói xấu nhau trên mạng hoặc chạy theo những trào lưu dị biệt, phản khoa học. Điển hình, trào lưu làm video “mukbang” xuất phát từ Hàn Quốc rồi lan rộng tại nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Cụ thể với trào lưu này, người thực hiện video sẽ ngồi trước màn hình điện thoại, máy tính ăn uống và giao lưu, chia sẻ với người xem. Những video “mukbang” đồ ăn càng nhiều, càng lớn, càng độc lạ, mắc tiền thì càng thu hút được nhiều người xem, giúp chủ kênh có thể tăng lượt theo dõi và tương tác. Những “nhà sáng tạo” này có thể được cộng đồng mạng “phong” là “thánh ăn” khi thu hút được lượt theo dõi “khủng”. Tuy nhiên, trào lưu “mukbang” tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khoẻ đối với chính chủ kênh và bất cứ ai bắt chước theo. Việc ăn quá nhiều, trong đó có nhiều thực phẩm chiên dầu, nhiều gia vị có thể gây ra các bệnh lý về đường tiêu hoá, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ ung thư.

Ngoài hiện tượng này, còn có cả những “thần tượng” dẫn dắt lối sống thực dụng, tiêu cực với quan điểm không cần đi học, đi làm, muốn kiếm tiền thì đơn giản là hẹn hò qua mạng để nhận người bao nuôi. Hay những “thần tượng” như kiểu “giang hồ mạng”, “thánh chửi”, thường khoe mẽ những hành vi ngông cuồng, bạo lực, chửi tục nhưng vẫn thu hút đến vài trăm nghìn lượt theo dõi, bình luận, chủ yếu từ giới trẻ.

Những “thần tượng” này cũng bao gồm một bộ phận người nổi tiếng, đã có thành tích hoạt động nghệ thuật nhưng lên mạng là chửi bới, đe dọa, xúc phạm, miệt thị, công kích lẫn nhau, thậm chí vi phạm pháp luật. Những “thần tượng” nhố nhăng trên mạng ảo đang trở thành một trong những xu hướng dẫn tới nguy cơ bùng phát lối sống lệch chuẩn trong giới trẻ.

Nhiều bạn trẻ cũng muốn thu hút lượt xem, lượt chia sẻ hoặc muốn kiếm tiền trên thế giới ảo, mà “lao vào” tạo ra nhiều nội dung vô bổ, bắt theo xu hướng độc hại, từ nhảy múa khoe thân đến quảng cáo cờ bạc, phim ảnh dung tục; từ miệt thị người khác, kích động vùng miền đến tung hô những giá trị đi ngược lại với xã hội, thậm chí phản văn hóa, phi giáo dục. Trong đó, rất nhiều trào lưu được du nhập từ nước ngoài, từ phim điện ảnh, phim truyền hình, các video ngắn, vlog, game streaming (chơi và tường thuật game trực tuyến), các video “chơi khăm” (prank), hình chế (meme)...

Sự tôn sùng văn hóa ngoại lai lệch chuẩn, thích thưởng thức những “rác phẩm” trên không gian mạng... đã và đang dần hình thành lối sống dị biệt, đi ngược với văn hóa truyền thống dân tộc trong một bộ phận giới trẻ. Một số thanh niên sau khi tiếp thu mới kiến thức hỗn độn và văn hóa lai căng, nhố nhăng trên không gian mạng rồi quay lại chê bai mọi thứ của đất nước, các giá trị truyền thống của cha ông, của dân tộc, cho rằng những điều đó là lạc hậu, trì trệ.

Điều đó góp phần “nghiệp dư hóa”, “bình dân hóa” công việc sáng tạo văn hóa nghệ thuật, ảnh hưởng đến sự phát triển đúng hướng và lành mạnh của văn hóa nước nhà, đồng thời tạo nên một thế hệ công chúng có gu thẩm mỹ nghèo nàn, tầm thường, về lâu dài sẽ ảnh đến nền tảng tinh thần, tầm vóc của văn hóa dân tộc. Điều nguy hại nữa là ảnh hưởng đến lý tưởng, mục đích sống của thế hệ trẻ, khuyến khích một lối sống hưởng thụ, chạy theo vật chất, coi nhẹ các giá trị tinh thần.

Chặn “xâm lăng văn hóa” bằng chính văn hóa

Bản sắc văn hóa chính là công cụ chống lại “xâm lăng văn hóa”. (Nguồn ảnh: visithcmc.vn)

Bản sắc văn hóa chính là công cụ chống lại “xâm lăng văn hóa”. (Nguồn ảnh: visithcmc.vn)

Không thể phủ nhận, xã hội số, văn hóa số đem lại những cơ hội nhưng cũng tạo ra thách thức mới trong xây dựng, phát triển văn hóa. Tuy nhiên, các lĩnh vực giải trí, nghệ thuật trong nước cũng bị “lấn át” trên chính “sân nhà” bởi các sản phẩm văn hóa nước ngoài.

Điển hình trong lĩnh vực điện ảnh tại Việt Nam, kể cả phim chiếu rạp và phim chiếu trên các nền tảng xuyên biên giới thì phim nước ngoài vẫn ở địa vị thống trị. Có nhiều nguyên nhân như hệ thống phân phối phần lớn thuộc về các nhà phân phối nước ngoài; nhiều bộ phim “bom tấn” nước ngoài có kinh phí rất lớn cho sản xuất và quảng bá,… Tuy vậy, cũng cần nhìn nhận một thực tế là, phần lớn phim Việt chưa đủ sức hấp dẫn khán giả, vẫn còn hạn chế cả về nội dung, kỹ xảo, diễn xuất, giá trị thương mại,… Phim ảnh là một lĩnh vực nghệ thuật vừa giúp các bạn trẻ thụ hưởng những giá trị, vừa góp phần điều chỉnh tư duy, hành vi của con người. Phim Việt không thể chinh phục được khán giả, nhất là người trẻ, họ sẽ tìm đến những bộ phim nước ngoài và tiếp nhận văn hóa, suy nghĩ, lối sống nước ngoài. Nhiều bộ phim ngoại có thể đem đến các giá trị tốt đẹp, nhân văn nhưng cũng không ít bộ phim cổ suý suy nghĩ, lối sống không phù hợp với người Việt Nam. Không chỉ phim chiếu rạp, hệ thống nền tảng phim trực tuyến cũng chứng kiến sự thống trị của các hãng nước ngoài, trong đó không ít nội dung xuyên tạc lịch sử, vi phạm chủ quyền đã được phát hiện trên các ứng dụng này. Ví dụ, trên Netflix, các bộ phim như “Gửi thời thanh xuân ấm áp của chúng ta”, “Một đời một kiếp”, “Little women”, “Hướng gió mà đi”, “MH370: Chiếc máy bay mất tích”… đều đã bị cơ quan chức năng “tuýt còi” vì có nội dung phản ánh không chính xác, vi phạm pháp luật, hoặc thậm chí vi phạm chủ quyền lãnh thổ Việt Nam.

Lĩnh vực âm nhạc cũng chứng kiến nạn du nhập ồ ạt, thiếu chọn lọc. Một số nhóm nhạc nước ngoài gây “sốt” chỉ bởi ngoại hình và vũ điệu đẹp mắt mà chẳng cần hiểu ca từ hay yếu tố nghệ thuật ra sao. Chính điều này đã cổ súy cho xu hướng coi trọng yếu tố nhìn nhiều hơn nghe, đề cao tính giải trí hơn tính nghệ thuật trong lối cảm thụ âm nhạc của người trẻ. Đây cũng là một trong những nguyên nhân xuất hiện một số người trẻ Việt Nam tự xưng là ca sĩ với những bài hát “nhạc chợ” nhảm nhí cùng màn biểu diễn khoe thân phản cảm. Những “thần tượng” này cũng tạo ra những sản phẩm âm nhạc lai căng, chạy theo các mô típ nước ngoài để phục vụ thị hiếu dễ dãi, “sính ngoại” của người nghe. Những MV “na ná” một thần tượng nào đó ở Thái Lan, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Âu Mỹ,… phần nào làm “méo mó” đời sống âm nhạc trong nước. Khi những giá trị văn hoá bản sắc bị coi nhẹ, người làm sáng tạo nghệ thuật chỉ mải mê theo đuổi “cuộc chiến câu view, câu like” để được nổi tiếng nhanh hơn.

Rõ ràng trong cuộc chiến chống lại sự “xâm lăng văn hóa” có vai trò, trách nhiệm rất quan trọng của các cấp, ngành chức năng trong quản lý, ngăn chặn sự thẩm lậu những “rác phẩm” cũng như bảo tồn, phát huy để bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, hệ quả của sự “xâm lăng” ấy, không thể đổ lỗi hoàn toàn cho không gian mạng hay các nhà chức trách mà còn ở chính ý thức và trách nhiệm công dân.

Đặc biệt, thế hệ trẻ phải thực sự khẳng định bản lĩnh để chống lại nguy cơ bị đồng hóa văn hóa, bị “hòa tan” trong xu thế hội nhập quốc tế. Bên cạnh dọn dẹp lại một môi trường văn hóa tiêu cực, việc ươm mầm phát triển cho không gian văn hóa với bản sắc riêng, phát huy nội lực bằng những sản phẩm chất lượng, có chiều sâu là nhiệm vụ cấp thiết, dùng chính bản sắc văn hóa nước nhà làm công cụ sắc bén để ngăn chặn “xâm lăng văn hóa”.

Đọc thêm

Ly nước và nỗi buồn

Ly nước và nỗi buồn
(PLVN) - Nỗi buồn trong cuộc sống cũng giống như ly nước. Khi mới chạm đến, chúng ta có thể cảm thấy nó chỉ là một chút vướng bận. Nhưng nếu cứ giữ mãi trong lòng, không buông bỏ, nỗi buồn ấy sẽ ngày càng đè nặng, khiến tâm hồn bạn mệt mỏi, đau đớn hơn.

Quảng bá hình ảnh Việt Nam qua nghệ thuật nhiếp ảnh

Nhân dân Sài Gòn diễu hành mừng thành phố được giải phóng (ngày 15/5/1975). (Ảnh tư liệu)
(PLVN) - Thông qua nghệ thuật nhiếp ảnh, nhiều hình ảnh vẻ đẹp của đất nước và con người Việt Nam, sự phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng đã được giới thiệu với Nhân dân thế giới, được lưu giữ thành tư liệu lịch sử phản ảnh các dấu mốc quan trọng của lịch sử phát triển đất nước.

Cuộc đời sóng gió của đại minh tinh Khánh Ngọc

(Nguồn: Nhạc xưa Blog)
(PLVN) - Nữ ca sĩ Khánh Ngọc ghi dấu trong lòng người yêu âm nhạc, phim ảnh năm 50 - 60 của thế kỷ trước nhờ tài năng và nhan sắc xinh đẹp. Bà được mệnh danh là nghệ sĩ toàn tài, xứng tầm với ba chữ “đại minh tinh”. Nhưng, đằng sau ánh hào quang, nữ ca sĩ đã trải qua cuộc đời đầy sóng gió.

Những 'chiếc nón cuộc đời'

Yến Trân giao lưu trực tuyến với các bạn trẻ. (Ảnh: T.Ư Đoàn)
(PLVN) - “Mỗi chúng ta đội một chiếc nón khác nhau, có thể là chiếc nón của kỹ sư, chiếc nón của bác sĩ… đôi khi định kiến bắt mình đội một chiếc nón của người nội trợ. Nhưng hãy tin rằng, bên trong bạn luôn có một sức mạnh, nội lực mạnh mẽ để đội chiếc nón của riêng mình”…

Văn minh khi tập yoga

Yoga nên được thực hành ở những nơi yên tĩnh, kín đáo. (Ảnh minh họa - Nguồn: Yoga năng lượng cuộc sống)
(PLVN) - Hiện nay, yoga là bộ môn được nhiều người Việt Nam lựa chọn luyện tập. Bên cạnh lợi ích về nâng cao sức khỏe, cải thiện tinh thần, vẫn còn đó những màn tập yoga “khó đỡ” nhận về nhiều ý kiến trái chiều của cộng đồng.

Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873 - 1945)

Cuốn sách “Hà Nội thời cận đại”.
(PLVN) - Lịch sử Hà Nội thời kỳ cận đại, mở đầu vào các năm 1873, 1882 với hai cuộc tấn công thành Hà Nội của quân đội viễn chinh Pháp và kết thúc vào năm 1945, có thể xem là một giai đoạn bản lề trong việc định hình nên diện mạo của thành phố này. Đó là giai đoạn mà Hà Nội đi qua những năm tháng cả hào hùng lẫn thương đau, bị tàn phá và được kiến thiết, ở đó những biến động lớn lao đã hằn in lên trang sử của Hà Nội một dấu ấn không thể phai mờ đến tận hôm nay.

Có những kiểu yêu…

Có những mối quan hệ độc hại, đầy rẫy bạo lực và bất bình đẳng nhưng người trong cuộc không dứt ra được, bởi cái cớ “trót yêu”. (Nguồn: FL)
(PLVN) - Lan Anh gục khóc nức nở trên vai bạn. Trên gương mặt cô là đôi mắt sưng húp, không phải do khóc, mà là do một tác động ngoại lực. Bờ môi sưng vêu, tụ máu. Người bạn gái thân thiết nghiến răng: “Đã nói mày bao nhiêu lần, phải bỏ cái thằng vũ phu đó đi, không có ngày nó đánh mày chết, mà mày không nghe”. Lan Anh rấm rứt trong làn nước mắt: “Nhưng tao không bỏ được. Tao yêu ảnh. Ảnh chỉ có tật nóng tính, còn lại rất tốt với tao…”.

Cô gái violon

Ảnh minh họa. (Nguồn: V.H)
(PLVN) - Buông tay khỏi những nốt đàn, Nhật thở dài đứng lên. Người bố đi từ trong phòng ra. Nhìn ánh mắt Nhật, ông nói: “Mới gặp chút khó khăn đã…”. Người bố hiểu tâm trạng con qua tiếng đàn.

Thừa Thiên Huế đón nhận bằng của UNESCO công nhận những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng là di sản tư liệu khu vực

Trưởng Đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam trao bằng công nhận “Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế" là Di sản tư liệu thế giới.
(PLVN) - Chiều ngày 23/11, tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức lễ đón nhận bằng của UNESCO công nhận di sản tư liệu “Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế” là Di sản tư liệu thế giới và công bố hoàn thành dự án “bảo tồn, tu bổ tổng thể di tích điện Thái Hòa”.

Nét riêng của áo dài xứ Huế

Áo dài và nón lá Huế tôn lên vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam
(PLVN) - Suốt dọc dài dải đất hình chữ S của đất nước Việt Nam, áo dài miền nào cũng có, thế nhưng riêng với xứ Huế, tà áo dài, nón lá đã là một phần của bản sắc văn hóa và vẻ đẹp riêng có của con người nơi đây.

Quảng Ngãi khai phá tiềm năng du lịch trên nền giá trị văn hóa truyền thống

Quảng Ngãi khai phá tiềm năng du lịch trên nền giá trị văn hóa truyền thống
(PLVN) - Trong quá trình cư trú, đồng bào các dân tộc thiểu số ở Quảng Ngãi đã kiến tạo nên các giá trị văn hóa đặc sắc được thể hiện trong tín ngưỡng, phong tục tập quán, làng nghề, ẩm thực… Việc khai thác những nét văn hóa vùng cao này không chỉ giúp bảo tồn mà còn thúc đẩy phát triển du lịch miền núi.

Bữa cơm gia đình – thứ quý giá đang dần mất đi

Ảnh minh hoạ.
(PLVN) - Trong guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại, có một điều tưởng chừng như đơn giản nhưng lại trở thành xa xỉ: một bữa cơm gia đình đúng nghĩa. Đó là lúc mọi người quây quần bên nhau, không công việc, không điện thoại, chỉ có sự chia sẻ, tiếng cười, và tình cảm chân thành.

Xã hội và văn hóa ở châu Á trong thời kỳ công nghệ số

 Hội thảo thu hút hàng trăm nhà khoa học uy tín trong nước và quốc tế
(PLVN) - Từ ngày 22 đến ngày 24 tháng 11 năm 2024, Trường Cao đẳng Huế phối hợp với Trường Đại học Quốc gia Malang (Indonesia), Đại học Hyderabad (Ấn Độ), Đại học Mahasarakham (Thái Lan), Viện Nhân học Văn hoá (Hà Nội) và Viện Nghiên cứu Văn hóa Nghệ thuật Đông Bắc (Thái Lan) tổ chức Hội thảo quốc tế về Xã hội và văn hóa ở châu Á trong thời kỳ công nghệ số .

Các bộ sưu tập mang hồn “Kinh kỳ” tại “Bước chân di sản”

Các bộ sưu tập lấy cảm hứng từ vẻ đẹp của mảnh đất Hà Nội hào hoa, thanh lịch, mảnh đất Kinh kỳ ngàn năm văn hiến (ảnh Thiên Hùng).
(PLVN) - Trong “Bước chân di sản”, tại không gian thơ mộng của Vườn âm nhạc, Nhà hát Lớn - một trong những di sản kiến trúc nổi bật của thủ đô, dưới tiết trời se lạnh của mùa thu Hà Nội, giới mộ điệu được chiêm ngưỡng 6 bộ sưu tập lấy cảm hứng từ vẻ đẹp của mảnh đất Hà Nội hào hoa, thanh lịch, mảnh đất Kinh kỳ ngàn năm văn hiến.

Đội thi Bình Phước đạt giải nhất cuộc thi “Y tế cơ sở giỏi năm 2024”

Đội thi Bình Phước đạt giải nhất cuộc thi “Y tế cơ sở giỏi năm 2024”
(PLVN) - Ngày 22/11/2024, tại Hà Nội, Bộ Y tế tổ chức Chung kết Cuộc thi “Y tế cơ sở giỏi năm 2024”. Với tinh thần “Y tế cơ sở: gắn bó với dân, tận tâm phụng sự,” các tiết mục tại đêm chung kết đã truyền tải sâu sắc thông điệp về tình yêu thương với sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe cho người dân; hết lòng vì sự nghiệp y tế và cùng chia sẻ về những khó khăn mà y tế cơ sở đang ngày đêm vượt qua để hoàn thành nhiệm vụ.